ئاوی/awî: نچ:[ ڕه‌نگ][ ئاو+ ی]

1 – شین، که‌وه‌، که‌وی.

2 – [ زیند] ڕووه‌کی ئاوی یا زینده‌وه‌ری ئاوی : ماسی. ئوویی (کل).

3 – ربه‌، رنیگ، دۆشاو : میوه‌یه‌که‌ به‌گه‌رم کردن خه‌ستکرابێته‌وه‌.

ئاویی/awîy: ئانتـ:[ ئاو+ئیی][ ئینگـ : aqueous]

1 – هه‌رچی كه‌ پێوه‌ندی به‌ ئاو هه‌بێت.

:: كاژێری ئاوی.

2 – كشتوكاڵێك كه‌ ده‌بێت ئاوبدرێت. به‌راو، ئاویه‌.× دێم.

3 – [ زیند] ئه‌و گیاو گیاندارانه‌ی كه‌ له‌ ئاودا ده‌ژێن یا ئه‌وه‌ی كه‌ ژیانیان تا راده‌یه‌ك پێوه‌ندی به‌ ئاوه‌وه‌ هه‌بێت. ئاوژی

:: ماری ئاوی، گیای ئاویی.

4 – [ ڕه‌نگ] یه‌كێك له‌ سێ ڕه‌نگی سه‌ره‌كی. ( زه‌رد، سوور، ئاوی (شین)  عابی، ئابی، ئاوڕه‌نگ.

.

                          چەند نموونەیەك لە جۆرەکانی ئاوی                                      

.

ئاوی ئه‌مار/awî emar: نتـ: ئه‌ماراو.

ئاوی ئاموونچێ/awî amûnčê: شڕ:[ ئد] تووکو نه‌فرینه‌ : بۆواو نه‌یه‌ته‌وه‌، چوونی بێهاتنه‌وه‌ بێت.

{  تێبـ :

1 – ئاموون ناوی چه‌مێکه‌ له‌ ئاسیای ناوه‌ند.

2 – چه‌مێکه‌ به ‌که‌ناری شاری (خوارزم)دا ده‌ڕوات و له‌ نێوان تورکستان وخۆرستاندایه‌.

3 – دکتۆرمعین ده‌ڵێت له‌باتی ئاموون (ئامووی، ئاموویه‌، ئا مووده‌ریا) ده‌ڵێت وبه‌ چه‌می (جه‌یـحون)ی دا ده‌نێت که‌ له‌باکووری خۆرستانه‌وه‌ به‌ده‌شتی (ئامووی) ده‌ده‌ڕوات. {زه‌بیحی }.

ئاوی ئەمۆنیا/awî emonya نتـ: .[ ئینگـ : aqua ammoniae]

ئاوی بابه‌قه‌تار/awî babeqetar: نتـ:[ رۆژک : مکـ] ئاوی کانییه‌ که‌ له ‌موکریان خه‌لک لایان وایه‌ خواردنه‌وه‌ی کۆخه‌ وکۆکه‌ ڕه‌‌شه‌ چاک ده‌ کاته‌وه‌و له‌ هه‌موو لایه‌که‌وه‌ ‌ڕووی تێ ده‌که‌ن.  تێبـ: بابه‌ قه‌تار خۆی (چاک )ێکه‌ له‌ دێی خۆراسان 30-20  کم دووره‌ له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی (مه‌هابات)ه‌وه‌.

ئاوی بادەم/awî badem: نتـ: .[ ئینگـ : aqua amygdalae]

ئاوی باران/awî baran: نتـ: ئاوبه‌نگ، باراناو : گۆمێکه‌ که‌ باراناوی تێدا کۆببێته‌وه‌.[ ئینگـ : aqua pluvialis]

ئاوی به‌ستوو/awî besitŭ: نتـ: سه‌هۆڵ، به‌فری مه‌ییو.

ئاوی بەفر/awî befir: نتـ: [ ئینگـ : aqua nivialis]

ئاوی به‌قا/awî beqa: نتـ:[ئاو+ی+ به‌قا()] ئاوی ژیان.

{

هات به‌هار ئه‌مما له‌پاش بارانه‌ بۆ چیمه‌ كه‌په‌نك

یا له‌ پاش مردن چ سوودێكی هه‌یه‌ ئاوی به‌قا

}{ ئاوات. ل. 155}.

{

لێوی تۆ ئاوی به‌قا من خوزم

فه‌یزی تۆ ره‌حمه‌ت ومن سه‌وزه‌گیا

}{ نالـی}.

ئاوی بۆندار/awî bondar: نتـ:[ ئاو+ ی+ بۆندار] بۆناوی. [ ئینگـ : aqua armatica]

ئاوی بێلنگاوخواردنه‌وه‌/awî bêliğaw xwardinewe : شڕ:[ ئد] کاران به ‌ئاره‌زووی دڵی خۆ کردن و گوێنه‌دانه‌ هیچ که‌س و هیچ شتێک.

::  وه‌ها دیاره‌ ئاوی بێ لخاوی خواردووه‌ته‌وه‌، وه‌ڵڵا به‌سه‌ریه‌وه‌ ناچێت.

ئاوی بێمه‌رگی/awî bêmergî: نتـ: ئاوی حه‌یات.

ئاوی بیر/awî bîr: نتـ:[ ئاو+ ی+ بیر][ ئینگـ : well water]

ئاوی پاک/awî pak: نتـ. شڕ: ئاوی ره‌وان، ئاوی سازگار. ئاوێک بۆ خوار دنه‌وه‌ بشێت.

ئاوی پاڵاوتە/awî paľawte: نتـ:[ ئاو+ ی+ پاڵاوتە( پاڵاوتن)] دڵۆپاو. [ ئینگـ : aqua distillata]

ئاوی په‌نگ خواردوو/awî peng xwardû: نتـ:[ ئاو+ ی+په‌نگ+ خواردوو( خورادن)][ ئینگـ : inter ception water]

ئاوی په‌نیر/awî penîr: نتـ:[ئاو+ی+په‌نیر] چۆڕاوه‌ی تووره‌گه‌ی په‌نیر.

ئاوی پشت/awî piŝit: نتـ:[ توێ] تۆماو، شاوه‌ت، ئاوی نێر.

ئاوی پرژ/awî pirj: نتـ: تا ‌ڤگه‌، سوولا‌ڤ، تا‌ڤگه‌یه‌که‌ له‌سه‌کران زۆر سارد وخۆشه‌.

ئاوی پیرۆز/awî pîroz: نتـ: له‌ ئایینی ئیسلام دا به‌ ئاوی زه‌م زه‌م ده‌گوترێت.

ئاوی پیری/awî pîrî: نتـ: چیای شاقشاق، ئاوی مه‌نزور.

ئاوی تاڵ/awî taľ: نتـ:[ ئاو+ی+ تاڵ] مه‌ی : مه‌به‌ست له‌ شه‌راب و عه‌ره‌قه‌.

ئاوی تاڵ وسوێر/awî taľǔ´swěr: نتـ:[ ئاو+ی+ تاڵ+ و+سوێر][ كنـ] كوێره‌وه‌ری، ڕه‌نجه‌ڕۆ.

ئاوی تاڵ و سوێرخواردنه‌وه‌/awî taľ ǔ swěr xwardinewe: نتـ :[ ئاو+ی+ تاڵ+ و+سوێر][ كنـ] كوێره‌وه‌ری و زه‌حمه‌ت زۆر دیتن. ڕه‌نج و مه‌ینه‌ت چێشتن.

ئاوی ترشەلۆک/awî tiršelok: نتـ:[ کیمیـ][ ئاو+ ی+ ترشەلۆک][ ئینگـ : acidulous water].

ئاوی ترێ/awî tirě: نتـ:[ ئاو+ ی+ ترێ] گووشراوه‌ی ترێ.

ئاوی تۆبه‌/awî tobe: نتـ:[ ئاو+ی+ تۆبه‌] ئاوێكه‌ كه‌ له‌كاتی تۆبه‌كردندا به‌سه‌ر دا ده‌كرێت.

ئاوی تۆبه‌یه‌سه‌رداكردن /awî tobe be serda kirdin: كتپ:[ كنـ] تۆبه‌كردن و پاك بوونه‌وه‌ له‌ گوناه‌.

:: قادر ئاوی تۆبه‌ی به‌سه‌ر قه‌حپه‌یه‌كدا كرد وهێنای.

ئاوی تێکراو/awî těkiraw: نتـ:[ ئاو+ ی + تێکراو(تێکردن)] ئه‌و ئاوه‌یه‌ ده‌خرێته‌ دادده‌ی تره‌وه‌، بۆ شل کردنه‌وه‌ی.

ئاوی چاو/awî čaw: نتـ:

1- ئه‌سرین، فرمێسک، فرمیسک.

{

الحضر مه‌حوی له‌ نه‌وحه‌ی بێ گوناهان الحض

ئاوی چاوی بوو جیهانی دا به‌فر تۆفانی نووح

}{ مه‌حوی. ل. 102}.

ئاوی چاودادان/awî čawdadan: كتن:[ ئاو+ی+چاو + دا+دان]

1- روونكردنه‌وه‌ی چاو به‌ چاو له‌ جوانی كردن.

2- چاوترسێن، ترساندن. هه‌ڕه‌‌شه‌لێ کردن.

3- [ ئد] روون کردنه‌وه‌ و زاخاو دانی چاو به‌ته‌ماشاکردنی شتی جوان ( ئافره‌ت، دیمه‌ن). ئاوی چاوساندن.

ئاوی چاوداهاتن/awî čawdahatin:  شڕ:[ ئد] کوێر بوون، که‌مبوونی بینایی : هێنه‌ چاوی به‌په‌رتووکه‌کاندا چڕ داگرتووه‌ وه‌خته‌ ئاوی چاوی دابێت.

ئاوی چاورۆڕژان/awî čawrořijan: كتن:[ ئاو+ی+چاو+ ڕۆ+ أژان] كوێربوون، سۆما و بینایی چاو نه‌مان، بینایی چاو ڕژان.

ئاوی چاوسه‌ندن/awî čawsendiin: کتپ:

1 – [ باشک] ترساندن، تۆقاندن، ترس وه‌به‌رکه‌سێ نان، چاوترسێن کردن، چاودان.

2 – [ رۆژک : سنـ] ئاوی چاوسه‌نن.

ئاوی چنین/awî čnîn: ن: ئاوگرتنی میوه‌و هه‌ندێ شتی تر.

ئاوی حه‌یات/awî ĥeyat: نتـ:

1- له‌ چیرۆکه‌ کاندا گوتراوه‌: ئاوێکه‌ هه‌ر که‌س لێی بخواته‌وه‌ نا مرێت. ده‌چمه‌ سه‌رکێوی ئاتێ، دێنم ئاوی حه‌یاتێ.

{ تێبـ :

1-1 وه‌ها باسده‌کرێت که‌( خدر)ی پێخه‌مبه‌ر له‌ ده‌م ئاوه‌ی خوار دۆته‌وه‌ و بۆیه‌ش له ‌کورده‌واریدا ناوی بۆته‌( خدری زینده‌). هه‌ر وه‌ها ده‌گووترێت ئه‌سکه‌نده‌ری مه‌که‌دۆنی یش به ‌دوای ئه‌م ئاودا گه‌ڕاوه‌ – که‌ گوایه‌ له ‌مه‌ڵبه‌ندێکی تاریکی دونیایه‌( ؟) و ناوی تاریستانه‌ هه‌ڵوه‌دا بووه‌. که‌ به ‌ئێکسیر ناوی ده‌رکردووه‌.

 1-2  چیڕۆکه‌کانی ناو ئا‌ڤێستا بۆ وێنه‌ باسی باوکی زه‌رده‌شت ده‌کات که ‌له ‌ئه‌م ئاوه‌یخواردۆته‌وه‌ به‌ ناوی (هۆمه‌) و هەر‌وه‌ها له‌ جامی جه‌م ده‌خوڕێته‌وه‌ وه‌ جه‌مشیدیش به‌ هه‌مان مه‌به‌ست گه‌یشتووه‌.

2- [ ئد] لێوی دڵدار.{ له‌شیعرو ئه‌ده‌بیاتدا}

{

ئاوی حه‌یاته‌ ئاته‌شی ئه‌فسوورده‌یی ده‌مت

ته‌حرێکی تۆیه‌، گڕ، له‌تووۆیش که‌دێته‌ده‌ر

}{سالم}.

3 – [ ئینگـ : aqua vitae].

ئاوی خزر/awî xizir : شڕ:[ ئد] ئاوی ژیان.

{

زوڵمه‌ت مه‌دیده‌ چونكه‌ گه‌یشتی به‌ ئاوی خزر

تۆ نامریت و عاله‌م ئه‌كا یه‌ك به‌یه‌ك وه‌فات

}{ بێخود. ل 98}.

ئاوی خواردنه‌وه‌/ awî xwardinewe: نتـ: ئاوێك كه‌ خاوێن بێت و بشێت بۆ خواردنه‌وه‌.

ئاوی خه‌زایی/awî xezayî : شڕ: ئه‌و سالانه‌یه‌ كه‌ كولـله‌ له‌ كشتوكاڵ ده‌دات.

{

كولـله‌ت كه‌وته‌ ناو شینایی 

بۆی بێنه‌ ئاوی خه‌زایی

}{ هه‌ژار ، بۆكوردستان، ل 80}.

ئاوی ده‌م/awî dem: نتـ: لیک، تف : بریتی یه‌له‌ ئاوێته‌یه‌کی شل ولینجه‌. ئه‌م شله‌یه‌ له‌لایه‌ن أژێنه‌ گلانده‌کانی ژێرگوێ و ژێر زاروهه‌ر دوولووی بن گوێ و هه‌موو ئه‌و لووه‌ ورده‌ کانی تر ده‌رده‌درێت. له‌ماوه‌ی 24  کاتژێمرنیزیکه‌ی یه‌ک لیترلیک له‌لایه‌ن ئه‌و لوولنه‌وه‌ ده‌ردێت: ئه‌و مژاده‌ ئۆرگانیکا نه‌ی که‌ له‌ لیکدا هه‌ن بریتین له‌ فۆسفاتی کالیسیۆم و کاربۆناتی سۆدیۆم و فۆسفاتی مه‌نگه‌نیسیۆم وکلۆریدی پۆتاسیۆم. فرمانه‌کانی سه‌ره‌کی لیکگ مرۆ‌ڤ ئه‌مانه‌ن: پاراستنی ته‌رێتی ناو ده‌م به‌شێوه‌یه‌کی هه‌میشه‌یی، ئاسان کردنی ئاخاوتن، ئاسان کردنی هه‌رس کردن، ئاسان کردنی قوتدان، له‌ناوبردنی هه‌ندێک به‌کتریا.

ئاوی دڵۆپێندراو/ awî dilopěndraw: نتـ: ئه‌و ئاوه‌ كه‌ دڵۆپێنداره‌وه‌ به‌ ڕێگه‌ی كیمیایی.

ئاوی دیده‌/awî dîde : نتـ: ئاوی چاو، فرمێسك.

{

مه‌گه‌ر خه‌ر یاری نه‌قشێنم ببێته‌ نه‌قشبه‌ندی دڵ

كه‌ نه‌قشی غه‌یری ره‌نگی ئه‌و به‌ ئاوی دیده‌ شۆرابێ

}{ نالـی}.

ئاوی ڕازیانە/awî razyane: نتـ:[ ئاو+ ی+ ڕازیانە]. [ ئینگـ : aqua anisi]

ئاوی ڕه‌‌ش/awî ř: نتـ:[ نخ ] ئاوی سه‌وز : ماکه‌ی ده‌ردێکه‌ که‌ چاو کوێر ده‌کات یان ڕه‌‌شاوێکه‌ که‌چووه‌ په‌رده‌ی چاوه‌وه‌، کوێری ده‌کات وه‌ئیتر ڕووناک نابێته‌وه‌[ ئینگ:  Glaucoma].

ئاوی ڕه‌‌شداهاتن/awî řeŝdahatin: کتپ: په‌یدا بوونی ئاوی ڕه‌‌ش له‌چاو دا، کوێر بوون.

ئاوی ڕوو/awî řŭ: نتـ: ته‌ماشای (ئابڕوو) بکه‌ن.

ئاوی زار/awî zar: نتـ:[ ئاوی+ زار] ئاوی ده‌م، ئا‌ڤده‌م، لیک، ڕنگاو( هـ).

ئاوی زاردان/awî zardan: نتـ: ئاوی چاو دان. بریتی یه‌ له‌ هه‌ره‌شه‌لێکردن، تۆقاندن، ترساندن.

ئاوی زه‌مزه‌م/awî zemzem: نتـ: ئاوێکه‌ حاجیان له‌گه‌ڵ خۆیان له‌ (مه‌ککه‌) ڕا بۆ مته‌فه‌رک له‌گه‌ڵ خۆیان ده‌یهێنن.

ئاوی زێر/ awî zêř:  نتـ: ئه‌و زێراوه‌یه‌ كه‌ زێری پێ نوێ ده‌كه‌نه‌وه‌.

ئاوی ژیان/ awî jyan: نتـ: ئاوی بێ مه‌رگی، ئاوی ژیان، ئاوی حه‌یات.

ئاوی ژین/awî jîn: نتـ: ئاوی بێ مه‌رگی، ئاوی ژیان، ئاوی حه‌یات.  

ئاوی ژێرزه‌وی/awî jěrzewy: نتـ:[جێۆ ] ئه‌و به‌شه‌ ئاوه‌ی ژێر زه‌وییه‌ كه‌ له‌ ناو پشتێنه‌ی تێربووندا هه‌یه‌. [ ئینگـ : Groundwater].

ئاوی ساز/awî saz: نتـ:[ ئینگـ :soft water].

ئاوی سازگار/awî sazgar: نتـ: ئاوی شیرین و ڕوون که ‌بۆ خواردنه‌وه ‌بشێت.

ئاوی سه‌وز/awî sewz: نتـ:[ نخ] ئاوی ڕه‌‌ش، ئاوی سەوز، تەمیی چاو، سەوزئاو، گلاوکۆما. [ ئینگـ : Glaucoma]

ئاوی سپی/awî sipî: نتـ:[نخ] ئاوی مرواری، بریتی گه‌ له‌ ڵێڵ بوونی زه‌ره‌بینی چاوکزبوونی هێزی بینینی به‌ هۆی پیری و هه‌ندێک نه‌خۆشی گه‌وره‌ به‌نه‌شته‌ر گه‌ری چاره‌سه‌ر ده‌کرێت.

ئاوی سوێر/awî swěr : نتـ: ئاوی شۆرک.  

ئاوی سیاوه‌/awî siyawe: نتـ:[ هـ] ئاوی ڕه‌‌ش.

ئاوی شله‌تێن /awî ŝiletěn: نتـ:[ هـ] ئاوی شیره‌تێن. ئاوی شیله‌و گه‌رم. [ ئینگـ : aqua tepida]. 

ئاوی شه‌و/awî ŝew: نتـ:

1- ئاوێکه‌ له‌سه‌ره‌تای شه‌وه‌وه‌ له‌ گۆزه‌ کرابێت، تاوه‌کو بۆ به‌یانی سارد بێت.

2- [  ئد] شتێک که‌ هیچ مایه‌ی تێ نه‌چێت

:: ئاوی شه‌وێ پارێزت ده‌کات.

{ تێبـ : له ‌کەله‌پووردا : ئه‌وانه‌ی هه‌ر خۆیان ده‌مڕێنن و هه‌وڵده‌ده‌ن هه‌رچی نه‌فسیان ئیشتیهای چوویه‌، نه‌یخۆن و نه‌یخۆ نه‌وه‌و نه‌یکه‌ن. جا ئاوی شه‌و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ساردو خۆشه‌ نه‌فس ئاره‌زووی ده‌کات}

له‌ئاوی شه‌وێ پارێزكردن/awî ŝewê parêzkirdin: نتـ، شڕ: خۆ له‌ ئاوی شه‌وێ پارستن.

:: گوتیام : ناو كام رێوی تۆبه‌ت كردووه‌ به‌ رۆژووه‌، له‌ ئاوی شه‌وێ پارێزێ ده‌كا، ده‌چێته‌ حه‌جێ( مانز ل7).  

ئاوی عه‌ینه‌مه‌ل/awî a’ynemel: نتـ:[ باشک، سیمـ][ ئاوی + عه‌ینه‌مه‌ل] ئاوێکه‌ گوایا باڵنده‌ ی عه‌ینه‌مه‌ڵ (خه‌زایی) حه‌زی لێده‌کات وبه‌داویدا دێت.

 { تێبـ :

1-1 { زیبیحی: نازانم ئه‌م ته‌رکیبه‌(عین الامل)ی عاره‌بی یه‌ یان ته‌رکیبی کوردی وعه‌ره‌بییه‌ به‌واتای(عین: کانی+ مه‌ل: باڵنده‌) یاخود هه‌ر هیچیان نه‌بێت و وشه‌یه‌کی کوردیه‌و جه‌ڕاوه‌.

1-2  له‌ هه‌ندێ شوێنی کوردستان کاتێ کولـله‌ زۆر ده‌بێت و ترسی ئه‌وه‌ ده‌کرێت که‌ زیان به‌ ده‌غلان بگه‌یه‌نێت. یه‌کێک که‌ ده‌بێت هه‌ندێ سیفه‌تی تێدا بێت – ئه‌نێرن له‌ کانییه‌کی که‌ هیچ که‌س نازانێت له‌ که‌نگێوه‌ ده‌ست نیشان کراوه‌ ئاو بێنێت، باوه‌ڕیان وه‌هایه‌ که‌ باڵنده‌ی خه‌زایی به‌دوای ده‌م ئاوه‌دا دێن و کولـله‌ کان ده‌خۆن.

ئاوی قاچ داهاتن/awî qačdahatin : کتنـ:[ ئد] زۆرماندووبوون

:: ئه‌وه‌نده‌ به‌ پێوه‌ ڕاوه‌ستاوه‌ ئاوی قاچی داهاتووه‌.

:: ئه‌وه‌ چۆن ئاوی قاچی دانایه‌.

ئاوی قه‌تیس/awîqetîs: نتـ:[ جێۆ] ئاوی كۆن : ئاوی سوێری هه‌ڵگیراو له‌ناو كه‌ڤره‌كاندا.[ ئینگ: Connate water ].

ئاوی قۆره‌/awî qoře :  نتـ: به‌رسیله‌، ئووغووره‌.  

ئاوی کافوور/awîkafûr: نتـ:[ ئاو+ ی+ کافوور][ ئینگـ : aqua camphorae]

ئاوی کانی/awî kanî: نتـ: کانیاو، بیراو. [ ئینگـ : aqua fontana]

ئاوی که‌وسه‌ر/awîkewser: نتـ:[ كو: ئاوی( ئاو+ی)+ ع: كه‌وسه‌ر( )] ئاوی حه‌وزی كه‌وسه‌ر له ‌به‌هه‌شت.

{

ئاوی كه‌وسه‌ر نۆشی سۆفی بێ كه‌ من

ئاوی ئینسان یه‌عنی ماچی ده‌م ده‌خۆم

}{ نالی}.

ئاوی کلۆرۆفۆرم/awîkloroform: نتـ:[ ئاو+ ی+ کلۆرۆفۆرم][ ئینگـ : aqua chloroformi]

ئاوی گه‌رم/awî germ: نتـ: .[ ئینگـ : aqua fervens]  

ئاوی گه‌رم له‌ ژێر(له‌به‌ر)ڕۆیشتن/ awî germ le jêr(le ber) řoyŝtin: شڕ:[ ئد] میزبه‌خۆدا کردن، میزده‌بنه‌خۆکردن.

::  سه‌ری وه‌بنی کڵاوی که‌وتووه‌، ئاوی گه‌رمی له‌ ژێر دا ده‌ڕوا.

ئاوی گوڵاو/awî gwľaw: نتـ: [ ئینگـ :  aqua rosae]

ئاوی گوڵه‌باخ/awî gwľe bax: نتـ: گوڵاو.

ئاوی لووت/awîlǔt: نتـ: ئاوی که‌پوو، چڵم.

ئاوی ڵێڵ/awî ľěľ: نتـ: ئاوی لێخن.  

ئاوی لیمۆ/awî lîmo: نتـ: ئوووالیموو، گووشراوه‌ی لێمۆ.

ئاوی مه‌رگ /amerg: نتـ: ئاوی مردار، ئاره‌قه‌ی مردوو، چیامانی، چایمانی، ئاوی په‌سیوی.  

ئاوی ناوبۆشایییەکان/awî nawbošayîyekan : نتـ: [ جێۆ] ئاوی سەر ڕووی ئاوی ژێر زەوی لە چینە تێر ئاوەکاندا. [ ئینگـ : vadose water]

ئاوی نەبا‌ت /awî nebat: نتـ:  ئویونه‌وات( رۆژک، ل ).

ئاوی وه‌شه‌ن /awî weŝen: نتـ:[ هـ][ ئاوی+ وەشەن] ئاوی خۆش.  

ئاوی هه‌رێمی/awîhermě: نتـ:[ ئاوی+ هەرێمی]  

ئاوی هه‌نار/awî henar: نتـ:[ ئاوی+ هەنار] ئووئه‌نار، ئاوی ئه‌نار، گووشراوه‌ی هه‌نار.

ئاوی هه‌ڵووژه‌/awî heľǔ: نتـ:[ ئاوی+ هه‌ڵووژه‌] ئووئه‌ی، گووشراوه‌ی هه‌ڵووژه‌.

.

.

__________________

 – ئاوی/ awî – : نچ: پاشگرێکە لە زمانی کوردی دەکەوێتە دوای ناو و دەیکات بە ئاوەڵناو.

ئارەقاوی/areqawî: نتـ:

:: ئارەق+ ئاوی : ئارەقاوی.

:: گەردنی ئارەقاوی شەنگەبێری.   

 

    
 ناو پاشكۆی( اوی)   ئاوەڵناو
 ئارەق  ئاوی  ئارەقاوی
 ئاگر  ئاوی  ئاگراوی
 بەرد  ئاوی   بەرداوی
 بەزم  ئاوی   بەزماوی
 تەلیسم  ئاوی   تەلیسماوی
 تووک  ئاوی   تووكاوی
 چڵک  ئاوی   چڵكاوی
 چێشت  ئاوی   چێشتاوی
 خۆڵ  ئاوی   خۆڵاوی
 دەرد  ئاوی   دەرداوی
 ڕۆن  ئاوی   ڕۆناوی
 سابوون  ئاوی   سابووناوی
 شاخ  ئاوی   شاخاوی
 قوڕ  ئاوی   قوڕاوی
 کۆڵک  ئاوی   كوڵكاوی
 گڵ  ئاوی   گڵاوی
 گریس  ئاوی   گریساوی
 لیک  ئاوی   لیكاوی
 ماست  ئاوی   ماستاوی
 میز  ئاوی   میزاوی
 نەوت  ئاوی   نەوتاوی
 ورک  ئاوی   وڕكاوی
 هەڵامەت  ئاوی   هەڵامەتاوی
 هۆک  ئاوی   هۆكاوی

لە ئەم جێیەدا، تەنها نموونەی (خۆڵاوی) وەردەگرین، وەك:

– ئەندازەی یەكەم : جلی خۆڵاوی : جل خۆلاوی

– ئەندازەی دووەم : جلی خۆڵاوی: جلە خۆڵاوییەكە

–  ئەندازەی سێیەم : لە ئەندازەی دووەمدا، ئامرازی (ی) بووە بە(ـە)

– ئەندازەی چوارەم : جلی خۆڵاوی : ئەو جلە خۆڵاوییە

– ئەندازەی پێنجەم: خۆڵاوییان : ئەو كەسانەی جلیان خۆڵاوییە

.

.

.

.