مەقام/meqam: ن:[ بیا][ مۆسیقا] جۆرێکە لە زانستی مۆسیقا، بریتیە لە زنجیرەیەک نۆتەکانی مۆزیک بەپێی ڕەهەند و ڕێسای تایبەت کە پەیوەندی نێوان دەنگەکان دیاری دەکات. کە بۆ پۆلێنکردنی ئاوازێکی مۆسیقا دانراون. ئەمەش کارکردن لەگەڵ ئامێرەکەدا ئاسانتر دەکات بۆ ژەنیار و بەوشێوەیەش لەگەڵ تەرازووی مۆسیقاکەدا هاوسەنگ دەبێت. ژمارەی مەقامەکان زۆرن، بەڵام دەتوانرێت پۆلێن بکرێن بۆ نۆ مەقامی ڕەسەن کە ژمارەیەکی زۆر مەقامەکانی تر پەلوپۆ لەوەێوە سەرچاوە وەردەگرن. ژمارەی مەقامەکان نزیکەی 360 دەبن.[ ع : مقام : م ( )+ قام( ) : هەستان]
مێژووی ڕەچەڵەکی ئەم ئامادەکارییە دەگەڕێتەوە بۆ شارستانیەتەکانی زاگرۆس و لەسەردەمی ئیمپراتۆرییەتی ساسانێکان پوختەکراوە و زۆربەی ناوەکانیان مۆرکی ئەو سەردەمەی پێوە دیارە. کە بە پەیژەی مۆسیقی سازیندراون. وە ئێمەی کورد پاشماوەیەکین لەو شارستانییەتە. دواتر فارس و عەرەب و تورک سوودیان لێ وەرگرتووە و بانگەشەی خۆبوونی لێ دەکەن.
پێکهاتەیەکی شێوەگی یە، تایبەتە بە مۆسیقای لە کێشوەری ئاسیا بەتایبەت( ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست)و باكووری ئەفەریقا.
| دۆ : do | ڕێ : re | می : mi | فا : fa | سۆل : sol | لا : la | سی : si |
| پەیژەی مۆسیقی دوو جۆرن | |
| پەیژەی ڕۆژهەڵاتی | ڕاست |
| پەیژەی ڕۆژئاوایی | دو ماجور |
مەقام پێکهاتووە لە دوو جۆر :
جۆری یەکەم پێی دەگووترێت : ڕەسەن
جۆری دووەم پێی دەگووترێت : جۆرەکان نۆ جۆرن.
| تێبینی |
| لە مۆسیقای ئەوروپی دا بە مۆد(Mode) دەناسرێت.
لە مۆسیقای ئێرانی دا بە دەستگاھ (دستگاە) دەناسرێت، ھەر چەند مەقام و دەستگاھ زۆر جیاوازییان ھەیە |
| مەقام | بنەماڵەی مەقامی بەیات | مەقامی بەیات |
| مەقامی بەیاتی شووری | ||
| مەقامی حوسەینی : هۆسیان | ||
| سارووخانە : بەیات تورک | ||
| بنەماڵەی مەقامی حیجاز | مەقامی حیجاز | |
| مەقامی ئەفشار | ||
| مەقامی زەنجەران | ||
| بنەماڵەی مەقامی کورد | مەقامی کورد | |
| مەقامی حیجاز کار کورد | ||
| بنەماڵەی مەقامی عەجەم | مەقامی عەجەم : Ajam | |
| مەقامی چوارگا : Jiharkah، شاوخ وشتر | ||
| مەقامی شەوق ئەفزا : Shawq Afza | ||
| بنەماڵەی مەقامی سێگا | مەقامی سێگا | |
| مەقامی ھۆزەم : Huzam | ||
| مەقامی راحەتول ئەرواح : Rahat al-Arwah ( راحة الأرواح) | ||
| مەقامی عێراق : Iraq گوڵ وەخاک | ||
| مەقامی بەستەنگار ( بەستەنیگار) : Bastah Nikar | ||
| مەقامی مۆستاڕ : Musta`ar ( مستعار) | ||
| مەقامی سێگا بەلەدی | ||
| بنەماڵەی مەقامی نەھاوەند | مەقامی نەھاوەند | |
| مەقامی فەرەح ئەفزا | ||
| مەقامی سۆنبۆلە | ||
| بنەماڵەی مەقامی راست | مەقامی راست | |
| مەقامی سۆزناک | ||
| مەقامی نەیرووز( نەورۆز) | ||
| مەقامی یەکگاھ | ||
| مەقامی ماھوور | ||
| بنەماڵەی مەقامی حەجاز کار | مەقامی حەجاز کار | |
| مەقامی شەھناز | ||
| مەقامی سۆزدڵی | ||
| بنەماڵەی مەقامی سەبا | مەقامی سەبا | |
| مەقامی سەبا زەمزەم | ||
| بنەماڵەی مەقامی نەوا | مەقامی نەوا | |
| مەقامی نەوا نەگریس( نکریز) | ||
| مەقامی نەوا کورد |
مەقام : بەشێک لە زانستی مۆسیقایە کە رابیتە نێوان دەنگەکان ڕۆشن دەدات. لە مۆسیقای ئەورووپی دا بە مۆد (Mode) دەناسرێت. لە مۆسیقای ئێرانی دا بە دەستگاھ (دستگاە) دەناسرێت، ھەر چەند مەقام و دەستگاھ زۆر فەرقییان ھەیە.
مەقامبێژ/meqam: ن:[ مۆسیقا] مۆسیقارێکە کە لە بواری مەقام دا شارەزایی ھەیە و دەتوانێت لەم شارەزایییە بۆ گوتنی ئاواز بەھرە بگرێت. زۆرتر لە گەڵ مەقامبێژ دا ئامێرژەنێکیش ھەیە کە بە ئامێرەکەی وەڵامی( جەوابی) مەقامبێژ دەداتەوە.
بنەماڵەی مەقامی بەیات
:: مەقامی بەیات، بەدەنگی ماموەستا شکور خەیات
::
:: مەقام بەیات: ئەساس، بەشی یەکەم: بەدەنگی مامۆستا بێستوون
مەقامی بەیات
:: مەقامی بەیات: ئای ئای، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
:: مەقامی بەیات: هیجرانی، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
مەقامی بەیاتی شووری
مەقامی حوسەینی : هۆسیان
:: مەقامی حوسەینی، دەشت، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
سارووخانە : بەیات تورک
بنەماڵەی مەقامی حیجاز
مەقامی حیجاز
:: مەقامی حیجاز بەژەنینی قانون
:: مەقامی حیجاز: ئورفە، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
:: مەقامی حیجاز: شوشتەر، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
مەقامی ئەفشار
مەقامی زەنجەران
بنەماڵەی مەقامی کورد
مەقامی کورد
مەقامی حیجاز کار کورد
بنەماڵەی مەقامی عەجەم
مەقامی عەجەم : Ajam
مەقامی چوارگا : Jiharkah، شاوخ وشتر
مەقامی شەوق ئەفزا : Shawq Afza
بنەماڵەی مەقامی سێگا
مەقامی سێگا
مەقامی ھۆزەم : Hozam
مەقامی حوزام باوترین مەقامە لە بنەماڵەی مەقامی سێگا، بڕیارەکەی لەسەر نۆتی می یە. دەستپێکی پەیژەکە بەڕەگەزی سێگا لەسەر بڕیار دەست پێدەکات، دواتر بەڕەگەزی حیجاز لەسەر غەمز( نۆتی سێیەم)، پاشان بەڕەگەزی ڕاست لەسەر نۆتی شەشەم(غامزی لاوەکی).
هەروەها مەقامی ڕاحەتی ئەرواح( ئارامی دەروونی) ئەو ناوەیە کە بۆ مەقامی هۆزام بەکارهاتووە، کە لەسەر نۆتی سی وێنا کراوە.
پێشکەوتنی ئەم دوو مەقامە وەک یەکە.
مەقامەکانی تری بنەماڵەی مەقامی سیکا ببینە.
مەقامی راحەتول ئەرواح : Rahat al-Arwah ( راحة الأرواح) ئارامی دەروون.
مەقامی عێراق : Iraq گوڵ وەخاک
مەقامی بەستەنگار ( بەستەنیگار) : Bastah Nikar
مەقامی مۆستاڕ : Musta`ar ( مستعار)
مەقامی سێگا بەلەدی
بنەماڵەی مەقامی نەھاوەند
:: مەقامی نەهاوەند: قەتاری مەهاباد، بەدەنگی مامۆستا بێستون.
مەقامی نەھاوەند
مەقامی فەرەح ئەفزا
مەقامی سۆنبۆلە
بنەماڵەی مەقامی راست
مەقامی راست
مەقامی سۆزناک
مەقامی نەیرووز( نەورۆز)
مەقامی نەورۆز بەدەگمەن وەک مەقامێکی سەربەخۆ بەکاردێت، بەڵام وەک مەقامێکی گواستنەوەی مەقام لەناو مەقامی سۆزنەک یان ڕاست دا زۆر باو و ئاساییە، ئەمەش بەهۆی لێکچوونی ژانری بەیاتی و حیجاز لەسەر غەمزی مەقامەکە( پلەی پێنج).
مەقامی یەکە ناوێکی کۆنە بۆ مەقامی نەورۆز کاتێک لەسەر نیشانەی سۆل(بە تەرازووی عەرەبی کۆن پێی دەوترێت یەکگاهـ) نیشان دەدرێت.
مەقامی یەکگاھ
مەقامی ماھوور
بنەماڵەی مەقامی حیجاز
مەقامی حیجازکار
مەقامی شەھناز
مەقامی سۆزدڵی
بنەماڵەی مەقامی سەبا
Saba – Saba (صبا)
:: مەقامی سەبا: ئەساس، بەشی دووەم، بەدەنگی مامۆستا بێستون
مەقامی سەبا زەمزەم : Saba Zamzam (صبا زمزم)
مەقامی كورد : Kurd
بنەماڵەی کورد لە مەقامات پێکدێت کە پەیژەی لە ڕەگەزی کورد( ڕەگەزی ڕەسەنی بنەماڵەکە) دەست پێدەکات.
ئەم مەقاماتانە لە مەقامی کورد کە مەقامی بنەڕەتی بنەماڵەیە، لقیان لێدەکەنەوە.
مەقامی حیجاز کارکۆرد : Hijaz Kar Kurd
: پێگەی ڕۆژهەڵاتی ڕەگەزی سەرەوە و خوارەوەی کورد.
دوو پلەی بنەڕەتی و جیاوازی دەستنیشانکردن بەپێی پلەی بنەڕەتی. ئەم شوێنە بە پلەی یەکەم دەست پێدەکات و بە پلەی دووەم کۆتایی دێت.
نیوە پەیژەیەکی مەقامی حیجازە :
لە دۆ – سى – لا b – صۆل – فا – مى – رێ b – دۆ، هەر بۆیەش هەمان ڕەهەندەکانی هەیە.
دۆ – سى b – لا b – صۆل – فا – مى b – رێ b – دۆ دەچێتە سەر پەیژەی پێشوو، هێواش دەبێتەوە لە می – سی دا.
بنەماڵەی مەقامی نەوا
مەقامی نەوا
مەقامی نەوا نەگریس( نکریز)
مەقامی نەوا کورد
نەوا مەقامەی سەرەکی مۆسیقای ساسانی کۆن بووە. ئەم مەقامە لە بوێری و ئیرادەدا کاریگەرە و باشترە لەگەڵ مەقامی بوسەلیکدا زیاتر لە کۆڕ و کۆبوونەوەکانی دەبێژڕیندرێت.
:: مەقامی نەوا بە دەنگی شێخ یوسف تاڵەبانی
:: مەقام ( خەنەبات نەوا) مامۆستای مەقام ناسراو بە[ عومەر درێژ]
نەوا ئەثەر : Nawa Athar لە خێزانی مەقامی نەگریس ـە.
مەقامێکی مۆسیقای ڕۆژهەڵاتییە کە لە مەقامی نەهاوەندەوە لق و پۆپ دەکات. پلەی سەرەتای پێوەرە بنەڕەتییەکەی بریتییە لە (لا) ئاشیران. نیشاندەری مەقامەکەی لەگەڵ نیشاندەری مەقامی نەهاوند هاوڕایە، و لە پلەی چوارەم و حەوتەمدا بە بەرزکردنەوەی نیو پلە لێی جیاوازە و لە ڕەوتی مەقامەکەدا دوو بار دەنووسن. ئەگەر بگوازرێتەوە بۆ پلەی (C) Rast، نیشاندەرەکەی دەبێتە (Si, Mi, La) تەخت. هەندێک جار دەبینین کە نیشاندەری مەقامەکە لەگەڵ پێوەرەکەیدا هاوڕایە، وەک چۆن سی بیکار، می تەخت، لا تەخت و فا دیاس دەبینینەوە.
| دەستگای نەوا |
| گۆشەکانی دەستگای نەوا |
| دەرامەد، دەرامەدی دووەم( شئر)، گریشمە، جەوادخانی، چوارمزرابی، بووسەلیک، موحەیەر، رەهاڤی، دەیری، گەڤیشت، شا خەتایی، زی خەتایی. |
| ڤیدیۆ : دەستگای نەوا |
Nawa Athar – Athar Kurd
اللە ویسی
قەتار : گاتار ( کاثاکار )، بەرزە کاتار، خاوکەر.
:: مەقامی قەتار خاوکەر فێرگەی پاییزە ، ئەمیر تەهماسبی
گل وەدەرە
ڕۆستە
تەرز ڕۆستە
پێنجگا
مەقامی ( پێنجگاە ) كەركووک 8 ئایار، 2025. mam bahman kakaey.
.
.
.
.
المقام هو عبارة عن تتالي لعلامات موسيقية وفق أبعاد معينة وقواعد موضوعة لتصنيف اللحن الموسيقي, الأمر الذي يسهل تعامل العازف مع الآلة وبالتالي مع المقياس الموسيقي.هنالك العديد من المقامات لكن يمكن تصنيفها إلى تسعة مقامات أساسية يتم اشتقاق عدد كبير من المقامات الفرعية منها.
مقامات ترتكز على درجة الراست (دو) C:
- مقام راست
- مقام نهاوند
- مقام نوا أثر
- مقامات ترتكز على درجة الدوكاه (ري) D:
- مقام بياتي
- مقام كرد
- مقام حجاز
- مقام صبا
- مقامات ترتكز على درجة السيكاه (مي) E:
- مقام سيكاه
- مقامات ترتكز على درجة العجم عشيران (سي بيمول:
- مقام عجم
و لكل مقام من هذه المقامات الأصلية غماز
و الغماز هو النغمة الشائعة الاستخدام في المسار اللحني، وتعتبر نقطة التحويل والانطلاق للأجناس الأخرى، وغالبا ما تكون هي النغمة التي يبدأ منها جنس الفرع، ونغمة الغماز تلي نغمة الأساس في الأهمية، وذلك في المسار اللحني. ولزيادة تفصيل المقامات والسلم الموسيقي ،إليكم هذه المقدمة:
تتألف الجملة الموسيقية من مجموعة متتابعة من العلامات الموسيقي والتي تفصل بينها فواصل زمنية تعرف بالسكتات. ويمكن تصنيف الجمل الموسيقية إلى مقامات، حيث يكون معيار التصنيف هو المسافات الصوتية(البُعد) بين مكونات الجملة الموسيقية. ومعلوم أن العلامات الموسيقية هي : (DO-RE-MI-FA-SOL-LA-SI) : وتكون المسافة الصوتية(البعد) بين كل علامتين متجاورتين مساوية إلى قيمة واحد (1) باستثناء علامتي (…(MI-FA)….(SI-DO ضمن الأوكتاف(OCTAV) الواحد. والاوكتاف هو تتالي ثمانية علامات موسيقية متتابعة على السّلم الموسيقي, والذي يحدد قيمة العلامة الموسيقية فيزيائياً هو قيمة التردد(FREQUENCY).
- major scale
ري – مي بعد مي – فا نصف بعد فا – صل بعد صل – لا بعد لا – سي بعد سي – دو نصف بعد
أو يمكن التعبير عن الشكل السابق كما يلي: ← بعد – بعد – نصف بعد – بعد – بعد – بعد – نصف بعد وهناك أيضا : ثلاثة ارباع البعد, والبعد, والنصف بعد.
علامات التحويل
- علامات الخفض:
-1 علامة بيمول ورمزها b وهي تخفض العلامة المحولة نصف بعد -2علامة النصف بيمول ورمزها b وسن من الأعلى..وهي تخفض العلامة المحولة ربع بعد..
- علامات الرفع :
-1علامة الدييز # يعني متل علامة الاوبازيت يعني يساوي وفوقه شطبتين..وهي ترفع العلامة المحولة نصف بعد -2 علامة النصف دييز..يساوي بس بشطبة وحدة فوقه…وهي ترفع العلامة المحولة ربع بعد..
- علامة البيكار :
وهي تعيد العلامة المحولة إلى وضعها الطبيعي أثناء سير العمل الموسيقي ولمرة واحدة .
العلامات الزمنية[عدل]
المستديرة:4 ازمنة يعني دائرة البيضاء: 2 زمن b السوداء : 1 زمن b بس معمية السوداء ذات السن : نصف زمن… b وفي عليه سنة من فوق السوداء ذات السنين : ربع زمن b وفي عليه سنين من فوق السوداء ذات 3 اسنان : تمن بعد كمان 3 سنان من فوق السوداء ذات ال 4 اسنان : 1/16 بعد، اربعة أسنان من فوق.
أمثلة عن المقامات :
أولاً: مقام الكُرد: RE 2/4 bMI 4/4 FA 4/4 SOL
ثانياً:مقام نهاوند:
ثالثاً: مقام عجم
تحويلات عجم..: عجم فا : سي b سي بيمول فقط عجم لا : دو دييز + فا دييز + صل دييز عجم سي : سي b + مي b عجم ري : تحويلاته فا دييز + دو دييز عجم مي) مي بيمول + لا بيمول + سي بيمول)
رابعاً: مقام حجاز : RE ½ b MI 6/4 #FA ½ SOL
مقام الراست
ويعني بالفارسية والكوردية: المستقيمه التحويلات:
مي نص بيمول + سي نص بيمول وعند العودة من الجواب تعزف سي بيمول..
اما الابعاد: بعد – ثلاثة ارباع البعد – ثلاثة ارباع البعد – بعد – بعد – ثلاثة ارباع البعد – ثلاثة ارباع البعد..
مەقامی ڕاست هەلدەستێت بەسەر پەیژەی مۆسیقی دا وە دادەبەزێتەوە بە شێوەی هاوسەنگی دووری یان ماوەیەیی.
البياتي ري
التحويلات : مي نص بيمول + سي بيمول الابعاد: ثلاثة ارباع البعد – ثلاثة ارباع البعد – بعد – بعد – نصف بعد – بعد – بعد
پەیژەی مۆسیقی بریتییە لە پێنج دێر وە چوار بۆشایی لە نێواندا هەیە. بەشێوەیەک هێماکان دابەشدەبن کە پێیان دەگووترێت ئاوازەکان.
على الأسطر والفراغات بترتيب ثابت ومتعارف عليه عالمياً. وهنالك رموز تساعد في اكتمال المدرج الموسيقي تسمى علامات تحويل , منها علامة الخفض وهي(بيمول”b” :تخفض العلامة نصف بعد، ودييز”#”: ترفع العلامة نصف بعد).
.
Nahfat (نهفت)
Nahawand – Farahfaza (فرحفزا)،
Nahawand (نهاوند)،
Nahawand Murassah (نهاوند مرصّع or نهاوند مرصع)،
`Ushaq Masri (عشاق مصري)
Rast – Mahur (ماهور)،
Nairuz (نوروز)،
Rast (راست)،
Suznak (سوزناك)،
Hijaz – Hijaz (حجاز)،
Hijaz Kar (حجاز كار)،
Shad `Araban (شد عربان)،
Shahnaz (شهناز or شاهناز)،
Suzidil (سوزدل)،
Zanjaran (زنجران)