ئه‌و 1/ew: ڕن:[ پهـ : ئه‌‌ڤێ، ئۆئی] >< ئەم
1 – ئاد( هـ)، ئازە( هـ)، وێ، وی : ڕاناوێکه بۆ که‌سی سێیه‌می تاکی بزره، چ دیار، چ نادیار یان بۆ نێرینه و مێینە.
:: که ئه‌و ده‌ستی پێکرد حیساب بکات، یه‌کێک برکن ئه‌وی هێندرا….. { ئینجیل مه‌تی}.
2 – ڕاناوی هیما ( ئیشاره )یه بۆ (مشار الیه) دوور. ئه‌یه.
{
ئه‌و ڕۆژه که تۆرام و له که‌رکووک سه‌فه‌رم کرد
مانه‌ندی عاقاریب له ئه‌قاریب حه‌زه‌رم کرد
}{ره‌زا}.
3 – (مکـ) : تمـ : ئه‌‌ڤ، هۆو، ئه‌و، ئو( کهـ) .
4 -[ هـ] له.
{
سه‌وزه وه‌سته‌ن فه‌رش
ئه‌و چه‌مه‌ن ده‌س ده‌س
}{مه‌وله‌وی}.
5 – له ئاڤێستا دا ئه‌و دوو ناوی جودای هه‌یه، یه‌ک بۆ نێر که [ at : ته : he ] یه و یه‌ک بۆ مێ که [ iAp ،Ap: پا، پای : she]یه.
6 – دنه‌ده‌ره‌كان، هێوه‌ژه‌كان، هانده‌ره‌كان.[ ئینگ : Id ].
.
.
___________________________________
ئه‌و 2/ew: ن: ناوه هیمایه بۆ ئه‌وه‌ی نیشان ده‌کرێت وه‌ک تاکی دوور.
: ئه‌و پیاوه له بن داره‌که نووستووه. : ئه‌و ئه‌سپه‌تان له‌کێ کڕیوه؟.
ئه‌وا/ewa: ئاکتـ:[ ئه‌و+ ئا] ئه‌وه‌تا، وشه‌ی خه‌به‌ردان لە ڕووداوێکدا
{ که‌وشه‌کانیشم ئه‌وا به‌حاڵ به‌پێمه‌وه گیرده‌بن}{ قزڵچی : پێکه‌نین }.
{
ئه‌وا تۆ ده‌ڕۆی به ناڕه‌زای دڵ
خودات ده‌گه‌ڵ بێ، مه‌نزڵ به مه‌نزڵ }{ فۆڵکلۆر}.
ئه‌واهێ/ewa: ئاکتـ:
ئه‌وبه‌ر/ewber: ئاكتـ، ئانتـ:[ ئه‌و+ به‌ر] به‌ره‌كه‌ی دی، ڤێ ره‌خێ، ئه‌ولا _ لای ئه‌ولا. لایه‌كه‌یتر، ئه‌وپه‌ڕ. >< ئه‌مبه‌ر.
ئه‌وپه‌ڕ/ewpeř: ئاكتـ، ئانتـ: ئه‌وبه‌ر، به‌ره‌كه‌ی دیكه، لایه‌كه‌ی دی، بنه‌بان، دووایی، هه‌ره‌دوایی، كۆتایی . >< ئه‌مپه‌ڕ.
ئه‌و په‌ڕی ئاڵۆشی/ewpeřî aľoŝî: نتـ: ئه‌وپه‌ری هه‌وه‌س بۆ جووتبوون.
ئه‌وه‌تا/eweta: ئاکتـ: [ ئه‌و+ ه+ تا] ئه‌وه‌تێ.
ئه‌وه‌تانێ/ewetaně: ئاکتـ:[ ئه‌وه‌تا+ نێ] ئه‌وه‌سانێ
ئه‌وه‌ته/ewete: ئاکـتـ:[ د][ ئه‌وه+ ته] ئه‌وه‌تا، ئه‌وه‌ته‌ی : گووته یه که شتێکی دووری پێ نیشان بدرێت.
:: ئه‌وه‌ته مانگ.
ئه‌وه‌ته‌ی/ewetî: ئاکتـ:[ ئه‌وه+ته‌ی] له‌وه‌تی، گووته‌یه‌که سه‌ره‌تای کاتی ئیشێک ده‌گه‌ێنێت
:: ئه‌وه‌تی بیرم له‌گووته‌کانت کردووه‌ته‌وه درۆم نه‌کردووه.
ئه‌وه‌تی/ewetî: ئاکتـ:[ ئه‌وه+ تی] له‌وه‌تی.
ئه‌وه‌كان/ewekan: ئان:[ ئەو+ ئەکان] هینه‌كان، ئه‌وانی دیكه، شته‌كان.
ئه‌وه‌كه/eweke: ئان:[ ئه‌و+ ئه‌كه] ڕاناوی هیمایه بۆ شتێكی وه‌ها كه ئه‌وانه‌ی باسی ده‌كه‌ن له نێو خۆیاندا ده‌زانن چیه یان پێشوو تر ناویان هێناوه.
{ تێبـ:
1 – ئه‌گه‌ر بۆ كه‌س بێت له بڕی ناوی ئه‌م ووشانه‌ش به‌كاردێت
: جه‌بۆ، فڵان، كاورا – كابرا( كاك برا).
2 – ئه‌گه‌ر بۆ كه‌ره‌سته یان بابه‌تێك بێت : شته‌كه، وانه‌كه، هه‌رامه‌كه
:: ئه‌وه‌كه‌ی تۆ هێنابووت زۆر خراپ بوو.
ئه‌وته‌و/ewtew: ئان: ئه‌تۆ.
ئه‌وتر/ewtir: ئاكتـ: ئه‌وی تر، ئه‌وی دیكه.
ئه‌وتۆ/ewto: ئاكتـ:[ كو : ئه‌و+ ع : تۆ( طور)]
1 – جۆرێك، چه‌شنێكی وه‌ها، شێوه‌یه‌ك ، وه‌ها.
2 – [ مجـ]. ( ئانتـ) شایانی باسه. گووته‌یه‌كه په‌یوه‌ستی ده‌خاته ناوه‌ندی دوو ووتاره‌وه
:: پیاوی ئه‌وتۆ هه‌بووه هه‌رگیز درۆی نه‌كردووه.
{ …وه‌كو هه‌وری به‌هار به‌گوڕ ئه‌هاتن به خێرایی تێ ئه‌په‌ڕین و یادێكی ئه‌وتۆی پاش خۆیان به‌جێ نه‌ئه‌هێشت. }{قه‌فتان}.
ئه‌وتۆیی/ewe: نچ: هۆتۆیی، وه‌تۆیی.
ئه‌وتو/ewtu: ئاكتـ: ئه‌وتۆ، وه‌ها.
ئه‌وجا/ewca: ئاکتـ:[ ئه‌و+ جا] که‌وابوو، که‌وابێت، له‌وحاڵه‌ته‌دا، له‌حاله‌تێکی وه‌هادا، ئه‌وسا، هه‌وجا، سه‌رله‌نوێ، ئه‌مجاره.
1 – ئه‌م که‌رته، ئه‌وسایه، ئه‌م ده‌م.
2 – که‌وابوو، که‌وایه.
3 – ئه‌نو.( کهـ).
4 – پاشان، له‌پاشان.
{… ده ئه‌وجار یا ده‌بێ ڕه‌خنه‌نه‌گرێ و به ته‌واوی خامۆش بێ…}{ مه‌سعود : حاجی}.
ئه‌وجا، ئه‌وجاره‌که، ئیمجا، ئیمجار. : ئه‌وجار نۆره‌ی ئه‌م به‌زم و ڕەزمه‌یه.
ئه‌وجار/ ewcar: ئاکتـ: ئه‌وجا، ئینجار.
ئه‌وجاره‌کانێ/ewcarekaně: ئاکتـ:[ ئه‌وجار+ه+ کانێ]
ئه‌وجاره‌که/ewcareke: ئاکتـ:[ ئه‌وجار+ ئه‌که] ئه‌وجا، ئیمجا، ئیمجار، ئینجار.
ئه‌وجاریش/ewcarîŝ: ئاکتـ: دیسانه‌وه، هه‌میسانیش.
ئه‌وچه‌ند/ewčend: ئاکتـ:[ کباک][ ئه‌و+ چه‌ند] هێنده، هه‌نده‌ی.
ئه‌وده‌ر/ ewder: ئانتـ، ئاکتـ:[ ئه‌و+ ده‌ر] ده‌ره‌وه، ده‌ره‌‌ڤه، به‌رانبه‌ر به‌ژووره‌وه : هه‌نده‌ر.
ئه‌وده‌مه/ewdeme: ئاکتـ:[ ئه‌و+ ده‌مه] له‌وکاته‌دا.
ئه‌وده‌مه‌ی/ewdemey: ئاکتـ:[ ئه‌و+ ده‌مه+ ی][ کباش][ فه] یه‌مه.
ئه‌وره/ewire: ئاکتـ:[ گ][ ئه‌و+ره] ئه‌وێ، ئووره( کهـ). ڤێده‌رێ، به‌رانبه‌ر به ئێره.
ئه‌وڕۆ/ewřo: ئاکتـ:[ ئه‌و+ ڕۆ] ئه‌مڕۆژ، ئه‌مڕۆ، ئیمڕۆ، هه‌وڕۆ، ئارۆ.
ئه‌وڕۆکه/ewřoke: ئاکتـ:[ ئه‌و+ ڕۆ+ که]
ئه‌وسا/ewsa: ئاکتـ: ، ئاک:[ ئه‌و+ سا( ؟ )] ووسا، ئسا
1 – ئه‌وحه‌له، جاران، ئه‌وده‌م، ئه‌وده‌مه، ئه‌وکات، ڤێ گا‌ڤێ، جا، ئه‌وجا، ئه‌وعانه.
{ …ئه‌و ڕەحمان تۆ ئه‌وسا گوتت ماستم هێناوه بیفرۆشم… }{قزڵچی: پێکه‌نین}.
2 – پاش ئه‌وه، پاشان، پاش حاڵێ که له پێشدا باسی لێ کرابێت.
{…. مناڵیش ئه‌یدا زریکه‌و ژیر نه‌ئه‌بۆوه هه‌تا دایکه ئه‌یگرته باوه‌ش، ئه‌وسا خێرا فرمێسک وشک ئه‌بوو}{ قه‌فتان: چیرۆک}.
ئه‌وساکه/ewsake: ئاک: له‌وده‌مه‌دا.
ئه‌وشه‌و/ewŝew: :[ ئه‌و( ئه‌م، ئیم)+ شه‌و] ئه‌م شه‌و، ئیمشه‌و، ئه‌‌ڤ شه‌‌ڤ.
ئه‌وشۆ/ewŝeo: : رۆژک، مکـ:[ ئه‌و( ئه‌م، ئیم)+ شۆ( شه‌و)] ئه‌م شه‌و، ئیمشه‌و.
ئه‌وقا/ewqa: ئاکتـ:[ کباک][ ئه‌و+ قا] ئه‌‌ڤ، هێنده، ئه‌ونده.
ئه‌وکاته/ewkate: ئاکتـ:[ ئه‌و+ کات+ـه] ئه‌وسا، له‌وکاته‌دا.
ئه‌ولا/ewla: ئاک:[ ئه‌و+ لا] ڤێ ره‌خ ، ئه‌وته‌ره‌ف >< ئه‌ملا.
ئه‌ولاتر/ewlatir: ئاکتـ:[ ئه‌ولا+ تر] دوورتر، به‌ولاوه‌تر >< ئه‌ملا تر.
ئه‌ولاترین/ewlatirîn: ئاکتـ:[ئه‌ولا+ترین] دوورترین >< ئه‌ملاترین.
ئه‌ولاولا/ewlaǔla: ئاکتـ: ئه‌ملاولا. ئه‌یلاولا( هـ).
ئه‌ولاولاکردن/ewla ǔ la kirdin: کتپ: ئه‌ملاولا کردن.
ئه‌ونه/ewne: ئاکتـ:[ کناو، ئه‌رده][ئه‌و+نه(نده)] ئه‌مه‌نده، ئه‌وه نه، به‌قه‌د، بارته‌قا، باته‌قا، ئه‌وچه‌نه، هێنده، ئه‌وقاس.
ئه‌ووه‌خته/ew wexite: ئاکتـ:[ ئه‌و+ وه‌خته( کاته)] ئه‌وسا، ئه‌و ڕۆژه، ئه‌وده‌مه.
ئه‌وها/ewha: ئاکتـ: ، ئانتـ:[ئه‌و+ ها] ئاوا، ئاوه‌ها، وه‌سا، به‌وجۆره.
ئه‌وهه/ewhe: ئـمـ، ڕن:
1 – ئه‌مه، ئه‌‌ڤه،یه، ئه‌وه.
{ وه‌ڵڵاهی شه‌یتان رمۆزنه، ئه‌من به‌ده‌ستی ئه‌وهه‌ی ده‌چم}{ تحفه}.
{ تێبـ :
1 – که‌رتی دووه‌می ئه‌م وشه‌یه (هه) ده‌ستنیشانێکی پتر له( ئه‌وه)بۆ نیشانکراوه‌که پیشان ده‌دات.
2 – [ هه] خۆی ئا‌ڤێستایی یه، ڕاناوی که‌سی سێ یه‌می بزری مێ یینه‌و نێرینه‌یه.
ئه‌وهه‌ی/ewhey: ئـمـ: ئه‌مه‌ی، ئه‌وه‌ی.
ئهوهنده/ewhinde: ئاکتـ:[ کباک] ئهوهنده.
ئه‌ویانه/ewyane: نتـ:[ ئه‌و+ یه( یه‌ك)+ ئانه] ناوی هیمایه بۆ ( ئه‌و)ێك له‌ناو كۆمه‌ڵی( ئه‌و)دا. ئه‌وه‌یان.
ئه‌ویتر/ewytir: ئاك:[ ئه‌و+ ی+ تر] ئه‌وه‌ی دیكه، ئه‌‌ڤێ دیتر.
ئه‌ویچ/ewîč: ئاك:[هـ] ئه‌میش
:: ئه‌ویچ خزم خۆمانه.
ئه‌ویدی/ewîdî: نتـ:[ رۆژك، مكـ][ ئه‌و+ ئی+ دی] ئه‌میكه، ئه‌وی تر.
ئه‌ویدیكه/ewîdîke: نتـ:[ رۆژك، مكـ][ ئه‌ویدی+ ئه‌كه] ئه‌میكه.
ئه‌ویكه/ewyke: نتـ: ئه‌ویدیكه.
ئه‌ویستاكی/ewîstakî: ئاك: ئه‌وێستاكێ، هه‌رئێستاكێ، هه‌مانـهو، نووكه، هه‌وكه،
ئه‌ویكه/ewîke: نتـ:[ ئه‌و+ ئه+ ئه‌كه][ باشك] ناویهیماداره بۆ شتێكی معینی دوور، كه له‌ناو چه‌ند شتێكی هاوچه‌شنی خۆێدا به هیما ژدیاری ده‌كرێت. ئه‌ویتر.
.
.
.