جێ / cê

جێ/cê: ن:

	نەشوناس		شوناس
	تاک	کۆ	تاک	کۆ
شێوەزاری كرمانجی باكوور	ەک	ان	ەکە	ەکان
شێوەزاری كرمانجی ناوەند	ێ ، ێک	ان	ەکە	ەکان
شێوەزاری هەورامی	ێوە	ێ ، ن	ێ	ەکێ

1 – جا _ جاگەر، جەو _ جۆ، جه _ جهێ( كباک)، جێگا_ جێگە، دێلڤ، شۆن _ شوون _ شوێن، وار، یاگێ( هـ)، یەو _ یەوی_ یەڤە : شوێنێكە چتی تێدا دابنرێت یان بۆ دانیشتن دەستبدات.

2 – ئاقار، ئاست _ حاست.

تێبینی

لەبەر بەرفراوانی ئەم ووشەیە لە زمانی كوردییدا، لە دۆخی پێشگر و ناوگر و پاشگر بە جودا دایدەڕێژین.

 

وەک پێشگر

جێت/cêt: ف:[ جێ+ ت ( ڕاناوی كەسی دووەمی تاک)] جێگەی تۆ.

:: لێرە جێت نابێتەوە.

جێتان/cêtan: نتـ، رنتـ:[ جێ+ تان ( ڕاناوی كەسی دووەمی كۆ)] جێگەی ئێوە.

 

جێ دەرچوون/cêderçûn: كتن:[ جێ+ دەر+ چوون] شوێن دەرچوون.

جێدەست/cêdest: نتـ:[ جێ+ دەست] جێدەس، شوێن دەست.

جێدەست دیاربوون/cêdestdiyarbûn: كتن:[ جێدەست+ دیاربوون] شوێن دەست دیاربوون.

جێدەست دیادكردن/cêdest diyarkirdin: كتپ:[ جێدەست+ دیارکردن] شوێن دەست دیاركردن.

جێشوێن/cêşiwên: نتـ:[ ئای تی][ جێ+ شوێن] ماڵپەڕ، یێگەی ئەلەكترۆنی، بنكەی ئەلەكترۆنی.[ ئینگـ : Site] .

جێفشار/cêfişar: نتـ:[ جێۆ][ جێ+ فشار] بریتییە لە گۆڕان لە شێوە یان قەبارەی تەنێك كە لەئەنجامی فشارەوە دروست دەبێت. دەناسرێت بەڕێژەی نێوان بڕی گۆڕان بۆ شێوە یان قەبارەی بنچینەیی.

جێفشاری كشان/cêfişarîkişan: نتـ:[ فیز][ جێفشار+ ی+ کشان] [ ئینگـ : dilatational strain].

جێفشاری میكانیكی/cêfişarîmîkanîkî: نتـ:[ فیز][ جێفشار+ ی+ میکانیکی] [ ئینگـ : mechanical compliance] .

جێفشاری ناڕێک/cêfişarî nařêk: نتـ:[ فیز][ جێفشار+ ی+ ناڕێک][ ئینگـ : non uniform strain].

جێقایم/cêqayim: نتـ:[ جێ+ قایم]

1 – پاوەجێ _ پاوەجێگە، پایەدار.

2 – لەیەقین بەدوور.

جێكەواندن/cêkewandin: كتپ:[ جێ+ كەواندن] شوێن كەواندن.

جێكەوتە/cêkewte: نفا:[ جێۆ][ جێ+ کەوتە] كەوتگا، شوێن كەوتە.

جێكەوتن/cêkewtin: كتن:[ جێ+ کەوتن]

1 – باوبوون.

2 – شوێنكەوتن.

جێكەوتوو/cêkewitû: ئانفا:[ جێ+ کەوتوو] شوێنكەوتوو.

جێكردن/cêkirdin: كتپ:[ جێ+ كردن] جێگاكردن.

جێكردنەوە/cêkirdinewe: كتپ:[ جێ+ كردن+ ەوە]

1 – جێگاكردنەوە، شوێنكردنەوە.

2 – دامەزراندنی تشتێك لە شوێنێك، تێكردن، تێخستن.

جێكرن نەبوو/cêkirinnebû: كتپ:[ كباك][ جێ+ كرن+ نەبوو] نیفاق.

جێكەرێ نەبووا/cêkerê nebiuwa: كتپ:[ جێ+ كەرێ+ نەبووا] .

جێگا/cêga: ن:[ جێ+ گا]

لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل.
گۆکردنی بە کوردی	زمانی ئاڤێستایی	واتای بە ئینگلیزی
	utAgOmah

1 – جێگە، جهێ، تەڤگەر، یاگە، جی، جا_ جاگە.

2 – ئووزەر، پاڵ، دەرڤەل، دەڤەر، دیلەڤ، حاسق، قاست، كێل، .

جێگاپێدان/cêgapêdan: كتپ:[ جێگا+ پێدان] شوێنپێدان، شوێنكردنەوە، جێ پێدان.

جێگاكردنەوە/cêgakirdinewe: كتپ:[ جێگا+ کردنەوە] شوێنكردنەوە، جێكردنەوە، جێدان.

جێگاگۆركێ/cêgagorikê: نتـ:[ جێگا+ گۆڕکێ] جێ گۆڕكێ: شوێن گۆڕكێ _ شوێن گۆڕین.

جێگای پەیوەندكردن/cêgay peywendkirdin: كتن:[ كشت][ جێگای+ پەیوەندی+ کردن] شوێنی موترەبەكردن.[ ئینگـ : Graft union] .

جێگای جیاكردنەوەی دووتاق/cêgay ciyakirdinewey dŭtaq: كتن:[H] دووئاوبارەكردن.[ ئینگـ : Groined] .

جێگایی/cêgayî: نچ: جۆجێیی.

جێگە/cêge: ن:

1 – جێ، جێگا، شوێن و تەخت و بێخەف.

2 – پایە، پلە، جاه.

3 – باتی.

جێگەئاووردن/cêgeaûrdin: كتپ: جێ ئاوردن.

جێگەبەجێگە/cěgebecěge: ئاكتـ:[ ئەردە] جێبەجێ، شوێن بەشوێن.

جێگەبەجێگەكردن/cěgebecěgekirdin: كتپ:[ ئەردە] جێبەجێكردن، سوێن بەشوێن كردن.

جێگەبڕین/cěgebiřîn: كتپ: جێ بڕین.

جێگەبۆخۆشكردن/cěgeboxoşkirdin: كتن: جێ بۆخۆشكردن.

جێگەبوونەوە/cěgebûnewe: كتن: جێ بوونەوە، شوێن بوونەوە.

جێگەپای چاروا/cěgey pay čarwa: نتـ:[ ئەردە] جێپێی چاروا، چاڵپا.

جێگەی خەرمان/cěgey xerman: نتـ: خەرمانگا _ خەرمانگە.

جێگەخۆشكردن/cěgexoşkirdin: كتپ: مەبەست لەوەیە، كە یەكێك بیەوێت لە شووێنێكیدا بمێنێتەوە

:: جێگەی خۆم خۆشكردووە.

جێگەداخ/cěgedax: نتـ: داخگە، داخگا.

جێگەدار/cěgedar: ئانتـ:[ جێگە+ دار] جێنشین، جێگەنشین، جادار.

جێگەداری/cěgedarî: نتـ:[ جێگەدار+ ئی] جێنشینی، جێگەنشینی، جاداری.

جێگەرمبوون/cěgermbûn: كتن:[ جێ+ گەرم+ بوون] شوێنگەرمبوون.

جێگەرمكردن/cěgermkirdin: كتپ: جێگاگەرمكردن، جێگاخۆشكردن، مەبەست لە شووێنگرتن و دۆزینەوەیە.

جێگەڕاندنەوەی ئاو/cěgeřandinewey aw: نتـ: بەرەگە.

جێگەزەخم/cěgezexim: نتـ: زەخمگا.

جێگەشەم/cěgeşem: نتـ: شەمگا، شەمگە.

جێگەگرتن/cěgegirtin: كتپ: جێگرتن، شوێنگرتن.

جێگەگرتەوە/cěg: ئانفا: شوێنگرتە.

جێگەگۆركێ/cěgegorkě: نتـ: جێگۆڕی، جێگۆڕكێ : لەشوێنی پێشینی خۆدانانن، لە جێگای خۆدانان.

جێگەماگ/cěgemag: ئانفا:[ ئەردە] جێماوە، كەلەپوور، جێماگ.

جێگەمان/cěgeman: كتن: جێمان، دووامان، دوواكەوتن، دوواكەفتن.

جێگەماو/cěgemaw: ئانفا:

1 – جێماو.

2 -كەلوپەل و چشمەك.

جێگەمەرەزە/cěgemereze: نتـ:[ كشت] چەڵتووكجاڕ، مەرەزگا.

جێگەنەمام/cěgenemam: نتـ: نەمامگە.

جێگەنشتن/cěgeniştin: كتن: شوێننشتن.

جێگەنشین/cěgenişîn: كتن: جێنشین، جێگەدار، جادار.

جێگەنشینی/cěgenişînî: نتـ: جێنشینی.

جێگەنوێژ/cěgenwiěj: نتـ: نووێژگە، مزگەوت.

جێگەهاوردن/cěgehawirdin: كتپ: بەجێهێنان.

جێگەهەنگوورشێلان/cěgehenigûrşělan: كتپ: دۆڵە، دووڵیان.

جێگەهێشتن/cěgehěştin: كتپ: بەجێهێشتن، ڕەتبوون، لەڕێگا و ئیتر.

جێگە و ڕێگە / cěge û řěge: نتـ: ماڵوحاڵ.

جێگەی/cěgey: نچ: لەجیاتی، لەباتی، جێگەی ئاوخوواردنەوە.

جێگەی ئێشكگرتن/cěgey ěşikgirtin: نتـ: پازگا _ بازگە.

جێگەی بڕوا/cěgey biřwa: نتـ: پایەی باوەڕپێكراو.

جێگەی دانیشتن/cěgey danîştin: نتـ: نیشتمان، زێد.

جێگەی سەوزبوون/cěgey sewizbûn: كتپ: كێڵگە.

جێگەی شەتڵ/cěgey şetiľ: نتـ: باخڵە، تۆمەدانە، شەتڵجار.

جێگەی شێولێنان/cěgey şěwlěnan: نتـ: چێشتخانە، موتبەق.

جێگر/cěgir: نفا:[ جێ+ گر(گرتن)] جاگر، شووێنگر، وەرت_ وێرت، بریكار(وكیل).

جێگربوو/cěgirbû: ئانفا:[ جێگیر+ بوو( بوون)] پتەو، جێگیركراو، چەسپاو، دیاریكراو، سەقامگیر، قیت، نەجووڵاو، نەگۆڕ، وەستاو.

جێگربوون/cěgirbûn: كتن:[ جێگر+ بوون] چەسپان، جێگیربوون.

جێگرتن/cěgirtin: كتن:[ جێ+ گرتن]

1 – شووێنگرتن، بنەجێبوون _ بنەگرتن، نیشتەجێ بوون، ڕاوەستان.

2 – چەسپانی چشتێك لە شووێنێك.

3 – دامەزران.

:: ئەم پیاوەتیەی، كە كردت جێی گرت.

4 – گونجان.

جێگرتنەوە/cěgirtinewe: كتن:[ جێ+ گرتن+ ئەوە]

1 – كرداری جێگرتنەوە و نیشتنی خاوێكی نوێ جیاواز لە ڵێكهاتنی كیمیاییدا كە لەوانەیە هەمان شێوەیان قاڵبی خاوە كۆنەبگرێتەوە. لەجۆرەكانی جێگرتنەوە.

:: جێگرتنەوەی ئایۆنی، كریستاڵی و پەیكەربووە بەردەكان لەلایەن خاوی ترەوە

:: جێگرتنەوەی بەردە كلس لە لایەن چێرتەوە.

2 – شوێنی یەكێكی زیندوو یا مردوو گرتنەوە.

جێگرتوو/cěgirtŭ: نفا:[ جێ+ گرتوو( گرتن)]

1 – دامەزراو، بنگرتی، نەگۆر، چەق، سەقامگیر.

2 – لەبیرچوو.

3 – جێكەوتوو.

. نرخی جێگرتوو/nirxî cěgirtŭ: نتـ:[ ئاب] نرخی سەقامگرتوو.

جێگری/cěgirî: نچ:

1 – بریكاری، (وەكالەت).

2 – جێنشینی.

جێگیر/cěgîr: نفا:[ جێ+ گیر( گیران)]

1 – جاگر، جێنشین: چشتێكە كە شووێنی خۆی گرتبێت.

2 – [ ئای تی] نەبزۆك، بنباڵ[ ئینگـ : stationary] .

3 – جێنشین.[ ئینگـ : Locum]

جێگیران/cěgîr: كتپ:[ جێ+ گیران] شووێنگیران.

جێگیربوو/cěgbû: ئانفا: سەقامگرتوو.

جێگیربوون/cěgîrbŭn: كتپ:[ جێگیر+ بوون]

1 – كوورس بەستن، سەقامگیربوون، حاوانەوە، جێبوونەوە لە شوێنێك، نێشتەجێبوون، بنەجێ بوون.

2 – دامەزران.

جێگیربوونەوە/cěgîrbŭnewe: كتن: سەقامگی بوونەوە.

جێگیربوونی ئاستی ئاوی ژێرزەوی/cěgîrbûnî astî awy jěrzewî: نتـ:[ جێۆ] ئەو ئاستەی ئاوە لە بیردا یان لە چاڵێكدا كە شێوێنراو نییە لە كاتی ئاودەرهێناندا و لە ڕۆژانی تردا كە ئاو دەرهاهێندرێت لە بیرەكە یان چاڵەكە.[ ئینگـ : standing water level]{ ئاو، ل، 312 }.

جێگیركار/cěgîrkar: نفا:[ جێگیر+ كار( كردن)] .

جێگیركاری/cěgîrkarî: نفا:[ جێگیركار+ ئی] [ ئینگـ : Substitution ] .

جێگیركردن/cěgîr: كتپ:[ جێگیر+ كردن]

1 – [ توێ] چەسپاندن : پارچەكانی ئێسقانە شكاوەكە دەخرێتە شوێنەكانی خۆیان و دەبەسترێت. هەندێ جار بە بزمار دادەكوترێت، یان بەتەل دەپێچرێت، بەڵام جارجاریش دەگیردرێتە گەج.{ فەرهەنگی پزیشكی. ل. 37}.

2 – سەڵماندن.

3 – دامەزراندن، بەستن گرێدان.

4 – [ ئای تی] fixation  bicîhkirin، ajotin، programek xebitandin.[ ئینگـ : setup] .

جێگیركردنەوە/cěg::

جێگیرگەی تاق/cěgîrgey taq: نتـ:[H][ ئینگـ : vault core]{ رەنج، ل، 601}.

جێگیری/cěgîrî: نچ:[ جێگیر+ ئی] جاگری، جێگیری.

جێگۆڕ/cěgoř: :

جێگۆڕکراو/cěgořkiraw: نفا:[ جێگۆڕ+ کراو( کردن)] له جێگای ره‌سه‌نی خۆدا نه‌بوون.[ ئینگـ : Allochthonous]

جێگۆڕنەکراو/cěgořnekiraw: نفا:[ جێگۆڕ+ نە+ کراو( کردن)] له جێگای ره‌سه‌نی خۆدا‌بوون.[ ئینگـ : Autochthonous ]

جێگۆڕكێ/cěgořkě: :.

جێ گۆركێ كردن/cěgořkěkirdin:

جێگۆڕكێی/cěgořkěyî: نتـ: جێگۆڕین.[ ئینگـ : Displacement]

جێگۆڕكێی خوازەیی /cěgořkěyî xiwazeyî: :.

جێگۆڕكێی دەستەڵات/cěgořkěyî desteľat: : دەستاودەست كردنی دەستەڵات.

جێ گوڵ/cě guľ: نتـ:

1 – ئەوەی گوڵی تێدا دەڕوێت.

2 – شتێكە لە ماڵاندا گوڵی تێدا دەكێڵن.

جێما/cěma: : بەجێما، نەگەیشتوو.

جێمان/cěman: كتن:[ جێ+ مان] بەجێمان.

جێماو/cěmaw: ئان:[ جێ+ ماو(مان)] بەجێماو.

جێناک/cênak: ن: پلە، پایە، شان.

جێ نزرگە/cěnizrge: نتـ:

جێهـ/cêh: ن: وار، لانە.

جێهەڵگرتن/cêheľgirtin: :

جێهێشتن/cěhêştin: كتپ:[ جێ+ هێشتن] جێگەهێشتن.

جێهێلان/cêhcêlan: cêکین:

.

وەك ناوگر

.

بەجێبوون/becêpêbûn: كتن: شایستەبوون.

بەجێهێشتن/becêhêştin: كتپ:[ بە+ جێ+ هێشتن]

{

كوا بەخۆشی خۆم بەجێ دێڵم وڵاتی خۆشەویستم

من لەترسی زللە وباتووم و دار و شەق هەڵاتم

}{هێمن}.

تێداجێبوونەوە/têda cêbûnewe: كتن: جێگە بۆ تێخستنی شتێك.

تێداجێكردنەوە/těda cêkirdinewe: كتن:

چوونەجێی خۆ/çûne cêy xo: : لە جێی خۆ دانیشتن. 

ڕاخستنی جێ و بان/řaxistinî cê û ban: : ڕاخستنی جێگەی خەوتن.

لەجێ/lecê: ئاكتـ:[ لە+ جێ]    .

لەجێ بردن/lecêbirdin: كتن: لەگەبردن.

لەجێ چوون/lecêçun: كتن:

1 – جەمابوون، لەخەرتەكچوون، لەگەچوون، دەرچوون.

2 – گواستنەوە، لەشوێنێكەوە چوونە شوێنێكی دی، شوێنگۆڕكێ.

لەجێدانان/lecêdanan : كتن:[ لەجێ+ دانان]

لەجێ دەرچوون/lecê derçûn: كتن: لە جێچوون.

1 – لەجومگەدەرچوون.

2 – ترازان.

لەجێی خۆ بزووتن/lecêy xo bizûtin: :

.

وەك پاشگر

.

بەجێ/becê: ئاكـ:[ بە+ جێ] وەجێ.

بەجێ بوون/becêbûn: كتن:[ بەجێ+ بوون] جێی خۆبوون، كار و كروەوەیەكی ڕێک وپێک بوون.

{

كۆششی من زۆر بەجێیە و زۆر ڕەوا

چونكە قانوونی تەبیعەت و ئاووە، وا

}{ هێمن}.

بەجێ گەیاندن/becêgeyandin: كتپ:[ بەجێ + گەیاندن] ئەنجامدان، جێبەجێكردن، پێكهێنان، بەجێگە هاوردن.

:: نیەتمە دوو ڕەكات نوێژی ئەم سبەینەی حازری بەجێ دەگەیەنـم.

بەجێمان/becêman: كتن:[ بە+ جێ+  مان] جێمان

1 – دواكەوتنی كەسێک لە هاوڕێكانی.

:: كوڕینە تۆزێک هێواش بڕۆن مامە حەمە هەر بەجێ دەمێنێت.

2 – مانەوەی شتێک یان كەسێک لەشوێنێک.

:: پێنووسەكەم لە سەر مێزەكە بە جێماوە.

{

بەجێ ماوم لەیاران، نابەجێ ماوم ئەجەل زووبە

بەمردن لەم قوری ژینە ئیستیعفانەكەم چیبكەم

}{ مەحوی}.

بەجێماو/becêmaw: ئانفا:[ بە+ جێ+ ماو(مان)] دواكەوتوو، لەپاشماو، جێماو.

بەجێ و ڕێ/becê û řê: ئاكتـ: بەماڵ و حاڵ.

بەجێ هانین/becêhanîn: كتن: بەجێهێنان، جێهێستن، هێڵانم هێڵین، شتێك لە شوێنێك دانان.

بەجێهاتن/becêhatin: كتن:[ بەجێ + هاتن]

1 – وەدیهاتنی ئاواتێک.

2 – جێبەجێ بوونی كارێک.

بەجێ هاوردن/becê hawirdin: كتن:[ بە+ جێ+ هاوردن] بەجێگەیاندن.

بەجێ هێشتن/becê hêştin: كتپ:[ بەجێ+ هێشتن]

1 – تەرك كردنی شتێکیان كەسێک لە شوێنێک و دەگەڵ خۆنەبردنەی.

:: خەسرەومان بەجێ هێشت ئاگای لەماڵ بێت.

2 – تێپەڕین لەشوێنێک

:: كەركووكمان بەجێ هێشت ئینجا بیرمان كەوتەوە كە دەبوو بچین كەباب بخۆین.

بەجێهێنان/be cêhênan: كتپ:[ بەجێ+ هێنان] بەجێ گەیاندن، جێبەجێكردنی كارێک، وەجێ هێنان.

بەجێهێنانی خۆكار/becê hênanî xokar: شڕ:.

بەجێیی/becêyî: نچ: وەجێیی.

بێجێ/bêcê: ئاكتـ:[بێ+ جێ] خۆڕایی.

بێجێیی/bêcêyî: نچ:

خستنەوەجێ/xistinewe cê: كتپ:

1 – هێنانەوەجێ، دامەزرانننەوە.

2 – گیرسانندەوە، گرتنەوەی ئێسكی لەجێچوو.

3 – جێخستن، گرتنەوە.

4 – ڕاخستنی جێگەی خەوتن.

دەستبەجێ/dest becê: نتـ:

دەستبەجێ كەواندن/destbecê kewandin: کتپ:

دەستبەجێ كەوتن/destbecê kewtin: کتن:

ڕاخستنی جێ و بان/raxistinî cê û ban: كتپ:

لەجێ/lecê: ئاكتـ:[ لە+ جێ]    .

لەجێ دەرچوون/lecê derçûn: كتن:[ لە+ جێ+ دەرچوون]

لەجێدانان/lecê danan كتن:[لە جێ+ دانان]

هاتنەوەجێ/hatinewecê: كتن:

1 – گیرسانەوە، خۆشەوەبوونی ئەندامی وەرگەراو.

2 – گیرسانندەوە، خستنەوەجێ، گرتنەوەی ئێسكی لەجێچوو.

هێنانەوەجێ/henanewecê: كتپ: گیرسانندەوە، خستنەوەجێ، گرتنەوەی ئێسكی لە جێچوو

.

.

.

.