دەس/des: ن:[ توێ][ هـ] { تێبـ : لە شێوەزاری هەورامیدا، دەنگی(ت) دەسووێت لە وشەی دەستدا}
1 – دەست، دەسە، دەز، پەل، باسک( پهـ : بازاک)، پەیک( هـ)، باهوو، چمپل، چەنگ( لە شانەوە تا پەنجەکان) لە سەر پەنجەوە تا شان، لە جومگەی ئانیشکەوە بەرەژێر.
2 – یەکەمین پیتە لە زمانی کوردییدا بۆ زۆر وشە وەک :
:: دەسە.
:: دەسەڵات.
:: دەسک.
:: دەسگیران. . . هتد.
{
نە جەرگی یاران شۆخ دیدەمەست
مە کەردم کەردش مەشیم دەس وە دەس
}{ مەولەوی}.
.
.
__________________________
دەس/des: ئاک: ئیکە، ئەودەمی، ئەودەمەی، جا، دەجا، سا، دەسا، هەینی، هەنگینی، هەنگی، هنگاڤی.
{
دەسا روحمێ وەفادارم بەحاڵی داد و هاوارم
کەوەک بولبول دڵی زارم دەناڵێ بۆ گوڵی زارت
}{ وەفایی}.
دەسا/desa: ئپ، ئاکـ:
1 – دەئیتر.
2 – ئنجا لەبەرئەوە، جاکەوایە.
دەس ئاخر/des axir: ئپ، ئاک: هیچ نەبێ.
دەسادەی/de sadey: ئسپ: دە دەست پێ بکە.
.
.
_____________________
دەس/des: ن: دەست، قات، کەلوپەلی تەواو.
دەس/des: ن:
1 – توانایی، دەستەڵات _ دەسەڵات، دەسەڵاتداریی.
2 – شارەزایی، لێزانینی، کارامەیی.
دەس/des: ن: لا، ڕووکار، ڕووبەر، ئاقار، حاست.
دەس/des: ن: خۆتێ وەریی، دەس تێوەریی.
دەس/des: ن: نۆبە، نۆرە، کایە، گەأ، کەڕەت، گەمە.
دەس/des: ن: جار، ژەم، جەم، دەفعە.
دەس/des: ن: ماوەیەک خەو.
.
.
.
.