هەنجیر/hencîr: ن:[ ڕوو] ئەنجیر( ل)، ئەنجیرە : encîre ( زا)، کۆچە( هـ)، هەژیر، هێژیر، هژیر : نەمامی دار هەنجیر بەڕەگەوە دەچێندرێت، دوای سێ ساڵ دەست دەکات بە بەرگرتن. دارهەنجیر بڵندی لە پێنج مەترە وە هەتا دە‌هـ مەتر دەڕووات و تەمەنی تا بیست ساڵ زیاتر دەتوانێت بەربگرێت. تەقیلەکانی لە مانگی ڕەزبەر پێدەگات و تا مانگی گەڵاڕێزان لێ بکرێتەوە. بە بەرەکەشی دەڵێن هەنجیر.[ ئینگـ : Fig trees][ ناوی زانستی : Ficus carica]
| ناوەڕۆکی هەنجیر لە 100 گرامدا | ||
| هێزی وزە | kJ 310 (74 kcal) | |
| پرۆتین | 0.75 g | |
| چەوری | 0.30 g | |
| کاربۆهیدرات | 19.18 g | |
| شەکر | 16.26 g | |
| ریشاڵ | g 2.9 | |
| ڤیتامینەکان | Thiamine (B1) |
(5%) 0.060 mg
|
| Riboflavin (B2) |
(4%) 0.050 mg
|
|
| Niacin (B3) |
(3%) 0.400 mg
|
|
|
Pantothenic acid(B5)
|
(6%) 0.300 mg | |
| Vitamin B6 | (9%) 0.113 mg | |
| Folate (B9) | (2%) 6 μg | |
| Choline | (1%) 4.7 mg | |
| Vitamin C | (2%) 2.0 mg | |
| Vitamin K | (4%) 4.7 μg | |
| کانزاکان | ئاسن | (3%) 0.37 mg |
| پۆتاسیۆم | (5%) 242 mg | |
| زینک | (2%) 0.15 mg | |
| سۆدیوم | (0%) 1 mg | |
| فۆسفۆر | (2%) 14 mg | |
| کالسیۆم | (4%) 35 mg | |
| مەنگەنایزە | (6%) 0.128 mg | |
| ماگنیزیوم | (5%) 17 mg | |
هەنجیری باوا/hencîrî bawa: نتـ:[ هەنجیر+ ی+ باوا] مۆز.
هەنجیری کێوی/hencîrî kêwî: نتـ:[ هەنجیر+ ی+ کێوی] ڕژک.
هەنجیری وشک/hencîrî wşik: نتـ:[ هەنجیر+ ی+ وشک] سەوک، قووتکە.
:: لەتکە ھەنجیر
نانی هەنجیری/nanî hencîrî: نتـ:[ خوار][ هـ] لە پۆرت ( بابا) خەورە.
| هەندێک لە جۆرەکانی هەنجیر لە کوردستان |
ئه‌رزنی/erznî: ن:[ ڕوو][ کباک، باد] جۆرێکه له هه‌نجیر.
بایە ، بایەماڵی، بەیلامالی
بایە/baye: ن:[ ڕوو]
بانیان/banyan: ن:[ ڕوو] بانیان تری، هەنجیری بەنگال : درەختێکی گەورەیە هەندێک لەلقەکانی شۆڕدەبنەوە و دەڕوێنەوە و ماددەیەکی جەوی لە قەدەکەی دەردە‌هێندرێت بۆ چەورکردنی مەکینە بەکاردێت، لە دوورگەکانی هیندی ڕۆژهەڵات دەڕوێندرێت.[ ئینگـ : Banyan]
باهەنجیر/bahencîr: نتـ:[ ڕوو] باتسکە : هەنجیرێکی بێ تامە لە پێش هەنجیری تردا پێ دەگات.
بەیلامالی/baye: ن:[ ڕوو]
بێنافتی/běnafitî: ن:[ ڕوو][ کباک] بیناختی، بێناتی : جۆرە هەنجیرێکی( هێژیر) نایابە.
بینافتی/bînaftî: ن:[ ڕوو][ كباش] جۆرێكە لە هەنجیر.
باپیری/bapîrî: ن:[ ڕوو] جۆرە هەنجیرێکە( هەژیر).
بڵاڵە/biľaľe: ن:[ ڕوو] پسیرەی هەنجیر.
بینەکار/bînekar: ن:[ ڕوو] جۆرە هەنجیرێکە.
تەفاری/tefarî: ن:[ ڕوو][ کباک، زا] جۆرە هەنجیرێکی نایابە.
تەفسک ڕەش/tefisik reş: ن:[ ڕوو]
تەفسک سپی/tefisik sipî: ن:[ ڕوو] دووبەر.
تەوسكە/tewsike: ن:[ ڕوو][ هس : باتسكە] تەووسكە، هەنجیرەكێویلە.
دلبی/dilyî: ن:[ ڕوو]
دریک دیم/dirîk dîm: نتـ: بوکتکا :
ریباری/rîbarî: ن:
ریحانی ڕەش/rîbarî: ن:
رێخک/rêxik: ن:[ ڕوو]
ژەنگار/jeng: ن:[ ڕوو] جۆرە هەنجیرێکی باشە.
شێنک/şênik: ن:[ ڕوو] تێکبەر.
شنگار/şingar: ن:[ ڕوو]
شنگاری سپی/şingarî sipî: ن:[ ڕوو]
قەرانی/qeranî: نتـ:[ ڕوو]
وەزیری
هەنجیرە ترشە
ھەنجیرە ڕەش ، ڕەشە ھەنجیر ، شنگاریی ڕەش، کۆچەسیاو ( هـ)، ھێژیرا ڕەش،
هەنجیرە ڕەیحانەیی ، ریحانی ڕەش
هەنجیرەزەردە ، زەردەھەنجیر
هەنجیرە سوورە ، کۆچەسوورە
هەنجیرە شلە
هەنجیرە ڕەشە :
هەنجیرە قووڵەیی
هەنجیرە گلەزەردەی
مجێفی/micêfî: ن:[ ڕوو] جۆرە هەنجیرێکی نایابە لە دەوروبەری شاری دالاهوو دەڕوێندرێت. ڕەنگی هەنجیرەکەی سوورێکی مەیلەومۆرە.
ھەنجیری مۆر
ھیژیرا رەش/hîjîra reş: نتـ:[ ڕوو]
ھیژیرا دیرک/hîjîra reş: نتـ:[ ڕوو] یا ئاڤی( خورانی).
هەنجیری دڕکاوی/hencîrî diřkawî: نتـ:[ ڕوو] دڕکەهەنجیر.[ ئینگـ : Cactus].
داوە ھەنجیر
سپییە ھەنجیر ، شنگاری سپی
نێرە ھەنجیر
گوندی سه‌رته‌ک، له قه‌زای خانه‌قین، ناوچه‌یه‌كی جیاواز و سروشتێكی جوان و دڵڕفێنی هه‌یه و به‌ھۆی ھه‌ڵكه‌وته‌ی جوگرافیایه‌كه‌یه‌وه كه دیمه‌نێكی جوانی به‌خشیووه به‌ناوچه‌كه.
ھێمن ئه‌حمه‌د شاره‌زا له‌بواری باخداری به PUKmedia ی ڕاگه‌یاند له‌م گونده‌دا چه‌ند جۆرێكی ھه‌نجیر ھه‌یه ،
مجێفی : له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مجێفیش له 10ی مانگی هه‌شت پێده‌گات تا نزیكه‌ی پانزه‌ی مانگی نۆ ده‌مێنێته‌وه.
سوره به‌راو ،
ڕه‌شه ،
زه‌رده،
كۆیچه ،
هه‌نجیری زه‌رده
هەنجیرە وشکێ
هەنجیری ماسا
هەنجیری سیاو
كۆیچه‌و ڕه‌شه،
له ناوه‌ڕاستی مانگی حه‌وت پێده‌گات و له سه‌ره‌تایی مانگی هه‌شت ته‌واو ده‌بێت. هه‌روه‌ها سوره به‌راویش هه‌ر ئه‌وكات پێده‌گات، به‌ڵام تا مانگی 10 هه‌ر ده‌مێنێت.
گەڵای هەنجیر/geľay hencîr: نتـ: لێکردنەوەی گەڵای هەنجیر لەکاتی لێکردنەوەی هەنجیر، ئاوێکی لینجی سپی دەردەکات، زۆرجار دەبێتە هۆی پەیدابوونی هەستیاری( خوران) لەدەستی ئەو کەسانەی هەنجیر دەڕنن، بۆیە نابێت هەنجیر بڕندرێت تاکو بەتەواوی پێنەگات.
| هەندێک لە بەرهەمەکانی هەنجیر وەک مره‌با و ھه‌نجیره وشک |
لاڵیخان محه‌مه‌د نادر، ژنێكی دانیشتوی گوندی ھۆرێنه ماوه‌ی چه‌ندین ساڵه سه‌رقاڵی كاری باخداری و دروستكردنی مره‌باو وشككردنه‌وه‌ی ھه‌نجیره.
ووشکردنەوەی ھه‌نجیر : پاش وشككردنه‌وه‌ی له‌به‌ر خۆر ھه‌ڵی ده‌خه‌ین، بۆ ماوه‌ی شه‌ش ڕۆژ و پرۆسه‌ی وشككردنه‌وه‌كه‌ش ھه‌ر سێ ڕۆژ جارێک به‌دیوێكی ھه‌نجیره‌كه‌دا ده‌بێت. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت ئه‌و ھه‌نجیره‌ش، كه وشک ده‌كرێته‌وه به‌ھیچ جۆرێک توشی نه‌خۆشی نه‌بووبێت.
.
.
ئەمەریکی، ئەزمیری، سادە، کێوی
چۆنێتی پێوەکردنی هەنجیر
_____________________
خڕێ هەنجیران/xiřě hencîran: ن:[ جێۆ] کەوناری بەردنووسی دۆڵی هەنجیران دەکەوێتە باشووری شاری مەهاباد بە ٤٦ کیلۆمەتر لەسەر ڕێگای سەردەشت، لە نێوان سێ گوندی دۆڵ پەمۆ، ئامێد و ئاڤاندا.
.
.
.
.