پەی ¹ /pey: ن:[ کباک] شوێن _ شوێنپێ، رێ، جێ _ جێ پێ.
| لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل. 514 | ||
| گۆکردنی بە کوردی | زمانی ئاڤێستایی | واتای بە ئینگلیزی |
| پەیری | iriap | until یان to the time of |
{
گەرنە روحی مەد پەی دل برتن
مەد وێ قەنج و دلالێ چ غەرەز ؟
}{ جەزیری}
یان
{
پەی نگای باڵای نەمامی بێ گەرد
یەخ ئایینەگرت، تەم جارشیو ئاوردا
}{ مەولەوی}.
پەیبەر/peyber: نفا:[ پەی+ بەرڎەی]
پەیبەرڎەی/peyberđey: کتن:[ هـ][ پەی+ بەرڎەی] پەی بردن.
پەیبردن/peybirdin: كتن:[ پەی+ بردن]
1 – بنجۆریی كردن.
2- پەی پێبردن، ڕێ پێبردن، زانین، شتی شاراوە دۆزینەوە، سەرلێدەرچوون، هەموو شتێک لێزانین.
پەی پێبردن/pey pêbirdin: کتن:[ پەی+ پێ+ بردن]
1 – زەفەر پێبردن.
2 – شوێن كەوتن، وەدواكەوتن.
3 – لەتكردن، بڕین، پەڕاندنی پێ مرۆڤ یان ئاژەڵ بە تیغ و شەمشیر.
پەیجۆر/peycor: نفا:[ هـ] لێکۆڵینەوە.
پەیجۆرەپییەی/peycore bîyey: نفا:[ هـ] پەیجۆربوون.
پەیجۆری/peycorî: نچ:[ هـ] لێکۆڵینەوە.
پەیپێکردن/peypêkirdin: کتپ:[ پەی+ پێ+ کردن]
1 – شوێن کەوتن، وەدواکەوتن.
2 – لەتکردن، بڕین، پەڕاندنی پێ مرۆڤ یان ئاژەڵ بە تیغ و شەمشیر.
{
دڵ پەی دەکا نیگاهی سەهمی موژەی سیاهی
رەمزی هەموو بەڵایە، غەمزەی هەموو موسیبە
}{ نالـی}.
پەی كەرڎەی/peykerđey: کتپ:[ هـ][ پەی+ کەردەی : کەرڎەی ] دواكەوتن، لێكۆلینەوە، پەیجۆری ( تعقیب) : پەی کردن.’
پەیكۆگەی/peykogey: شڕ:[ هـ] بۆكووێندەرێ.
پەیكۆی/peykoy: شڕ:[ هـ] بۆكووێ.
پەیكۆی ملی/peykoy milî: شڕ:[ هـ] بۆكووێ دەچی.
پەیگەر/peyger: نفا:[ پەر+ گەر( گەرین)] توژەر ( باد)_ توێژەر، پشکنیار( باد) _ پشکێنەر( کناو). [ ئینگـ : investigatore]
پەیگەرین/peygerîn: نفا:[ پەر+ گەرین] [ ئینگـ : investigation]
پەیگیر/peyger: نفا:[ پەر+ گیر] پەیگەر.
پەیگیریی/peygerîy: نچ:[ پەر+ گیریی] لێکۆڵینەوە.
پەیهەڵگرتن/peyheľgirtin: كتپ:[ پەی+ هەڵ+ گرتن] شوێنی دز و ڕاكردوو هەڵگرتن، شوێن پێهەڵگر تن، بەبۆن شتێکەوە ڕۆیشتن.
.
.
______________________
پەی ² /pey: ئمـ:[ هـ ، كباک] بۆ. بەردەوامی بوونی رووداو پێشان دەدات.
:: پەی شەر مێرخاز گەلەکن.
:: پەی وان شێخ دهاتن.
:: ئەڤدال بەگێ شاندە سەرتیپ.
پەیچێش/peyçêş
: ئمتــ:[ هـ] بۆچی ؟ .
پەی ….را/pey… ra: ئمـ:[ پەی+ ……+ را] لەدوای
:: خدر پەی مرنا باڤێ خوە را بوو سەروێرێ ماڵێ.
:: پەی جڤانی را گوندی بەلابوون، چوون سەرئیشێ خوە. لەبەر، بەخاتریو هۆی، ئەڕای.
پەی لۆای/pey loay: کتن:[ هـ][ پەی+ لۆای] بۆچوون.
پەیوێت/peywêt: نتـ:[ هـ] بۆ خۆت.
.
.
_______________________
پەی³/pey: ن: [ ئاب]
1 – پاشەكەوت( پارە)، دەسكەوت، داهات.
2 – [ كباك] بارمتە، دیپۆزیت، دیپۆزیۆ.
.
.
______________________
پەی 4 /pey: ن:
1- قووڵایی، قووڵی، بنی ئاو، بن و بێخ، بنی گۆم.
2- بنەڕەت، پایە.
پەیدان/peydan: كتن:[ پەی+ دان]
1 – چۆم و ڕووبارێك كەمرۆڤ بێ ئەوەی نوقم بێ، بتواتێت بە پێیان لێیبپەڕێتەوە.
:: ئەو چۆمە قووڵە پێموانە بێ پەی بدا.
2- ئەگەر ژەرفایی چەم یان ئاوێک لە بارستایی باڵای مرۆڤ کەمتر بێت دەڵێن
:: ئەوچۆمە پەی دەدات. وە ئەگەر زۆرتر بێت : ئەم چەمە پەی نادات.
پەی نەبوون/peydan: نتـ:[ پەی+ نە+بوون] بێ بن، قووڵ.
.
.
___________________________
پەی 5 /pey: ن:[ توێ]
1 – ووردە دەمار.
2- ڕەگ، ڕیشە، ڕیشاڵی خوێن، بۆری خوێن.
{
دەری بێنن بە زۆری نۆێڵی شادی
درەختی غەم لە بنچینە و ڕەگ و پەی
}{ بێخود}.
3- [ دەروو] دەرککردن لە ڕێگای نەستەکانەوە. ئەم دەستەواژۆیە پتر وەک بەرەواژۆیەک بەکاردەهێندرێت، زیاتر هەستە دەروونی و نێرڤیەکان دەگرێتەوە، کە چۆن شوێنپێیەک (cues ) پاچڤە دەکرێت وەک ئەزموونێکی بیستەکی یان دیدەکی. [ ئینگـ: perception].
4 – پێ، لاق.
پەی پێبراو/peypê biraw: کتن:[ پەی+ پێ+ براو( بردن)] هەستپێکراو. [ Datum].
پەینەبردن بەگفتوگۆ/peypêbirdin: شڕ:[ نخ][ پەی+ نە+ بردن+ بە+ گفتوگۆ] کەسێک کە توانایی تێگەیشتنی کەمبێتەوە یان وونی بکات، لە دەمەتەقێکدا، کە بە هۆی خڕووبوونەوەی یان بارخراپی هەستەکانیەوە تووشی دەبێت، وەک کوێری یان كەڕی مێشک. [ ئینگـ : acatamathesia].
پەیكردن/peykirdin:كتپ: بڕینەوەی چوارپەڵی وولاخ. قاچ بڕینەوە.
{
خێل و قیچە، یابەغەمزەبۆ نیشانەی دڵ بەچاو
مەیلی راست هاوێنی موژگان دڵ پەگكەر دەكا ؟
}{نالی}.
.
.
________________________
…..پەی6……/…. pey …..: ئاک:[ كباک]
{ ئاوەڵکاری تێکەڵ بەهۆی دووپاتکردنەوەی نێو و ژمارە بەیارمەتی ئامرازی پێوەندی (پەی). ئەو ناوەی دووەم لە دۆخی تیان (ناڕاستەوخۆ) ژدا دەبێت.
:: رۆژ پەی رۆژێ
:: سال پەی سالـێ
:: رێز پەی رێزێ
:: یەک پەی یەکێ
.
.
.
.