بەرد / berd

بەرد/berd: ن: {{ ەک / ێ / ێک / ێوە // ان / ێ / ن }{ ەكە / ێ // ەکان / ەکێ }}

1 – بەر، پەل، تەوەنی( هـ)، تل، خڕك، سەنگ، کەڤر _ کەمەر _ کەمر _ کەوور، کوچك _ کووچ : شتێکی ڕەقی تورتی قورسی ئاشکرایە لە زەوییدا، لە گەڵێک پێكهاتەی جیاجیای کیمیایی پێکهاتووە.  

:: بەردی لێبارێت.

:: بەردی بن گۆم.   

2 – ئەوەی لە ئەنجامی کارلێککردنی کیمیایی لە ناو هەندێک ئەندامی لەشی مرۆڤدا وەك( بەردی گورچیلە) دروست دەبێت.

::  ئەم بەردی گورچیلەیە دەبێت عەمەلیات بکرێت.   

3 – پارچەك ئاسن یا هەر ماددەیەکی تری لەم بابەتە کە کێشانەی دیارە بۆ دیاریکردنی قورسایی ئەو شتانەی کە بە کێشان دەکڕدرێن و دەفڕۆشرین. دەخریتە تای تەرازوو.

.

بەرداش/berdaŝ: نتـ:[ بەرد+ ئاش] بەرداڤ، تلت: بەردێکی پانی گردە کونێک لە ناوەڕاستیدا هەیە. دانەوێڵەی پێ دەهاڕدێت. بەشی سەرەوەی دەستار کەبە دەسکێکەوە دەسووڕێتەوە. بەردی هاڕین، بەردبڕ، سەنگ ئاسیاو.

بەردان/berdan: ئان: ئەوەی لە بەردبێت.

بەردانی/berdanî: نچ: بەردەڵان، ڕەقەن.

بەرداوێژ/berdawěj: نتـ:[ بەرد+ ئاوێژ( هاوێژ)] ئەندازەی هاویشتنی بەردەدەستی زەڵامێک.

:: خانووی ئێمە لە خانووی ئێوە بەرداوێژێك دوورترە. 

بەرداوی/berdawy: نتـ:[ بەرد+ ئاوی ] 

1 – بەردانی، بەردەڵانی.   

2 – بەردی ئاوی.  

بەردایی/berdayî: نچ:[ بەرد+ ئایی]

1 – بەردانی.  

2 – بەرەڵدا، ئازاد. 

.

                           گوڵبژێرێك لە جۆرەکانی بەرد                          

.

بەردە ئازەبە/berde azebe: نتـ:[بەرد+ ئە+ ئازەبە( ع : اعزب)] بەردە عازەبانە : بەردێکی قورسە کوڕانی هەرزەکار بە بەرزکردنەوی هێزی خۆیانی پێ تاقیدەکەنەوە. 

بەردە ئاسن/berde asin: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ئاسن] بریتی یە لە کاربۆناتی ئاسن بەردە ئەستێرە، ئەو بەردەی لە ئاسمانەوە دەکەوێتە خوارەوە، لە ئەستێرە گەشاوەترە. 

بەردە ئاگر/berdeagir: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ئاگر] بەردێکە لە ئاسن و گۆگرد. ڕەنگەکەی زەردی مەیلەو قاوەیییە.[ پایریت : pyrite]

بەردە ئەستەمی/berde estemî: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ئەستە می] به‌رده گركانی.[ ئینگـ : Vulcanic stone].

بەردە ئەستێ/berde estě: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ئەستێ] بەرستە : بەردێکی شینکاری بە لێدانی ئەستێ ئاگر دەگرێت. بەردی چەخماخ( چەرخ).[ ئینگـ : Flint]

بەردە ئەموستیلە/berde emustîle: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ئەنوستیلە] مۆرخوانە، نقێمی ئەمووستیلە. 

بەردەبار/berdebar: ئانتـ:[ كباک، ز] مۆرڤێکی ژییر، کەسەری لە هەمووشتێک دەربچێت، داهێنەر، ئەندازەگر. 

بەردەباران/berde baran: کتن: بەردباران، کوچک واران، سەنگەسار : بەردفڕێدان بۆ یەکێک بە زۆری.

بەردەباران کردن/berdebaran kirdin: کتپ:[ بەرەباران+ کردن] 

1 – تاوانباریک بەسزاگەیاندن.  

2 – زۆربەرد بەجێگەێیک دادان.

{ خۆم بەخۆم کرد، بەردەبارانـم کەن، ئامۆزا گیان }{پەند}.  

بەردەباز/berdebaz: نفا:[ بەرد+ ئە+ باز] ئەو بەردەى کە لەناو جۆگە و چۆمى تەنکاودا داى دەنێن تاوەکوو بەسەریا بپەڕنەوە.

بەردەبازی/berdebazî: نفا:[ بەرد + ئە+ باز] بەردێکە لە ناو ئاودا دانرابێت بۆ پەڕینەوە. پردەباز، پێباز. 

بەردە بلووری /berde bilǔrî: نتـ:[ بەرد+ ئە+ بلووری] بریتییە لە کوارتزی ڕۆشن. 

بەردە بۆگەنە/berde bogene: نتـ:[بەرد+ ئە+ بۆگەن+ ئە] جۆرە بەردێکە، ئەگەر بیشکێنیت بۆگەنی لێدێت. 

بەردە بێر/berdeběr: نتـ:[ بەرد+ ئە+ بێر] بەردێ شوان لەسەری دادەنیشێت و مێ بۆ دۆشەر دەگرێ.

بەردە بورکانی/berdeborkanî: نتـ: جۆرە بەردێکی بورکانییە شێوە و قەبارەی هەمە جۆری هەیە. ( agglomerate).

بەردەبیرۆ/berde bîro: نتـ:[ بەرد+ ئە+ بیرۆ][ گرانیت] خارا، بەردێکی زۆر سەختە شتی سل کە زۆر توند بووبێتە وە پێی دەشوبـهێندرێت.  

:: دۆشاوەکە ئەوەندە خەست بووەتەوە بەردەبیرۆ. 

بەردەپا/berdepa: نتـ:[ بەرد + ئە+ پا] بەردەپێ.

بەردەپان/berdepan: نتـ:[ بەرد+ە+ پان] تاتی نوێژێ، تێت، بەردەنما. 

بەردەپێ/berde pě: نتـ: [ بەرد+ ئە+ پێ] ئەلپەشک، گرانیت : جۆرە بەردێکی ڕەشی کون کونەسووکە بڵقی تێدایە. کە لە گەرماودا بەکاردەهێندرێت بۆبن پێ شووشتن.  [ ئینگـ : pumice]

بەردەتات/berdetat: نتـ:[ بەرد+ە+ تات] بەردی پان و لووس لە ڕەخەکانی ئاو دا دەبیندرێت. بۆ نوێژ لەسەرکردن بەکاردەهێندرێت.

بەردە تراوێڵکە/berde tirawělike: نتـ:[ بەرد+ە+ تراوێڵکە] زیخە شتێکە کە لەبەر تاو دەتروسكێتەوە وەک ئاو دیاردەکات. 

بەردە تووتن/berde tûtin: نتـ: شیشێک تووتنە لە هەموو (کلارێك) دەردەکرێت بۆ ئاغا لە پاش سێیەکی. جۆرە سەرانەیەک بووە، ئێستا باوی نەماوە.

بەردە تووتیا/berde tutya: نتـ:[ بەرد+ ئە+ تووتیا][ calamine ] بریتی یە لە کەرەستەی خاوی زینک، زینک سیکەیتی سروشتی جۆرە بەردێکی کانزایە.  

بەردەچەرخ /berde čerix: نتـ:[ بەرد+ ئە+ چەرخ] بەردە ئەستێ، بەردە چەخماخ : جۆرێک بەردى سەخت و ڕەقە، ئەگەر ئاسنى لێبدرێت پڕیشکى ئاگرى لێ بەرز دەبێتەوە.

بەردە حەلانە/berde ĥelane: نتـ: جۆرە بەردێکە لە کوێستانێ هەیە. 

بەردەخاڵدار/berde xaľdar: نتـ: بەردێکی خاڵدارە.  

بەردەخەلووز/berde xelǔz: نتـ :[ بەرد+ ئە+ خەلووز][ ئینگـ : Coalstone] بەردی ڕەژی.  

:: به‌رده‌خه‌ڵۆزی نه‌رمی چێو ئاسا. [ ئینگـ : Lignite].

بەردەخوێن/berde xwěn: نتـ:[ بەرد+ ئە+ خوێن][ هیماتیت: heamatite] بەردێکی کانزایە ئاسنی تێدایە، ڕەنگەکەی قاوەیی مەیلە وسوورە بریتی یەلەئۆکسیدی ئاسن.[ ئینگـ : Hematite, Blood stone]  

بەردە خوێ/berdexwě: نتـ:[ بەرد+ ئە+خوێ] بەردی خوێ.

{

مێگەلـی تێر و تەسەل لێر و لەوێ

دێن و شاڵاو دەبەنە بەردەخوێ

}{ هێدی}. 

بەردەداخدار/berdedaxdar: نتـ: یەردێكی دیغدیغە. 

بەردە دارچینی/berde darčînî: نتـ:[ بەرد + ئە+ دارچینی] جۆرێکە لە یاقیق ڕەنگەکەی سووری مەیلەو قاوەی یە.

بەردە دڵۆپە/berde diľope: نتـ:[ بەرد+ ئە+ دڵۆپە][ ستالاکنایت و ستالاکیمایت] بریتی یە لەو بەردەی کالیسیۆم کاربۆنەیت کەلە ئەنجامی دڵۆپانی ناوپەیدا دەبێت لە ناو ئەشکەوتەکاندا. 

بەردە دۆزەخ/berde dozex: نتـ:[ بەرد+ ئە+ دۆزەخ][ سیلڤەر نایزەیت].  

بەردە ڕەنەن/berde řenen: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ڕەنەن][ بازلت : Basalt] مەڕمەڕی ڕەش. 

بەردە ڕژاك/berde řijak: نتـ: بەردەمردە.

بەردەزاخ/berdezax: نتـ:[ بەدر+ ئە+ زاخ] بەردی زاخ، کەرەستەیەکی هاوە بۆ زاخ. لە ئەلەمینیۆم و پۆتاسیۆم.

بەردە زوورە/berde zǔre: نتـ:[ بەرد+ ئە+ زوورە] بەردەسمانە: بەردێکی زیرە ئاوی پێدادەکەن و چەقۆی پێ تیژ دەکرێت. 

بەردە ڕەوا/berde řewa: نتـ:[ کهـ][ بەرد+ ە+ ڕەوا] رەجم. 

بەردە ڕەوا کردن/berdeřewa kirdin: کتپ:[ کهـ][ بەردەڕەوا+ کردن] رەجم کردن. 

:: بەردەڕەواکریا. 

بەردەڕێژ/berde řěj: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ڕێژ( ڕشتن)] سەنگچن، سەنگ فرۆش، ساچمە ڕێژ، ڕەقف : باری جێگا و ڕێگا و کۆڵان و خەیابانێ کە بەردی تێ گیڕابێت تا چاڵ و چۆڵی تێدا نەمێنێت و ڕاست و ڕەوان بێت. 

بەردەڕێژکردن/berdeřěj kirdin: کتپ:[ بەرد+ ئە+ ڕێژ+ کردن] ڕێزکردن و قایم کردنی بەردە بە پانایی و درێژایی ڕێگا و کۆڵانان و خیاباناندا : سەنگچن کردن، چەوڕێژکردن، ڕەقفکردن. 

بەردە دێژە/berdeděje: نتـ: ناوی جۆرە بەردێکی سپییە وەکو شەکر دانار دانارە.

بەردە زوورە/berdezûre: نتـ: کەورە زبرە، بەردەزوورگ: بەردێکی زبرە چەقۆی پێ تیژدەکرێت.  

بەردەسابوون/berde sabon: نتـ:[ بەدر+ ئە+ سابوون] بەردێکی خۆڵەمێشی مەیلەو سەوزی نەرمە زوو دەوەرێت دیمەنێکی سابوونی هەیە، لە دروست کردنی دەزگای کارەبای دا بەکاردەهێندرێت. 

بەردەساو/berde saw: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ساوو (ساوین)] هەسان، بەردی تیژ کردن، بەردی چێوەسان. 

بەردەسەدەف/berde sedef: نتـ:[ بەرد+ ئە+ سەدەف] بەردێکی کلسی کونکونە، بریتی یە لە سەدەف( لەپکە)ی گیاندارەنەرمەکان و شیلان.[ ئینگـ : coqvina]

بەردەسمانە/berde simane: نتـ:[ بەرد+ ە+سمانە] بەردە زوورە. 

بەردەسووتەلە/berdesǔtele: نتـ:[ بەرد+ ە+ سووتەلە] بەردی ئاگر ین.

بەردەسووکە/berde sǔke: نتـ:[ بەرد+ ئە+ سووکە] بەردەبڵق : بەردێکی بروکانی شووشەی سووکەلەی کون کونی سپی یان خۆلەمێشی یە بۆ ساف کردن بەکاردەهێندرێت، سەرئاودەکەوێت لە کەناری دەریاکانی ئیتالیا دا هەیە.

بەردەسیلە/berdesîle: نتـ:[ بەرد+ ئە+ ( سیلە)] چ بەکرمانجی و چ بە سۆرانی ( زاویة _ رکن) واتە گۆشە دەگەینێت

:: ماڵیان لەسیلەی قەڵاتێ.

:: بەسیلەی چاو سەیری کردم.  

بەردە شاخ/berde ŝax: نتـ: بەردەمردە. 

بەردە شەراب/berde ŝerab: نتـ:[ بەرد+ ئە+ شەراب] ماددەیەکی نیشتووی بلووری سوورە لە بنی بەرمیلی شەرابدا پەیدا دەبێت.  

بەردەشۆر/berde ŝor: نتـ:[ بەرد+ ئە+ شۆر (شۆر ین)] 

1 – کاری جوداکردنەوەی بەرد و زیخ لە هەندێک دانەوێڵە.   

2 – ئەو بەردەی کە مردوی لەسەر دەشۆنەوە.  

بەردەشۆرکردن/berde ŝor kirdin: کتپ:[ بەرد+ ئە+ شۆر( شووشتن)+ کردن] شووشتنەوەی برنج و نیسک و ماش بە ڕەنگێک کە بەردەکەی لێ بگیڕێت. 

بەردەشیری/berde ŝîrî: نتـ:[ جێۆ] ئۆپاڵ : جۆرە بەدر( کانزا)یەکی بەنرخە، ڕەنگەیکەی شیڕیە بۆ جوانکاری بەکاردەهێندرێت.[ ئینگـ : Opal].  

بەردەعازەبانە/berde azebane: نتـ: بەردەئازەبە، بەردێکی قورسە گەنجان خۆیانی پێتاقی دەکەنەوە. 

بەردەفرۆشی/berde firoŝî: نچ:[ بەردە+ فرۆشی] كار و پیشەی بەردە فرۆشتن

بەردەفڕکێ/berde fiřkě: نتـ: قەلیاندار.

بەردەقانێ/berdeqaně: نتـ:[ بەرد+ ە+ قانێ] قۆچەقانی، قەڵماسک، کەهنیک، بەرکانی، دارلاسیک.

بەردەقانی/berdeqanî: نتـ: بەردەقانی.

بەردەقارەمان/berdeqareman: نتـ: ئەو بەردەیە شێخ مەحموود وەك سەنگەر بەكاری هێنا دژی ئینگلیز.

بەردەقەبر/berde qebir: نتـ:[ كو : بەرد+ ە+ ع: قەبر( گۆر)] كێل. 

بەردەقسڵ/berde qisiľ: نتـ:[ بەرد+ ئە+ قسڵ]  جۆرێك بەردە ناوی کیمیایی( کاربۆناتی کالیسیۆم)ـە لە کان دەریدەهێنن و لە کوورەی تایبەتیدا دەیسوتێنن، دەبێتە ئاهەك( قسڵ) بۆ پتەوی و قایمی لە بناغەی دیوار و  و ناو گەرماو( حەمام) یان شمشە کێشانی ناو گەرکا و کەڵکی لێ وەردەگیڕێت. 

بەردەقور/berdequr: نتـ:[ بەرد+ ئە+ قۆر] 

بەردەکوورە/berdekûre: نتـ: گووراسن، بەردی کوورەی.  

بەردەئاگر/berde agir: نتـ:[ ئینگـ : Pyrite].  

بەردەگەچ/berde geč: نتـ:[ بەرد+ ە+ گەچ] بەرێ گێچێ : بەردێکە لەسروشت زۆرە، ناوی کیمیایە کەی( سۆڵفاتی کالیسیۆم)ـە، لەهەندێک ( ئاو) هەیە، لەکوورەی تایبەتی دا دەبرژێندرێت، ئاوەکەی دەڕوات و خۆی دەبێتە تۆزێکی سپی، بۆ کاروبای بەنایی بەتایبەتی بۆ سپیکاری بەکڵک دێت. 

بەردەگۆنجە/berde gonce: نتـ:[ بەرد+ ئە+ گۆنجە] بەردێک كە بەری كونی گۆل و ئەستێری پێ دەگرن.  

بەردەگیرە/berde gîre: نتـ: کلس. 

بەردەلاتریت/berde latrît: نتـ: بەردێکی سوری کونکونە ئاسن و ئەڵەمینیۆم تێدایە. 

بەردەلان/berdeľan: نتـ:[ بەرد+ ئەل+ ان] بەردەڵانی، زەوینی بەردین، ڕەقەن، هەردە، زبران، گەرگەر. 

بەردەڵانی/berdeľanî: نچ: شوێنێکە کە بەردی زۆر بێت.   

بەردەلینگ/berdelîng: نتـ:[ بەرد+ە+ لینگ] تیماسکە کوتالێکە بە دیوی ناوەوەی دەر دەلینکی ڕانک  و شەڕواڵی کوردیدا دەدوورن. 

بەردەڵێن/berdeľěn: نتـ:[بەرد+ ئەڵێن] بەردەڵان. 

بەردەمار/berdemar: نتـ:[ بەرد+ ئە+ مار] بەردێکی سەوزی پنکەپنکەیە ڕەنگەکەی لە کاژەمار دەچێت.[ ئینگـ : Serpentine].   

بەردەمانگ/berdemang: نتـ:[ بەرد+ ئە+ مانگ] جۆرێکە لە کانزای فیسیار و بەردێکی بەنرخە ڕەنگەکەی شینە شێوەی مرواری هەیە. بریتی یە لە سلیکاتی ئەلەمینیۆم و پۆتاسیۆم.

بەردەمەڕمەڕ/ berdemeřmeř: نتـ:[ بەرد+ ئە+مەڕمەڕ ] بەرێکە لە تیرەی بەردەکانی( کالیسیۆم)دروست بوونە، تەماشای( مەڕمەڕ) بکەن.  

بەردەمردە/berde mirde: نتـ : تەونەڕژێ : جۆرە بەردێکی ڕزیو تەڵاش تەڵاش لێکدەبێتەوە. 

بەردەمۆرە/berde more: نتـ:[ بەرد+ ە+ مۆر] شتێکی بچکۆلانەی تەنکە لە قوڕای( کەربەلا – نەجەف) سووردەکرێتەوە، شیعە لە نوێژ دا ناوچەوانی دەخاتەسەر.

بەردەدۆزەخ/berdedozex: نتـ:[ بەرد+ ە+ دۆوەخ][ كیمـ] لاپیس، سیلڤەر ناترەتی تواوە، ماددەیەكی بەكتریاكوژە.

بەردەمووڕەسەن/berde mûřesen: نتـ:[ بەرد + ە+ موو + ڕەسەن] بەردەمووروو: بەردێکی خڕی سەختە لە ئاستی ئاوێدا بەرداش لە بانی دەخوڵێتەوە.

بەردەمینا/berde mîna: نتـ: بەردی مینا. 

بەردەنما/berde nima: نتـ: تاتی نووێژێ.

بەردە نوێژ/berde nwěj: نتـ:[ بەرد+ ئە+ نوێژ ] بەردە مۆرە، بەردە تات.  : تاتەشۆر، تاتەنوێژ، تەوەننما (تەوەن+نماز).

بەردەنووس/berde nǔs: نفا:[ بەرد+ ئە+ نووس( نووسان)] تەڵاشەبەرد كە شتی لەسەر نووسرابێت یان هەلكەندرابێت.  

بەردەنی/berdenî: نچ:[ بەرد+ ئەبی] ئەوەی لە بەرد بێت. ( متحجر).

بەردەنییەکان/berdenîyekan: نتـ: قاوغ بەندەکان.

بەردەواز/berdewaz: ئانتـ: بەردەباز.

بەردەوان/berdîn: ئان:[ بەرد+ ە+ وان] رازەوان، شاخەوان : كەسێك بە سانایی بە رەوەزە بەرد و ماهان هەلگەڕێت. 

بەردەهاڕ/berdehař: نفا:[ بەرد + ە+ هاڕ( هاڕین)] بەرداش. 

بەردەهەسان/berde hesan: نتـ:[ بەرد+ ئە+ هەسان] بەدەساوو، بەردی تیژکردن ، بەردی چیوەسات، هەسان _ هەستان.  

.

بوونەبەرد/bǔneberd: كتن:[ بوون+ ە+ بەرد] زۆرڕەق بوون، ووشک بوون، هیشک بوون. 

بەردباران/berdbaran: کتن: کەڤرباران، بەردەباران.

بەردباران كردن/berd baran: کتپ: بەردەباران كردن.

بەردبەگومەزدادان/berdbegumezdadan: کتن:[ ئد] كوفركردن، سووكایەتی كردن بە ئایین.

بەرد لەئەژنۆی خۆدادان/berd le ejnoy xo dadan: کتن: كارێك بەزیانی خۆكردن، زیان لە خۆدان، خۆ كڵۆڵ كردن، ماڵ لە خۆ خراپ كردن. 

بەرد لەسەردانان/berdleserdanan: کتن:[ ئد] لە بیربردنەوەی كارێك و باس نەكردنی.

بەردبڕ/berdbiř: ئانفا:[ بەرد+ بڕ( بڕین)] كەسێك كە پیشەی بەرد بڕین بێت.

بەردبڕین/berdbiř: كتن:[ بەرد+ بڕین] بڕینی بەرد، لەتكردنی بەردی رەوەز و شاخ بۆ كاروباری خانووساز كردن.  

بەردبڕی/berdbiř: نچ:[ بەرد+ بڕ( بڕین)+ی] كار و پیشەی بەردبڕینی كەسێك.

بەردتاش/berdtaŝ: نفا:[ بەرد+ تاش (تاشین)] تەوەن تاش، کەڤرتاش، بەردبڕ : کەسێکە کە پیشەی بەرد تاشین بێت، بە تایبەت بەردی مەڕمەڕ.

بەردتاشی/berdtaŝ: نچ:[ بەرد+ تاش(تاشین)+ ی] بەردتراشی.

بەردتراش/berd: نتـ:[ بەرد+ تراش( تراشین)] نەقار، سەنگ تراش: کەسێکە بەردان لێک ولووس دەکات تاوای لێی بێت دەست بدات لەهێندێک شوێنی خانووبەرەدا کەلکی لێ وەربگری.

بەردتراشی/berd: نچ:[ بەرد+ تراش( تراشین)+ی] بەردتاشی. 

بەردکاری/berdkarî: نچ:[ بەرد+ کار (کردن)+ی] هەڵچنینی دیواریا هەرکارێکی تری (بەنای)کە کەرستەکەی (بەرد)بێ ئیمڕۆش بەرد کاریمان ماوە. 

بەردۆڵە/berdoľe: نتـ:[ بەرد+ۆڵە] بۆدەقە _ بۆتە.

بەردڕێژ/berdrěj: نفا:[بەرد+ ڕێژ()] بەردتاش، خشت رێژ، دوشکەمسی، سەنگ چن، دوشکەچن، دوشەک کەڵەک : بریتی یە لە بەرد دانان بە بێ قور، گەچع چەمەنتۆ. 

بەردرێژکەر/berdrěj ker: نتـ: ئەو کەسەی چەو دەڕێژێت.  

بەردڕێژکردن/berdrěj kirdin: کتپ: چەوڕێژکردن.

بەردشکان/berd ŝikan: کتن:[ بەرد+ شکان] بەرد لەتکردن.

بەردشکاندن/berd ŝikandin: کتپ: بەرد ووردکردن.

بەردشکێن/berdŝkěn: نفا: بەردبڕ.

بەردکێش/berdkěŝ: نفا:[ بەرد+ کێش(کێشان] 

1 – کەسێکە بە پارە بەرد بگوێزێتەوە بۆ ئەم و ئەو.   

2 – شەڵتە، بارێکە دوو تای دارەو بەرد و گڵی پێ دەکێشن.

بەردکێشان/berdkěŝan: کتن:[ بەرد+کێشان] بەردگوێزانەوە، بەردکێشان.

بەردکێشاندن/berdkěŝandin: کتپ:[ بەرد+ کێشاندن] بەردگوێزاندنەوە.

بەردلێبارین/berdlěbarîn: کتن:[ ئد] تووشی بەڵا و ناخۆشی بوون.

بەردناس/berdesit: نتـ:[ بەرد+ ناس] كەسێك كە پسپۆری بەردە، لە زانستی بەردناسیدا.  

بەردناسی/berdesit: نچ:[ بەرد+ ناس+ی] زانستی چۆنیەتی و چلۆنایەتی بەرد و كان و جۆرەكانی.  

بەردهەڵکەن/berdheľken: ئانفا:[ بەرد+ هەڵکەن( هەڵکەندن)] کەسێکە لەو کان و جێگایانەی خڕکەبەرد دەگەڵ گڵ وخۆڵ تێکەڵەبەکرێ بۆخەڵکی.

بەردی ئاسمانی/berdîasimanî: نتـ:[ یەرد+ی + ئاسمان+ی] بەردێك كە لە ئاسمان یان گەردوونەوە بكەوێتە سەر زەوی.

. 

بەردی ئاسمانی گه‌وره/berdîasimanî gewre: نتـ:[ یەرد+ی + ئاسمان+ ی+ گەورە].[ ئینگـ : Fireball].

بەردی ئاسن/berdîasin: نتـ: جۆرە بەردێکە ئاسنی تێدایە بەشێوەی ژەنگ ( تاکۆنێت).[ ئینگـ : Ironstone]

بەردی ئاگرین/berde agirîn: نتـ: هاوتای گرانیت.[ ئینگـ : Rhyolite , Igneous rock , Andesite].  

بەردی ئاوێته/berde awête: نتـ: .[ ئینگـ : Graywacke].

بەردی ئەستێ/berdî estě: نتـ:[ بەرد+ی+ ئەستێ] بەردی چەخماخ.

بەردی ئەڵحەد/berdî elĥed: نتـ:[كو: بەرد+ی + ع : ئەلحەد] ئەو ڕیزە بەردەیە كە سەری گۆریچەی پێ داپۆشرێت.

بەردی بناغە/berdî binaĝe: نتـ:[ بەرد+ی+ بناغە] بەردی بناخە، بەرێ بناخەی.  

1 – زاراوەیەكە لە تەلارسازی دا، لە بڕی بن تەمەل لێدان بەكاردەهێندەرێت.  

2 – [ مجـ] بنچینەدانانی كار یان پرۆژەیەك.

:: بەردی بناغەی شیعری نوێ كوردی لەسەر بەیتەكان داڕێژراوە. 

بەردی بنچینە/berdîbinĉîne: نتـ:[ بەردی+ بنچینە] بەردی بناغە. 

{

سەیلی هیجرت بەردی بنچینەی لە ڕەگ هێنامەدەر 

باری فیكرت قەددی ڕاستی تێشكاندم وەك فەنەر

}{نالـی}.  

بەردی بن گۆم/berdî bin gom: نتـ:[ ئد] هەر شتێك كە بە ئاسانی نەدۆزرێتەوە.

به‌ردی به‌نرخ/berdî bE nirx : نتـ:[ ئینگـ : Precious stone]

به‌ردی بننیشتوو/berdî binnîštû: نتـ: به‌ردیكه به‌ هۆی پرۆسه‌ی به‌هه‌ڵم بوونی سوێرئاو (ئاوی ده‌ریا) به‌دی دێت[ ئینگـ : Evaporite]

به‌ردی پێ/berdî binnîštû: نتـ: بەردەپێ : جۆرێک خڕکەبەردى بێ سووچى سەخت و ڕەقە و لەبەر ئەوەى پتەو نییە و کون کونە لەچاو حەجمى سووکە، لە کوردەوارى بۆ خاوێنکردنەوەى چڵکى قاچ لە حەماما بەکارى دێنن.[ ئینگـ : Pumice]

بەردی تروسکە دار/berdî tiruskedar: نتـ: هەر بەردێک كە بتروسکێتەوە.

به‌ردی تێكگۆڕاو (به‌ته‌واوی گۆڕاو) : Metamorphic rock

بەردی جەهەنم/berdî cehenim: نتـ: کان:[ كو: بەرد+ی+ ع: جەهەنم : دۆزەخ] ماتە : نیتراتی زیو.

بەردی چەخماخ/berdî ĉexmax: نتـ: بەرستە، کەڤرئەژیر، بەردی ئەستێ.[ ئینگـ : Flint ].

بەردی چینی ژێرەوەی زەوی/berdî ĉînî jêrewey zewî : نتـ: [ ئینگـ : Bedroc ].

بەردی خوێ/berdî xiwê: نتـ:[ ئینگـ : Salt Lick ]

زیوه‌ری، كالسیدۆنی (كوارتزی ریشۆڵه‌دار) چه‌ندجۆره‌ی : Agate

بەردی دەزڵ/berdî dezľ: نتـ: پیاوی دەقۆز.

بەردی ده‌باشیر/berdî debašîr: نتـ: بەردی تە‌باشیر. [ ئینگـ : Gypsum] 

به‌ری ده‌ست : Palm of the hand

بەردی دیکە : به‌ردێكی ئاگرینیی درێژ : Dike

بەردی ڕەژی/berdî řejî: نتـ: کان: بەردی خەلووز، بەرێ کومری. 

بەردی ڕێ نوما/berdî řěnuma: نتـ: بەردەنوێژ.

بەردی ڕێنوێن/berdî řěniwên: نتـ:

بەردی زیو/berdî zîw : نتـ: بەرێ زیڤێ.

بەردی ژێرچین/berdî jêrĉîn: نتـ: [ ئینگـ : Basemnet rock ].

بەردی سارد/berdî asin: نتـ: ئد: ناخۆشی وبەلآ.

بەردی سەبوور/berdî sebǔr: نتـ:[  كو:بەردی+ع: سەبوور] بەرد و ڕەوەزی سەخت كە هەمیشە لەسەرما و گەرما وبەفر و باراندا سەرجێی خۆیەتی ونوێتەری سەنگینی و تاقەت هێنان لەبەرابەر سەختی و ناخۆشی دایە.

{

بەسمە بەش لەم دەهرە تاهیر شیوەیی بەردی سەبوور

چونكە  هەر بێ قیمەتی دێنێتە بەر، پاڕانەوە

}{ سەید تاهیری هاشمی}.

بەردی سەرشكێنە/berdî serŝikěne: نتـ:[ ئد] شتی بێ بایەخ و بێ منەت كەلە هەموو جێگەیەك هەبێت.  

بەردی سولیمان /berdî suleiman: نتـ: بەردێكی جوانە بۆ ڕازانەوەو پێجوانكردن بەكاردەهێندرێت.  

بەردی سەفرا/berdî sefira: نتـ:[ نخ] بەردێكە كەلەبەر نیشتنەوەی مەودای نێو زراو پەیدا دەبێت.  

بەردی شێڵگر/berdî qur: نتـ:

بەردی قور/berdî qur: نتـ: کەستەک.  

بەردی کل/berdî kiľ: نتـ: سییتەم، ئەنتمۆن. [ ئینگـ : Antimon].  

بەردی کفتە/berdî kifte: نتـ: بەردێکی پان یان ناوچاڵە، کەبە کوتک گۆشتی تێدا دەکوتن بۆ کفتە.  

بەردی کواتر/ berdî kwatir: نتـ: جۆرە کریستالێکە کە ڕوون و بێ ڕەنگە.

بەردی گەچ/berdî geĉ: نتـ: بەردی قسل.  

بەردی گەنمی/berdî genimî: نتـ:   

بەردی گرانیت/ berdî kwatir: نتـ: ‌‌به‌رده‌ بیرۆ، به‌ردی خاڵاوی.[ ئینگـ : Granite].

بەردی گڕكانی/berdî girkanî: نتـ: [ ئینگـ : Whin ]

بەردی گورچیلە /berdî gurĉîle: نتـ: نخ: بەردێك لەبەر ئاوێتە بوونی ئەسید گەلـی میز دە گەڵ ماكەی دیكە پێك دێ و لەسەر گورجیلە پەیدا دەبێت و یا عەمەل دەكرێت یان ئەوە كە خۆی بەرێی میزدا دێتەدەر. [ ئینگـ : Kidney stone ، Renal stones, Kidney stones].

بەردی لمی/berdî limî: نتـ: تەمۆخ، بەرەخیز، خیزەبەر.

بەردی ماره‌با/berdî mareba: نتـ:[ بەردی+ محەك] [ ئینگـ : Yellow amber ]

بەردی محەك/berdî miĥek: نتـ:[ بەردی+ محەك] بەردی مەحەک : بەردێكە ڕەشە كە زێڕێنگەر عەیاری پێ دەكات.  به‌ردێكه زێڕی پێ‌ تاقی ده‌كرێته‌وه.[ ئینگـ : Touchstone].

بەردی نەزڵ/berdî neziľ: نتـ: پیاوی نەقۆر.  

بەردی نەوتی/berdî newtî: نتـ:[ بەردی+ نەوتی] [ ئینگـ : Oilsand] 

بەردی نرخدار/berdî nirxdar: نتـ: بەردی بەنرخ، کەڤأی بوها.

بەردین/berdîn: ئان:[ بەرد+ ین]

1 – حاڵی هەر شتێک لەبەرد دروست کرابێت. 

2 – یەکێک هێندە قەڵەوبێت و کە نەتوانێت ببزوێت. 

بەردینە/berdîne: ئان: هەر شتێك دروستكراو بێت لە بەرد. 

بەردەنم/berdenim: نتـ: پێش دەنە.

{

سەرسابەردەنـم، تەرسابەردەنـم

ڕاسەن وخیدەی دەیزنەرسا بەردەنـم

}{ بێسارانی}.

.
لە هێندیک ناوچە بە زیخ دەڵێن خیز.
ئەو “تەتەبەرد”ەش وا بزانم دەبێ “تات” ئەوە هەورامیە.

بەردەنوێژ،

بەرداش،

کێل

بەردی گەورە)

خڕکە بەرد(

بەردی خڕ و ناوەنج)

وردکەبەرد(بەردی ورد)

تاشەبەرد،تاوێر،

بەردەئاوەسوو،

تاتەبەردە،

بەردەکۆڵ،

تەلەبەرد،

گاشەبەرد
(بەردەهەسان).

بەردەئەستێ،

بەردە دارچینیی،

بەردەسووکە

بەردەپێ
.

.

.

______________________________

بەرد/berd: ن: یەکەی پێوانی کێش : 14 پاوەند : 6.348 کگم.

.

.

.

.