هەڵپەڕ/heľpeř: ن: پیلیتەڤان، کەسێکە هەڵپەڕێت.
هەڵپەڕان/heľpeřan: کتن:[ هەڵپەڕ+ ئان]
هەڵپەڕاندن/heľpeřandin: کتپ:[ هەڵپەر+ ئاندن] لەرزاندن، لەیزاندن، سەماپێکردن، شایی پێکردن.
هەڵپەڕكێ/heľpeřkê: نتـ:[ هەڵپەر+ کێ] ئەڵپەڕگە( كهـ)، داوەت، دیلان، زەماوەند، شایی، هەڵپەڕین.
هه‌ڵپه‌ڕكێكه‌ر/heľpeřkêker: نفا:[ هەڵپەڕکێ+ كه‌ر(كردن)] ئه‌ڵپه‌ڕگه‌كه‌ر.
هەڵپەڕكێ كردن/heľpeřkê kirdin: کتن:[ هەڵپەرکێ+ کردن] ئەڵپەڕگەکردن( کهـ).
هەڵپەڕگە/heľpeřge: نتـ:[ هەڵپەر+ گە] شوێنی هەڵپەڕین، گۆڕەپانی شایی کردن.
هەڵپەڕۆک/heľpeřok: ئانتـ:[ هەڵپەر+ ئۆک] نەزم و جوورە هەڵپەڕینێکە.
هه‌ڵپه‌ر و داپه‌ر /heľpeř û dapeř: نتـ:[ هەڵپەر+ و+ داپەڕ] ئه‌ڵپه‌ڕ و داپه‌ڕ له خۆشیاندا.
هەڵپەڕین/heľpeřîn: کتپ، کتن:[ هەڵ+ په‌ڕین]
1 – ئه‌ڵپه‌ڕین( کهـ)، هەڵاگرتن، داوەت کردن، لەزین، هەڵا، جووزەکی، هەڵپەڕکێ، ئامودی، هۆرپرای.
2 – زنجکردن( زەن)
لێ هەڵپەڕین/lê heľpeřîn: نتـ: لێەڵپەڕین( کهـ)، لێداپەڕان،
:: هەرکەس قسە بکێگ لێ ئەڵپەڕێ.
| جۆرەکانی هەڵپەڕکێی کوردی |
ئاسکانی/askanî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
بەهار/behar: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
چۆپی/çopî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
رۆنیە/řoniye: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
ڕەوەندی/řewendî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
زازایی/zazayî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
سۆرانی/soranî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
سوێسکەیی/swêsikeyî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
سێپێ/sêpê: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
سێپێیی/sêpêyî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
شادی/şadî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
شکاکی/şikakî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
شێخانی/şêxanî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
کەویار/kewyar: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
لەنجە/lenice: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
موکری/mukirî: ن:[ مۆسیقا][ هونەر]
یاران/naz: ن:[ مۆسیقا][ هونەر] ناوی جۆڕێکە لە هەڵپەرکێ لە ناوچەی مەریوان.
فەلسەفەی پشت جووڵەکانی ناو هەڵپەڕکێی کوردی
١. سەرچۆپی، کەسی هەرە گرینگی هەڵپەڕکێ و هێمای ڕێبەری گرووپەکەیە
٢. دەستماڵی دەستی سەرچۆی: دەکرێ وەک هێمای ئاڵای گرووپەکە سەیر بکرێ.
٣. ئەوەی سەرچۆپی و گاوانی هەردوو دەستماڵیان بەدەستە هێمای یەکسانی هەموو ئەندامانی گرووپە.
٤. گرتنی دەستی یەکتر لەکاتی هەڵپەڕکێدا هێمای یەکگرتوویی گرووپەکەیە.
٥. بوونی یەکسانی ژن و پیاو لە گرووپدا هێمای یەکێتی خوشک و برایانەی هەموو ئەندامانی کۆمەڵگایە بێ لەبەرچاوگرتنی جیاوازیی ڕەگەزی
٦. قاچ کوتان بەعەرزدا وەک هەڕەشەیەکە لە داگیرکەر و هێرشبەر و ئاماژە بەوەی کە ئەو خاکە کە ئێمە قاچی لەسەر دەکوتین، خاکی ئێمە و مەوتەن و نیشتمانی ئێمەیە. جگە لەمەش دەگوترێ ئەو قاچکوتانە هەوڵێکیشە بۆ لەخەو هەڵساندنی زەوی و ژیاندنەوەی.
٧. عیو و هاوار لەناو چۆپیکێشاندا دیسانەوە بۆ ترساندنی دوژمن و ڕەواندنەوەی داگیرکەرە.
٨. دانیشتنی جار و بار لەناو جووڵەکانی هەندێک شێوازی هەڵپەڕکێی کوردیدا بۆ یەکەم دە کەمین خستنی دوژمن و داگیرکەرە و دووهەم بۆ ئەوەی ئاماژە بە داگیرکەری هێرشبەر بکەن کە بۆت هەیە دابنیشی و ڕزگارت بێ!
٩. بەکۆمەڵبوونی هەڵپەڕکێش نیشانەوەی ئەوەیە کە پێکەوە باشتر و جوانترین و پێکەوە سەردەکەوین و پێدەگەین.
١٠. بازنەیی بوونی شێوازی هەڵپەڕکێی کوردیش ئاماژەیەکی جوانی هەندسییە بە خۆی بازنە کە تەواوترین و شکڵی هەندەسییە و سوڕی کامڵبوون و پێگەیشتنی سروشتە
بە فارسی:
۱ـ سەر چۆپی: نقطه عطف در “هەڵپەڕکێ”و نماد رهبر گروه است.
۲ـ دەستماڵی سەرچۆپی: نماد پرچم و رهایی است.
۳ـ دستمال داشتن نفر اول و آخر: نشانە برابری اعضاگروه است.
۴ـ گرفتن دست: نشانەی اتحاد گروه است.
۵ ـ وجود زنان درهەڵپەڕکێ: نشانەی اتحاد خواهر و برادری میان همەی زنان و مردان و نقش اجتماعی زنان در گروە است.
٦ـ کوبیدن پا بر زمین: تهدید مهاجم واشارە بە زمینی است کە وطن گروه محسوب می شود وهمچنین به معنای بیدار کردن و باروری زمین است.
۷ـ هورا و صدای جمعی: بە منظور ترساندن دشمن است.
٨ ـ نشستن در هنگام مراسم: ترغیب دشمن وگروە منفور بە تسلیم شدن.
۹ـ دستە جمعی بودن: نماد حرکت و تکامل
۱۰ـ دایرە: کاملترین شکل هندسی و نماد تکامل است.
انواع (هەڵپەڕکێ) در مریوان:
۲ ـ ڕۆینە (ڕۆین ، کۆبوونەوە، پێکهێنانی هەڵپەڕکێ)
۳ ـ بەکر بەگی (سادە هەڵپەڕکێ، وشک هەڵپەڕکێ)
۴ ـ فەتاح پاشا (سمکۆڵان، کەڵەسەرێ، مزگری )
۵ ـ حەریرە (بەرز، نزم )
٦ ـ چەمەری
۷ ـ قڕەپیرەژن/qiřeqiř: نتـ:[ هونەر] جۆرێکە لە هەڵپەڕکێ کەمەر لەرزین، گورپ، قنجە، گورپ بۆ سەری، کلکە ڕەقێ)
٨ـ چەپی( هەڵخە، هەورامی ، مەریوانی)
۹ ـ سێ پێ، سێ جار(گوڵە ڕێزان و گوڵە مریەم)
منبع: مقالەی برگزیدەی سومین جشنوارەی (هەڵپەڕکێ)ی بانە، کریم خاوری، حسین احمدی
و فضای مجازی
گردآوری: مصلح حسامی
.
.
.
.