ئازار 1/azar: ن: 

  لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل.
 گۆکردنی بە کوردی زمانی ئاڤێستایی   واتای بە ئینگلیزی
زه‌ر raz

[  پەهلەوی : āzār ] ﺋﺎﺯﺍﺭ ﺧﯚﯼ ﻧﻪﺧﯚﺷﯽ ﻧﯿﯿﻪ، ﺋﺎﺯﺍﺭ ﻧﯿﺸﺎﻧﻪﯼ ﭼﻪﻧﺪﺍﻥ ﻧﻪﺧﯚﺷﯽ ﻭ ﻫﻪﻣﻮﻭ ﺟﯚﺭﻩ ﺑﺮﻧﯿﺪﺍﺭﯾﯿﻪﮐﻪ.

1 – ئێش، ژان.

:: سووره‌ کوان ئازاری زۆره‌.

:: ئه‌م منداڵه‌ له ‌ئه‌و جێگا به‌رزه‌ که‌وته‌خواره‌وه‌، که‌چی ئازاری پێنه‌گه‌یی.

نه‌خۆشی گیانداران جگه‌ له ‌مرۆ‌ڤ

:: مریشکه‌کان ئازاریان تێکه‌وتووه‌.

3 – نه‌خۆشی مرۆ‌ڤ، له‌وانه‌یه‌ زوو ته‌شه‌نه‌ده‌که‌ن و خه‌ڵک زۆر ده‌کوژن( تاعوون، کولێرا)

 تێبینی
  له‌ساڵی 1336 ی کۆچی کولێره‌ که‌وته‌ شاری سابلاغ (مه‌هاباد)، ئێستا به‌ساڵی ئازار به ‌ناوبانگه‌

4 – تاڵاو، په‌ژاره‌، خه‌فه‌ت، خه‌م، مه‌ینه‌ت، ناخۆشی.

5 – سزا، جه‌زره‌به‌ _ جەزرەوە، ئه‌زیه‌ت (عه‌زیه‌ت- عه‌زێت) : ئێش و ژانێکی مرۆ‌ڤ له‌ پاش ماندووبوونی، لێدان و کارکردنی هه‌ستی پێ ده‌کات.

{

بنووسن وه‌بان سه‌نگی مه‌رازم

شه‌هیدی عه‌شقم مه‌ده‌ن ئازارم

}{ فۆلکلۆر}.

ئازاراندن/azarandin: کتن:[ پهـ : ئازارییته‌ن][ ئازار+ ئاندن] ئازراندن( کباک)، ئازاردان، ئه‌زیه‌تکردن.

::  ئه‌و سه‌گه‌مه ‌ئازاریینه‌.

ئازاراوی/azarawî: ئانتـ: به ئازار، به‌ئێشوژان.

ئازاربەخش/azarbexiş: نفا:[ ئازار+ بەخش( بەخشین)] وەیدار.[ ئینگـ : deleterious].

ئازاربڕ/azarbiř: نفا:[ ئازار+ بڕین] ئێش کەمکەرەوە.

:: ئه‌و ده‌رمانه‌ ئازاربڕه‌.

ئازارپێگه‌یاندن/azarpêgeyandin: کتپ:[ ئازار+ پێ+ گه‌یاندن] ئازاردان، ئه‌شکه‌نجه‌دان.

ئازارپێگه‌یشتن/azarpêgeyiştin: کتن:[ ئازار+ پێ+ گه‌یشتن] ئێشپێگه‌یشتن.

ئازارتێكه‌وتن/azarkewtin : کتن:[ ئازار+ تێ+ كه‌وتن] نه‌خۆشی و ئاهۆیه‌ك كه‌ له‌ گیاندار په‌یداده‌بێت.

:: قه‌له‌كانمان ئازاری تێكه‌وتووه‌.

ئازارچێشتن/azarçêştin: کتن:[ ئازار+ چێشتن ] نه‌کورته ‌لێکه‌وتن.

ئازارخواردن/azarxwardin: کتن:[ ئازار+ خواردن] هه‌ست به‌ئێش و ئازارکردن.

ئازاردان/azardan: کتپ:[ پهـ: āzārtan)]

1 –  ئازار گه‌یاندن به‌ که‌سێک چ به‌ گوفته‌ یان به‌ هه‌ر شتێکی تر، ژان بردنه‌ دڵی که‌سێک، هه‌ست بریندارکردن

::  گوفته‌ی ئه‌م کاک برایه‌ هێنده‌ ڕه‌قن دڵی مرۆ‌ڤ ئازاژ ده‌دات. که‌وشی ته‌نگ قاچ ئازارده‌دات.

2 –  چه‌وسانه‌وه‌، چروساندنه‌وه‌.

ئازاردای/azarday: کتپ:[ هـ] ئازاردان. 

ئازارده‌ر/azarder:  ئانفا:[ ئازار+ دراو( دان : دران)]

1 – ئێش پێگه‌یه‌ نه‌ر، ئه‌زیه‌ت ده‌ر، بێنه‌وبه‌ره‌پێ که‌ر.

2 – زیانده‌ر، به‌دکار _ کردار، کرده‌وه‌.

ئازاردراو/azardraw: ئانفا:[ ئازار+ دراو( دان)]

1- ئازار پێگه‌یه‌ندراو، لێدراو، ئه‌زه‌یه‌ت دراو، بێنه‌وبه‌ره‌پێ کراو

:: ئه‌وه‌ی کارێکی وه‌های له‌ته‌ک کرابێت که‌ ئێشی پێ گه‌یشتبێت.

2- دڵڕ‌نجاوٍ، دڵ پڕله‌ ژانکراو، .

ئازاردریا/azardirya: ئانفا:[ هـ][ ئازار+ دریا( دریای)] ئازاردراو.

ئازاردریای/azardirya: ئانفا:[ هـ][ ئازار+ دریای] ئازاردران.

ئازاردریایەنە/azardiryayene: ئاکتـ:[ هـ][ ئازاردریای+ ئەنە] لە ئازار دراندا.

ئازاردیتن‌/azar dîtin: کتپ:[ ئازار+ دید(دیتن)+مه‌]

ئازارشكاندن/azarşikandin: کتپ:[ ئازار+ شکاندن]

ئازارشكێن/azarşikên: کتپ:[ ئازار+ شکێن]

ئازاردیده‌/azardîde: ئانفا:[ ئازار+ دید(دیتن)+ه‌] ئازاردیته‌، ژانچێشتوو، ئێشخواردوو.

ئازارکه‌م دەکات/azar kem dekat: ف:[ پز][ ئازار+ كه‌م+ دەکات].[ ئینگـ : Palliate]{ په‌زیشکی، ل، 247}.  

ئازارکه‌م کەره/azar kem kere : کتپ:[ پز][ ئازاركه‌م+ کەرە].[ ئینگـ : Palliative]

ئازارکه‌مکردنه‌وه‌/azarkemkirdinewe: کتپ:[ پز][ ئازار+ كه‌مکردنه‌وه‌] ئازارسووک کردن.[ ئینگـ : abatement]{ په‌زیشکی، ل، 10}.  

ئازارکێش/azarkêş: ئانفا:[ ئازار+ كێش ( کێشان)] ده‌ردناک.

ئازارکێشان/azarkêşan: کتن:[ ئازار+ کێشان] کوێره‌وه‌ری دیتن، ته‌نگانه‌.

ئازارگرتن/azargirtin: كتن: [ ئازار+ گرتن]  تووشی ئازار و نه‌خۆشی بوون.

::  ئازارێكم گرتووه‌، به‌هیچ كه‌س، چاره‌ی نایه‌.

ئازارگه‌یاندن/azar geyandin: كتپ:[ ئازار+ گه‌یادن] ئه‌زیه‌تكردن، ئازاردان، سه‌ده‌مه‌لێدان.

ئازار گه‌یشتن/azargeyiştin: كتن:[ ئازار+ گه‌یشتن] ئازارپێگه‌یشتن.

ئازارمه‌ند/azarmend: ئانتـ: [ ئازار+ مه‌ند] ده‌ردمه‌ند ، بیمار، ئازاراوی.

ئازارهێنه‌ر/azar hêner: نفا:[ ئازار+ هێنه‌ر(هێنان)]

:: هه‌والێکی ئازارهێنه‌ره‌.

 گوڵبژێرێک لە جۆرەکانی ئازار

ئازارەباریکە/azare barîke: نتـ:[ نخ][ ئازار+ ه‌+ باریک+ ه‌] سیل، دییق، ده‌رده‌باریکه‌

1 – نه‌خۆشیییه‌که‌ پتر له‌ سیپه‌ڵاک(سی یه‌کان) ده‌دات و مرۆ‌ڤ زه‌بوون ده‌کات تادێت باریکتر و بێهێزتر ده‌بێت و ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ریی زوو نه‌کات ده‌یکوژێت. ئه‌م نه‌خۆشییه‌ به‌هۆی( باسیل )ێکه‌وه‌ په‌یداده‌بێت که ‌له‌ ئالکحوول و ئاسید خۆراده‌گرێت، ده‌توانێت له‌ هه‌موو ئه‌ندامه‌کانی له‌شدا سه‌رهه‌ڵبداته‌وه‌، به‌ڵام پتر له‌ناو سییه‌کان په‌یداده‌بێت.

{ کۆخ } زانای ئه‌ڵمانی لەكۆتایی ساڵه‌کانی 40 و سه‌ره‌تای 50 کاندا ده‌رمانی بۆ چاره‌سه‌رکردنی ده‌م نه‌خۆشییه‌ دۆزیوه‌ته‌وه‌ و به ‌ناوبانگه‌ به‌( tuberkelbasill). ئێستاش له‌ هه‌ندێک ووڵاتانی جیهاندا هه‌ر هه‌یه‌، له‌تف وبه‌لخه‌می نه‌خۆش ده‌بیندرێت، وه‌ بۆپارێزگاری ده‌بێت شتومه‌کی نه‌خۆشه‌که‌ له ‌شتومه‌کی ساغ جودابکرێته‌وه‌.

2- میکۆبی سیلی پاتاڵ ( گا، مانگا ) له ‌مرۆ‌ڤیش کارده‌کات و خواردنه‌وه‌ی شیری مانگایی سیلاوی مۆر‌ڤ تووشی ئه‌م نه‌خۆشی یه‌ ده‌کات.

ئازاری ده‌مار/azarî demar: نتـ:[ نخ]  ئێشی ده‌مار.[  ئینگـ : Noralgia].

ئازاری زگ/azarî zig: نتـ:[ نخ] ئێشی سک، زگ ئێشە _ زگێشە.[ ئینگـ : Stomach trouble].

ئازاری سەرما/azarî serma: نتـ:[ نخ].[ ئینگـ : crymodynia].

ئازاره‌ مریشک/azare mirîşk: نتـ:[ نخ][ ئازار+ ئه‌+ مریشك] نه‌خۆشییه‌که‌ له‌ مریشک دادات و گه‌لێکی لێ مردار ده‌کات.

ئازاری میزکردن/azarî mîzkirdin : نتـ:[ نخ] [ ئازاری+ میزکردن].[ ئینگـ : alginuresis].

    ئازار لە واتای جیاجیا دا 

بەئازار/beazar: ئانتـ:[ بە+ ئازاربەژان، بەئێش، بەسوێ، ئازاراوی : پڕئۆف و ئێش.

بێ ئازار/bêazar:  ئانتـ: بێ ژان. [ ئینگـ : analgesia]

بێ ئازاری/bêazarî:  نچ: ئاهیمسا ( ل).

لە ئازار ترسان/le azar tirsan: نتـ: ژانەترسێ، ترسەئازار.[ ئینگـ : algophobia]

.

.

_____________

ئازار ² /azar: ن:[ ئاس :  ئادار ، ع :  اذار][ کات] مانگی سێیه‌مه‌ له‌ساڵی هه‌تاوی، که‌ ده‌که‌وێته‌ نێوان مانگی شوبات ( فێبوایه‌ر) و نیسان( ئه‌پریل)ـەوه‌، ئه‌م مانگه‌ سی یه‌ک رۆژه  ‌

::  11 ئازاری 1970 رۆژێکی مێژوویه ‌ له‌ خه‌باتی نه‌ته‌وه‌ی کوردا.

ئازارۆ/azaro: ئاکتـ:[ هـ] لەمانگی ئازارەوە. 

.

.

.

.