ئێسکبەندی مرۆڤ/êskbendî mirov: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ بەند] ئێسکەپەیکەر، کاکووت:kakût( کباک) : کۆئەندامی ئێسکبەندی لەشی مرۆڤ پێکدێت لە( 206) پارچە ئێسكی جیاواز. هەندێکیان تاک و هەندێکیان جووت، کە بەشێوەیەکی هاویەک بەسەر هەردوولای لەشدا دابەش کراون. ئێسکەکان شێوە و قەبارەیان جیاوازە. 

ئێسکەپەیکەر لە ئەمانە پێکدێت :

ئەندامانی تەوەری/endamanî tewerî: نتـ:[ ئەندامانی+ تەوەری] بەشی سەرەوەی ئێسکە پەیکەر تەوەرەپەیكەرە کە ئێسکی کاسەی سەر( کەللـەسەر) و دەموچاو و ئێسکۆکەکانی گویێ ناوەڕاست دەگرێتەوە.

 کەللـەسەر : Cranium 

کەللـەسەر/kelileser: نتـ:[ توێ][ کەللـە+ سەر] ئێسکەسەر، سەرکلۆخ : Serkilox( کباک)، قاپیلکە سەر، کاپۆل _ کاپۆڵک، کاتک، کاجیر، کاژە _ کاژەڵاک، کافا : سەرجەمی ئێسکەکانی کەللـەی سەر( 29) پارچە ئێسکن، دابەش دەبن بەسەر ناوچە جیاوازەکانی سەردا. کاسەی سەر یان قاپیلکەی دەماغ پێک هاتووە لە 6 شێوە ئێسک، کە 4 یان تاکن و 2 یان چووتن لەم لاو و ئەولای سەر کەوتووون، تێکڕا دەبنە 8 پارچە : سندووقێکی بچووکیان پێکدەهێن بۆ پاراستنی دەماغ، لێوارەکانی ئام ئێسکانە گرنج گرنجن و چوونەتە ناو یەکەوە، هەر بۆیە بەجومگە نەبزوێنەکان دادەندرێن. کونێکی تا ڕادەیەک گەورەش لە ژێر کاسەی سەردا هەیە دڕکەمۆخی پێدا تێدەپەڕێت و پێی دەڵێن شاکەلەبەر. هەرەوەها بۆشایییەک لە کەللەی منداڵدا هەیە پێی دەڵێن : شلکەسەر( یافوخ).

کەللـەسەر چوارچێوە و پێکهاتی دەموچاو راگیردەکات و بەرگری دەکات لە ئازار و گازندە گەیشتن بە مێشک. بەکەللـەسەر بەبێ ئێسکی شێویلاکەی خواروو دەگووترێت کڕانیۆم کە لە دوو بەش پێکهاتووە. کە لەسەری مێشکی کە ئەرکی پارێزگاری کردن لە مێشکی بەئەستۆیە و بەشی دووهەم، ئێسکە کانی دەموچاوە کە لەپێشتەوە و خوارەوەی قاپیلکەی مێشکدا جێگیرە و چوارچێوەی دەموچاو پێکدێنێت. بە کۆ کەللـەسەر لە 22 ئێسک پێکدێت. لە ئەستوورایی هەندێک لەئێسکەکانی سەر و دەموچاودا بۆشایی گەلێک هەن بەناوی سینووس: Sînûs. جگە لە جومگەی لاجانگی شێویلاکی کە تەنیا جومگەی بزوێنەری کەللـەسەرە دیتری ئێسکەکانی لەرێی جومگەی ریشاڵی بە یەکەوە نووساون. 

 تێبینی
 سەری منداڵ بەوە جیادەکرێتەوە لە سەری مرۆڤی گەورە کە کەلـلەی لەچاو بەشەکانی دیکەی ئێسکەپەیکەر گەورەترە و دەموچاویشی تا ڕادەیەک بچووکترە.

ئێسکەکانی دەموچاو لە کەللـەسەردا بریتین لە 14 دانە، کە 6 دانەیان جووتن و 2 دانەیان تاکن. 13 پاژی لکاوە بە کەللـەوە و ناجووڵێت.

0001 –  1. ئێسکی ناوچاوانی/ êskî nawçawanî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ناوچەوان+ ی] ناوچەوانە ئێسک، تەوێڵی.[ لا :  frontal bone ].[ os frontale]. 

0002 –  2.  ئێسکی مێخی/ êskî mêxî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مێخی] ئیسکێکە لە ناوکەللەی سەردا، لای چەپ.[ ئینگـ : sphenoid ][ لا : os sphenoidale]  

0003 – 3. ئێسکی مێخی/ êskî mêxî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مێخی] ئیسکێکە لە ناوکەللەی سەردا، لای ڕاست.[ ئینگـ : sphenoid ][ لا : os sphenoidale]

0004 – 4.  پاتەسەر/pateser: نتـ:[ توێ][ پاتە+ سەر] پشتسەر : هیمایەكی توێژكارییە بۆ داوترین بەشی كەللەسەر : ئێسکی پاشەسەر لە ژێر و دواوەی کەللەوە کە کونێکی هێلکەیی تێدایە و ڕێگای پێوەندی مێشک و پەتەمازە خۆش دەکات.[ ئینگـ : occiput , occipitale].

0005 – 5.  ئێسكی بێژه‌نگیskî bêjengî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ بێژەنگی] بێژنگە ئێسکە : ئیسکێکە لە ناو کەللەی سەردا، لای چەپ [ ئینگ: Ethmois، os ethmoidale. : ethmoid]

0006 – 6. ئێسكی بێژه‌نگیskî bêjengî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ بێژەنگی] بێژنگە ئێسکە : ئیسکێکە لە ناو کەللەی سەردا، لای ڕاست.[ ئینگ: Ethmois، os ethmoidale. : ethmoid]

0007 – 7.  ئێسکی لاجانگی/êskî lacangî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ] ئێسکێکی پەپوولەیی کە بنی کەللە دەگرێت، لای چەپ.[ ئینگـ : temporal]

0008 – 8.  ئێسکی لاجانگی/êskî lacangî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ لاجانگی] ئێسکێکی پەپوولەیی کە بنی کەللە دەگرێت، لای ڕاست.[ ئینگـ : temporal]

0009 – 9.  ئێسکی دیواری/ êskî dîwarî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ دیواری] لای چەپ.[ ئینگـ : parietal  ,os parietale]

00010 – 10.  ئێسکی دیواری/êskî dîwarî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ دیواری] لای ڕاست. ئێسکی جانگ دوو ئێسکە لە کەللەسەردا کە دوو لاپاڵ و بان سەر دادەپۆشێت. ئەم دوو ئێسکە لە ناوەڕاستدا دەگەنەوە بەیەک و تەپڵی سەر پێک دێنن. لە پێشەوە لەگەڵ ئێسکی توێڵ و لە دواوە لەگەڵ ئێسکی پاشەسەر جومگە دەبن. ڕووکاری دەرەوەی ئەم ئێسکە کۆمە.[ ئینگـ : parietal ]

ئێسكاندنی درزەکانی کەللەskandinî dirzekanî kelile: نتـ:[ توێ][ ئینگ: craniostosis]{ پەزیشکی، ل، 99}.

0011 – 1.   ئێسکی گاسنی/ êskî gasinî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+  دیواری] گاسنە ئێسک : ئێسكی پشتەوەی تیغەی لووت. [ ئینگـ : Vomer]

0012 – 2.  ئێسكی شه‌ویلگه‌ی خوارووskî şeyilgey ziwarû: نتـ:[ توێ] ئێسکی كاكیلەی خوارەوە، ئێسکی شەویلگەی خوارەوە : لامالژێریی : لاماژوو خواری، ئێسکی چه‌ناگه، ئارزه‌ن، كاپۆڵ، ئێسكەكانی گوێ [ ئینگ : Mandibular bone].

0013 – 3.   ئێسکی ملskî mil: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مل] چەڵەمەی مل : ئێسکی تەڵەمشکێنە لەسەر قورقوشم، لە شێوەی بادا.[ ئینگـ : hyoid]

0014 – 4.   ئێسكی شه‌ویلگه‌ی سه‌رووskî şeyilgey serû: نتـ:[ توێ] ئێسکی كاكیلەی سەروو، کاژوویا ژۆرین : Kajûya jorîn ( كباك)، لاماژوریی.[ ئینگ : Maxillary bone]

0015 – 5.  

0016 – 6. 

0017 – 7.  ئێسکی کەپووskî kepû: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ کەپوو]  ئێسکی لووت.[ ئینگـ : nasal : os nasale]

0018 – 8.  ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووتskî gwêçikemasî nawewey lût: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ گوێچکەماسی+ ناوەوەی+ لووت] ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت، لای چەپ. [ ئینگـ : Concha nasalis inferior]

0019 – 9.  ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت/êskî gwêçikemasî nawewey lût: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ گوێچکەماسی+ ناوەوەی+ لووت]  ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت، لای ڕاست. [ ئینگـ : Concha nasalis inferior]

0029 – 10.  ئێسکی کوڵمیskî kuľimî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ی + کوڵم+ی] ئێسکی چاو : ئێسکی گۆنەیی، ڕوومەتە ئێسک، لای چەپ.[ ئینگـ : zygomatic]

0021 – 11.  ئێسکی کوڵمی/êskî kuľimî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ی + کوڵم+ی] ئێسکی چاو : ئێسکی گۆنەیی، ڕوومەتە ئێسک، لای ڕاست.[ ئینگـ : zygomatic].[ ئینگ : Zygoma ، Cheekbone , os zigomaticum].

0022 – 12.  ئێسکی فرمێسکیskî firmêskî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ فرمێسك+ی] ئێسکی ژمارە 21 یەکە لە پێکهاتەی کەللەسەر،  لای چەپ.[ ئینگـ : lacrimal bone]

0023 – 13.  ئێسکی فرمێسکیskî firmêskî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ فرمێسك+ی]  ئێسکی ژمارە 22 یەکە لە پێکهاتەی کەللەسەر،  لای ڕاست.[ ئینگـ : lacrimal bone ]

0024  – 14 ئێسكی مەڵاشوو/êskî melaşû: نتـ:[ توێ][ ئێسك+ ی+ مەڵاشوو][ ئینگـ : palate ]

0023 – ئێسکە چەکوش/êske çekuş: نتـ:[ توێ][ ئێسکە+ چەکوش] لە گوێچکەدایە لای ڕاست.[ ئینگـ : malleus]

0025 – ئێسکە چەکوش/êske çekuş: نتـ:[ توێ][ ئێسکە+ چەکوش] لە گوێچکەدایە لای چەپ.[ ئینگـ : malleus]

0026 – ئێسکی دەزگا/êskî deziga: نتـ:[ توێ] دەزگا. : لە گوێچکەدایە لای ڕاست. [ ئینگـ : incus ]

0027 – ئێسکی دەزگا/êskî deziga: نتـ:[ توێ] دەزگا : لە گوێچکەدایە لای چەپ. [ ئینگـ : incus ]

0028 – ئاوزەنگی/awzengî: نتـ:[ توێ] ئێسکی سێیەمی ناوگوێ : لە گوێچکەدایە لای ڕاست.. [ ئینگـ : stapes]

0029 – ئاوزەنگی/awzengî: نتـ:[ توێ] ئێسکی سێیەمی ناوگوێ : لە گوێچکەدایە لای چەپ. [ ئینگـ : stapes]

.

 بڕبڕەی پشت : Vertebra

بڕبڕەی پشت/biřbiřey pişt: ن:[ توێ][ بڕبڕە+ ی+ پشت] ئێسكی مووغەی پشت، ئێسكی پشت، بەرەبەرە، برژەبرژ، بروبزگور، پشتە مازە، تەرختە _ ترەختە، تیرەغە، تیغەرەی پشت، سنسل، کاریتەی پشت، کرک، گازەڕا، ماری پشتا : Marîpišta، مازگە، مازە _ مازی، مۆغەرە. : بڕبڕە تەوەرەی ناوەندی لەشی مرۆڤە و لە ھێڵی ناوەڕاست و بەشی پشتەوەی لەشدایە، لە بنکی کاپۆڵەوە دەست پێدەکات و بەملدا دێتەخوار و تا سمت دڕیژەی ھەیە. لە منداڵاندا لە 33 مۆرە پێک ھاتووە و لە گەورەدا پێنج مۆرەی پێش ئاخر پێکەوە دەلکێن و ئێسکی سێبەندە پێک دەھێنن و چوار مۆرەی ئاخریش پێکەوە دەلکێن و کلێجە دروست دەکەن. بەم بۆنەوە ژمارەی مۆرەکان لە گەورەکاندا 24 بڕگە یان مۆرە یە. [ ئینگـ : Vertebra].

بڕبڕەکانی مل/biřbiřekanî mil: نتـ:[ توێ] بڕبڕاگەی گەردن : پێکهاتوە لە 7 دانەی ئێسک : بڕبڕاگەی گەردن، گەردەمل. [ ئینگـ : cervical vertebra ]

 0029 – 01 –  1.  C1 یەکەمین بڕبڕەیە لە بڕبڕەی پشت؛ لەگەردندا، کە کەللەسەی هەڵگرتووە. [ ئینگـ : Atlas, vertebra cervicalis I ].

 0030 – 02 –  2. C2 دووهەمین بڕبڕەیە لەگەردن دا، کە بڕبڕەی ئەتلەسێ هەڵگرتووە. [ ئینگـ : axis, vertebra cervicalis II  ].

{ تێبـ :  لە نێوان بڕبڕەکانی یەکەم و دووەمی مل کە دیسك لە نێوانیاندا نییە}. 

0031 – 03 –  3.  C3 

0032 – 04 –  4. C4

0033 –  05 –  5. C5

0034 –  06 –  6. C6

0035 –  – 07 –  7.  C7   حەوتەم بڕبڕەی مل/hewtem biřbiřey mil: نتـ:[ توێ] بەرزە. [ ئینگـ : vertebra prominence ,  C7]

بڕبڕەکانی پشت/biřbiřekanî pişt: نتـ:[ توێ] بڕبڕەکانی سنگ : پێکهاتووە لە 12 دانە ئێسک : پشتمازە، سنسل، كاریتەی پشتی، گاڕگاڕە، تیغەی پشتی _ تیغەڵەی پشتی _ تیلەقەی پشتی _ تیرەقی پشتی : ئەم دوانزە بڕبرەیە هەڵگری قەفەسی سنگی مرۆڤن.[ ئینگـ : thoracic vertebrae

0036 – 08 –  01.  T1

0037 – 09 –  02.  T2

0038 – 10 –  03.  T3

0039 –  11 –  04.  T4

0040 – 12 –  05. T5

0041 – 13 –  06. T6

0042 –  14 –  07. T7

0043 – 15 – 08. T8

0044 –  16 – 09. T9

0045 – 17 – 10. T10

0046 –  18 – 11. T11

0047 – 19 – 12. T12

بڕبڕەکانی کەمەرە/biřbiřekanî kemere: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە 5 پارچە : بڕبڕاگەی كەمەر یان خالیگە.  [ ئینگـ : lumbar vertebrae].

 0048 – 20 – 1. L1

 0049 – 21 –  2. L2

0050 – 22 –  3. L3

0051 –  23 –  4. L4

0052 – 24 –  5. L5

بڕبڕەکانی سمتە جۆڵە/biřbiřekanî simte cole: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە 5 پارچە  [ ئینگـ : sacral vertebrae].

0053 –  25 –  1.

0054 – 26 – 2.

0055 – 27 – 3.

0056 – 28 – 4.

0057 – 29 – 5.

بڕبڕەکانی کلێنچکە/biřbiřekanî kilêniçike: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە چوار پارچە. [ ئینگـ : coccygeal vertebrae].

0058 – 30 – 1.

0059 – 31 – 2.

0060 – 32 – 3.

0061 – 33 – 4.

 پەراسووەکان : costalis

پەراسووەکان/perasuwekan: نتـ:[ توێ] پەراسووەکان : 12 جووت کەوانە ئێسکن کە لە دواوە دەگەنەوە بە زیادەکانی لاوەکی بڕبڕەی پشت و لە پێشەوە بێجگە دوو جووتی دوایی( لە دە جووتی تر سێ جووت پێکەوە و حەفت جووت بە جیا) بەهۆی کرۆژە ەوە دەگەنەوە بە ئێسکی چەڵەمە. چەڵەمە ئێسکێکی پانی خەنجەرئاسایە کە کرۆژەی پەراسووەکانی پێوە دەلکێت. لە 12 جووت پەراسوو و بڕبڕاگە و چەڵەمە بۆشاییەك لە ناو سینگدا بەدی دێت کە پەردەی ناوپەنچکك یان گلێجە بنی دەگرێت. ئەم بۆشاییە کە دڵ و سییەکان لە خۆ دەگرێت بە سینگ دەناسرێت .[ ئینگـ : costal][ لا : costalis]

0062 – 01 –

0063 – 02 –

0064 – 03 –

0065 – 04 –

0066 – 05 –

0067 – 06 –

0068 – 07 –

0069 – 08 –

0070 – 09 –

0071 – 10 –

0072 – 11 –

0073 – 12 –

0074 – 1 – 

0075 – 2 – 

0076 – 3 – 

0077 – 4 – 

0078 – 5 – 

0079 – 6 – 

0080 – 7- 

0081 – 8 – 

0082 – 9 –

0083 – 10 – 

0084 – 11 – 

0085 – 12 – 

0086 – چۆڵەمەی شان/çoľemey şan: نتـ:[ توێ] کلیکا ملی ، ئێسکی چەڵەمە : ئێسكی چۆڵەمەی شان لای ڕاست.[ ئینگـ : clavicle , coilar bone]

0087 – چۆڵەمەی شان/çoľemey şan: نتـ:[ توێ] کلیکا ملی ، ئێسکی چەڵەمە :ئێسكی چۆڵەمەی شان لای چەپ.[ ئینگـ : clavicle , coilar bone]

بەستەری نێوان چۆڵەمەکان/besterî nêwan çoľemekan: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : interclavicular ligament]

0089 – کۆڵەی سنگ/koľey sing: نتـ: [ توێ] .[ ئینگـ : Sternum] 

ئێسکەکانی لەگەنە/êskekanî legene: نتـ:[ توێ] بریتییە لە : سێبەندە، کەلەکە، کڵۆک، ئێسکی بەر، لکانگەی شەرم، کاسەی کڵۆک، کۆنی ئۆپتۆراتۆر، کلێجە _ کلێنچکە.

کاسیلکەی لەگەنە لە دوو ئێسک بە ناوی کزیە لە پێشەوە و سێبەندە و کلێجە لە دواوە پێکھاتووە. کزیە ئێسکێکە کە لە پێکەوەلکانی سێ ئێسکی دەورانی تۆلی واتە ئێسکی باڵی کزیە یا کەلەکە، کڵۆک و شەرم ئێسک پێک ھاتووە. کۆبوونەوەی دوو کزیە، سێبەندە و کلێجە بۆشایێک پێک دێنێ کە لەگەنەی پێ دەڵێن. ئێسکی ڕان بە ڕووکاری دەر و ژێری لەگەنەەوە بەند دەبێت.[ ئینگـ : pelvic gridle ]

0090 – 1 – ئێسکی سێبه‌نده‌/êskî sêbende: نتـ:[ توێ] کلوت، کلۆک، کولمک: ئه‌وه‌ی که‌ ده‌که‌وێته‌ ژێر که‌له‌که‌وه‌.[ ئینگـ : ]

0091 – 2 – كڵۆت/kiľot: نتـ:[ توێ] کەلەکە : لەلای ڕاست.[ ئینگـ : ilium]

0092 – 3 – کڵۆک/kiľot: نتـ:[ توێ]  کەلەکە : لەلای چەپ.[ ئینگـ : ilium]

كڵۆتی/kiľotî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio]

كڵۆتی ئەشکنجی/kiľotî eşkincî: نتـ:[ توێ] کڵۆتی پەنای ڕانی.[ ئینگـ : ilio inguinal]

كڵۆتی پەراسوویی/kiľotî perasuwîy: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliocostal]

كڵۆتی دڕکنی/kiľotî diřkinî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliosinal]

كڵۆتی ڕانی/kiľotî řanî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio femoral]

كڵۆتی سمتە جۆڵەیی/kiľotî simte coľeyî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliosacral]

كڵۆتی کەمەری/kiľotî kemerî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio lumber]

كڵۆتی کلێننچکەیی/kiľotî kilênçikeyî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio coccygeal]

كڵۆتی لەگەنەیی/kiľotî legeneyî: نتـ:[ توێ] کڵۆتی مۆژی.[ ئینگـ : ilio pelvic]

0093 – 4 – ئێسکی بەر/êskî per: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]

0094 – 5 – لکانگەی شەرم/likanigey şerim: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]

0095 – 6 – کاسەی کڵۆک /kasey kiľot: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]

0096 – 7 – کۆنی ئۆپتۆراتۆر/konî optorator: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]

0097 – 8 – کلێجە/kilêce: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]

0098 – کزیە/kizye: ن: ئێسکێکی چوارگۆشی ناڕێکە کە لە ناوەڕاستەوە نەختێك گێڕاوە. دوو دانە لەم ئێسکە لە لەشی مرۆڤدا ھەیە؛ یەکێك لە لای چەپ و ئەوی تر لە لای ڕاست کە پێکەوە جەم دەبن و پشتێنەی لەگەنە پێک دەھێنن. کزیە لە پێکەوەلکانی سێ ئێسکی دەورانی تۆلی پێكدێت، واتە ( ئێسکی باڵی کزیە یا کەلەکە )و ( ئێسکی کڵۆك) و ( ئێسکی شەرم ئێسك ) ئەم سێ بەشە لە کاسە کڵۆکدا یەکدەگرن، ئەم یەکگرتنە لە مناڵاندا کرۆژنەییە و لە گەورەکاندا دەبێتە ئێسك. کۆبوونەوەی دوو کزیە، سێبەندە و کلێجە بۆشایێک پێک دێنێ کە لەگەنەی پێ دەڵێن. ئێسکی ڕان بە ڕووکاری دەر و ژێری لەگەنەوە بەند دەبێت.  [ ئینگـ : Hip bone]

0099 – ئێسكی سمتskî simt: نتـ:[ توێ] 

ئه‌سکنجه‌/eskince: ن:[ توێ][ بەشێکە لە ئێسکەبەند] ئه‌سکه‌نج، زیزه‌ڵه‌، قوڵقۆڵه‌، نێک( بانه‌) : ئێسکه‌که‌ی سه‌ره‌وه‌ی ڕانییه‌ له‌خواره‌وه‌ی که‌له‌که‌. جوجکه‌ی سمت.[ ئینگ: Ischium].

پشتێنەی لەگەنە : لەگەنە، كزیە، كەلەكە، كڵۆک، كاسە كڵۆک. 

ئێسکبەندی دەرەكی/êskbendî derekî: نتـ:[ توێ][ ئێسکبەند+ی+ دەرەكی][ ئینگـ : exoskeleton ] .

ئێسکبەندی ناوەكی/êskbendî nawekî: نتـ:[ توێ][ ئێسکبەند+ی+ ناوەكی][ ئینگـ : endoskeleton ] .

کۆئەندامی پەلی سەروو/koendamî pelî serû: نتـ:[ ئەندامانی+ پەلی+ سەروو] [ ]

0100 – ئێسكی باسک/êskî basik: نتـ:[ توێ] کە لەدوو لای لەشی مرۆڤ و لە پەکەرەی دەستدا جێگیر بووە. ئەم ئێسکە لە سەرەوە( بەشی proximal) لەگەڵ ئێسکی دەفە و جومگەی شان و لە خوارەوە (بەشی distal) لەگەڵ ئێسکی کەوەرە () و زەند()، جومگەی ئەنیشک پێكدێنێت.

0101 – 01 – ئێسكی بازوو/êskî bazû: نتـ:[ توێ] ئێسكی نێوان ئانیشک و سه‌رشان.[ ئینگ: Humerus].

0102 – 02 –  ئێسكی بازوو/êskî bazû: نتـ:[ توێ] ئێسكی نێوان ئانیشک و سه‌رشان.[ ئینگ: Humerus].

0103 – 01 –  ئێسکی کەوەرە/êskî Kewere: نتـ:[ توێ] ئێسکی قەڵەمەی بچووکی باسک.[ لا : ulna bone ]

0104 – 20 –  ئێسکی کەوەرە/êskî Kewere: نتـ:[ توێ] ئێسکی قەڵەمەی بچووکی باسک.[ لا : ulna bone ]

0105 – 01  – ئێسكی زەند/êskî zend: نتـ:[ توێ] بەلەچەق : ئێسکی قەڵەمەی گەورەی باسک.[ لا : radius bone]

0106 – 02 – ئێسكی زەند/êskî zend: نتـ:[ توێ] بەلەچەق : ئێسکی قەڵەمەی گەورەی باسک.[ لا : radius bone]

ئێسكۆکەکانی مه‌چه‌کskokekanî meçek: نتـ:[ توێ] کارپینێ : ئێسکەکانی مەچەک جومگەێکی توێژکارییە کە وا دەبێتە هۆی جموجۆڵی هەرچی زۆرتری دەست لە مرۆڤدا. ئەم جومگە لە هەشت ئێسک پێکهاتووە کە لە دوو ڕەدی دا رێککەوتون.[ ئینگ: Carpus ، carpiene].

0107 – 1. ئێسكی مانگیskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]

0108 – 1. ئێسكی مانگیskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]

0109 –  2. ئێسكی مانگیskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]

0110 –  2. ئێسكی مانگیskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]

0111 – 3. ئێسكی سێسووچskî sêsûç: نتـ:[ توێ] دووهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە سێ سووچی هەیە .( B)[ لا : triquetrum]

0112 – 3. ئێسكی سێسووچskî sêsûç: نتـ:[ توێ] دووهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە سێ سووچی هەیە .( B)[ لا : triquetrum]

0113 – 4 – ئێسكی نۆکیskî nokî: نتـ:[ توێ] سێهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی نۆک دەچێت.( C)[ لا : Pisiform]

0114 – 4 – ئێسكی نۆکیskî nokî: نتـ:[ توێ] سێهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی نۆک دەچێت.( C)[ لا : Pisiform]

0115 – 5 . ئێسكی چنگاڵیskî çingaľî: نتـ:[ توێ] چوارەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی قولاب دەچێت.( D)[ لا : Hamate]

0116 – 5 . ئێسكی چنگاڵیskî çingaľî: نتـ:[ توێ] چوارەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی قولاب دەچێت.( D)[ لا : Hamate]

0117 – 6 – ئێسكی گەورەskî gewire: نتـ:[ توێ] پێنجەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی سەر دەچێت.( E)[ لا : Capitate]

0018 – 6 – ئێسكی گەورەskî gewire: نتـ:[ توێ] پێنجەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی سەر دەچێت.( E)[ لا : Capitate]

0119 – 7 – ئێسكی نیمچەتەریبskî nîmçe terîb: نتـ:[ توێ] شەشمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە شێوەیەکی ئەندازەی هەیە لایەکی لە سێگۆشە دەچێت و لایەلی لە چوارگۆشە دەچێت.( F)[ لا : Trapezoid]

0120 – 7 – ئێسكی نیمچەتەریبskî nîmçe terîb: نتـ:[ توێ] شەشمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە شێوەیەکی ئەندازەی هەیە لایەکی لە سێگۆشە دەچێت و لایەلی لە چوارگۆشە دەچێت.( F)[ لا : Trapezoid]

0121 – 8 – ئێسكی لەبزینەییskî lebizîneyî: نتـ:[ توێ] هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( G)[ لا : Trapezium]

0122 – 8 – ئێسكی لەبزینەییskî lebizîneyî: نتـ:[ توێ] هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( G)[ لا : Trapezium]

0123 – 9 – ئێسكی بەلەمیskî belemî: نتـ:[ توێ]هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( H)[ لا : Scaphoid]

0124 – 9 – ئێسكی بەلەمیskî belemî: نتـ:[ توێ]هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( H)[ لا : Scaphoid]

چەپال 

شانەی دەست/şaney dest: نتـ:[ توێ][ شانە+ ی+ دەست] مێتاکارپەکان : metacarpus : بریتین لە 5   [ ئینگـ: Carpal bones]

0125 –  1. ئێسكی شانەی دەست I پەنجە/êskî şaney I penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەگەورە.

0126 – پەنجەی ژێرەوە 

0127 –  پەنجەی ناوەڕاست 

0128 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0129  1. ئێسكی شانەی دەست I پەنجە/êskî şaney I penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەگەورە.

0130 – پەنجەی ژێرەوە 

0131 –  پەنجەی ناوەڕاست 

0132 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0133 – 2. ئێسكی شانەی II پەنجە /êskî şaney II penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی نیشان.

0134 – پەنجەی ژێرەوە 

0135 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0136 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0137 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0138 – 2. ئێسكی شانەی II پەنجە /êskî şaney II penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی نیشان.

0139 – پەنجەی ژێرەوە 

0140 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0141 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0142 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0143 -3. ئێسكی شانەی III پەنجە/êskî şaney III penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی باڵابەرزە.

0144 – پەنجەی ژێرەوە 

0145 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0146 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0147 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0148 – 3. ئێسكی شانەی III پەنجە/êskî şaney III penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی باڵابەرزە.

0149 – پەنجەی ژێرەوە 

0150 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0151 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0152 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0153 – 4. ئێسكی شانەی IV پەنجە/êskî şaney IV penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی ئالخواج.

0149 – پەنجەی ژێرەوە 

0150 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0151 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0152 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0153 – 4. ئێسكی شانەی IV پەنجە/êskî şaney IV penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی ئالخواج.

0154 – پەنجەی ژێرەوە 

0155 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0156 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0157 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0158 – 5. ئێسكی شانەی V  پەنجەskî şaneypenice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی تووتە.

0159 – پەنجەی ژێرەوە 

0160 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0161 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0162 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

0163 – 5. ئێسكی شانەی V  پەنجەskî şaney penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی تووتە.

0164 – پەنجەی ژێرەوە 

0165 –  پەنجەی ناوەڕاست 1

0166 –  پەنجەی  ناوەڕاست 2

0167 –  پەنجەی  سەرەوە ( نینۆکدا). 

ئەندامانی پەلی خواروو/endamanî pelî xwarû: نتـ:[ توێ][ ئەندامانی+ پەلی+ خواروو] هەر لایەکی پەلی خوارەوەی مرۆڤ کە پێی دەگووترێت قاچ یان لنگ پێکهاتووە لە 31 پارچە ئێسکی جیاواز، کە تێکڕا دەکەنە 62 پارچە ئێسک.  

0168 –01 – ئێسكی ڕانskî řan: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ڕان]  هەستی یێ ڕانێ : ئەم ئێسکە گەورەترین و دریژترین و بەهێزترین ئێسكی لەشی مرۆڤە، بەشێکە لە پەلەکانی خوارەوەی لای ڕاست و چەپ، ئەم ئێسكە لای سەرەوەی خڕە، كە دەچێتە ناو قوڵكە بۆشایی یەوە، کە قوڵكە جومگە پێک دێنێت. ئێسكی ڕان لە خوارەوە لە جومگەی ئەژنۆ دا لەگەڵ ئیسکی لاقدا دەجومگێت. [ ئینگـ : femur ,thighbone].

0169 –02 – ئێسكی ڕانskî řan: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ڕان]  هەستی یێ ڕانێ : ئەم ئێسکە گەورەترین و دریژترین و بەهێزترین ئێسكی لەشی مرۆڤە، بەشێکە لە پەلەکانی خوارەوەی لای ڕاست و چەپ، ئەم ئێسكە لای سەرەوەی خڕە، كە دەچێتە ناو قوڵكە بۆشایی یەوە، کە قوڵكە جومگە پێک دێنێت. ئێسكی ڕان لە خوارەوە لە جومگەی ئەژنۆ دا لەگەڵ ئیسکی لاقدا دەجومگێت. [ ئینگـ : femur ,thighbone].

0170 – 01 –  كڵاوەی ئەژنۆ/kiľawey ejino: نتـ:[ توێ][ كڵاو+ ئە+ ی+ ئەژنۆ] کەشکەی ئەژنۆ( هـ) .  [ ئینگـ : patella].

0171 – 02 –  كڵاوەی ئەژنۆ/kiľawey ejino: نتـ:[ توێ][ كڵاو+ ئە+ ی+ ئەژنۆ] کەشکەی ئەژنۆ( هـ) .  [ ئینگـ : patella].

0172 – 01 – قامیشە/qamîşe: ن:[ توێ] لولاق، کەناری پێشەوەی لولاق. : ئێسکێکیە لە ئێسکەکانی ئێسکبەند.[ لا : tibia][ ئینگـ : Shin bone].

0173 – 02 – قامیشە/qamîşe: ن:[ توێ] لولاق، کەناری پێشەوەی لولاق. : ئێسکێکیە لە ئێسکەکانی ئێسکبەند.[ لا : tibia][ ئینگـ : Shin bone].

0174 – 01 – تەڵەزم/teľezim: نتـ:[ توێ] ئێسکەباریکەی لاق.[ ئینگـ : Fibula].  

0175 – 02 – تەڵەزم/teľezim: نتـ:[ توێ] ئێسکەباریکەی لاق.[ ئینگـ : Fibula].  

 هەر پێیەک بریتیە لە 27 پارچە ئێسکی جیاواز 

0176 –  01 – ئێسکی قوله‌پێ/ êskî qulepê: نتـ:[ توێ] زەنداپێ، بازنداپێ، قاپ، کشتەکی پێڵو، کڕکڕەی پێڵو : جومگەی نێوان لاق و پێ.[ لا : Tarsus].[ ئینگـ : ankle bone ]

0177 –  01 – ئێسکی قوله‌پێ/ êskî qulepê: نتـ:[ توێ] زەنداپێ، بازنداپێ، قاپ، کشتەکی پێڵو، کڕکڕەی پێڵو : جومگەی نێوان لاق و پێ.[ لا : Tarsus].[ ئینگـ : ankle bone ]

0178 – 01 – ئێسكی پاژنە/êskî pajine: ن:[ توێ] .[ لا : Calcaneum , Calcaneus ]

0179 – 01 – ئێسكی پاژنە/êskî pajine: ن:[ توێ] .[ لا : Calcaneum , Calcaneus ]

0180 –   01 – ئێسكی ڕەقەڵە/êskî reqeľe: ن:[ توێ] ڕەقەڵەی قاچ، گۆزینگ.[ ئینگـ :  Talus bone]

0181 –   01 – ئێسكی ڕەقەڵە/êskî reqeľe: ن:[ توێ] ڕەقەڵەی قاچ، گۆزینگ.[ ئینگـ :  Talus bone]

0182 – 08 – 4 –  ئێسكی شەش پاڵووی/êskî şeş paľûy: ن:[ توێ] ئێسكی شەش لا، شەش ڕوو.[ ئینگـ :  Cuboid bone]

0183 – 08 – 4 –  ئێسكی شەش پاڵووی/êskî şeş paľûy: ن:[ توێ] ئێسكی شەش لا، شەش ڕوو.[ ئینگـ :  Cuboid bone]

0184 – 09 – 5 –  ئێسكی بەلەمی /êskî belemî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Navicular bone]

0185 – 09 – 5 –  ئێسكی بەلەمی /êskî belemî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Navicular bone]

0186 – 10 – 6 –  ئێسكی پوازی تەنیشتی/êskî pwazî tenîştî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Lateral cuneiform bone]

0187 – 10 – 6 –  ئێسكی پوازی تەنیشتی/êskî pwazî tenîştî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Lateral cuneiform bone]

0188 – 11 – 7 –  ئێسكی پوازی ناوەندی/êskî pwazî nawendî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Intermediate cuneiform bone]

0189 – 11 – 7 –  ئێسكی پوازی ناوەندی/êskî pwazî nawendî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Intermediate cuneiform bone]

0190 – 12 – 8 –  ئێسكی پوازی پەر/êskî pwazî per: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Medial cuneiform bone]

0191 – 12 – 8 –  ئێسكی پوازی پەر/êskî pwazî per: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Medial cuneiform bone]

1192 – 13 – 9 – ئێسکی شانەی پێ/êskî şaney pê: ن:[ توێ] ئێسکی لەپی پێ، ئەو پێنج ئێسکەی کە دەکەوێتە نیوان مەچەک و پەنجەکانی پێدا.[ لا : Metatarsus][ ئینگـ : Metatarsal bones]

1193 – 13 – 9 –  ئێسکی شانەی پێ/êskî şaney pê: ن:[ توێ] ئێسکی لەپی پێ، ئەو پێنج ئێسکەی کە دەکەوێتە نیوان مەچەک و پەنجەکانی پێدا.[ لا : Metatarsus][ ئینگـ : Metatarsal bones]

ئێسكی پەنجە/êskî penice: نتـ:[ توێ] گرێ پەنجەکانی پێ ژمارەیان دەبێتە 14 ئێسکە پەنجە، جیاوازە لە پەنجەکانی دیکە.[ ئینگـ : Phalanges of the foot]

1194 -14 – 10. پێنج دانە پەنجەی پێ لە پاش پێنج ئێسکی لەپی پا وە دێن، بەلاتینی پێیان دەگووترێت( Proximal Phalanges)

1195 –

0196 -15 – 11. یەک دانە پەنجە کە بە کەڵە ئەنگوست یان پەنجەگەورە ناسراوە، بە لاتینی پێی دەگووترێت ( Hallux).

0197 –

0198 –

0199 –

0200 –

0201 –

0202 –

0203 –

0204 – 16 – 12. چوار پەنجەکەی دیکەی پێ لە دوو رێز پەنجە پێک دێن، رێزی نێوان ئێسکەکانی لەپی پێ و دوا ریز پێی دەگووترێت ( Middle Phalanges)

0205 –

0206 –  چوار پەنجەکەی دوایین پێی دەگووترێت ( Distal Phalanges). 

.

.

.

.