پسپسۆک pispisok – فەرهەنگی زمانی یەکگرتووی کوردی هاوچەرخ

پسپسۆک/pispisok: ن: زەرزەنگ، شاران( تەسبیح).

پسپسۆک/pispisok: ن:[ زیند] پسپسەکۆڵە:pıspısekole، جاڵجاڵووکە.

لە نووسینی پێشوودا باسی پشیلە pışîle کرا و روون کرایەوە کە ئەم وشەیە وێڕای ژمارەیەک وشەی دیکە دەچنەوە سەر ریشەیەکی هیندوئەورووپی بە مانای “تووکن”. لە زمانی کوردیدا هەروەها بە جۆرێک گیا دەگوترێ پشیلەپاییزە pışîlepayîze کە شێوەیەکی تووکنی هەیە و “تووکەکانی” لە پاییزدا بە دەم باوە بڵاو دەبێتەوە. ئاشکرایە ئەم گیایە شێوەکەی لە پشیلە ناچێ و تەنیا لەباری تووکن بوونەوەیە کە ئەم ناوەی لەسەر دانراوە. جگە لەمە گیایەکی دیکە هەیە کە ناوەکەی پشپشۆک pışpışok ە. لە فەرهەنگی هەنبانەبۆرینەدا هاتووە کە ئەم گیایە وەک کلکەپشیلە دەچێ. لێرەشدا گیایەکە لە خودی پشیلە ناچێ کە بڵێین ناوەکە بۆ پشیلەی ئاژەڵ دەگەڕێتەوە، بەڵکوو تووکن بوونی گیایەکە وای کردووە ئەم ناوەی پێ بدرێ.

وشەی پشیلە لە زمانی کوردیدا بە شێوەی پسیک pısîk و پسپسیک pıspısîk یش دەبینرێ. لە زمانی کوردیدا هەروەها وشەی پسپسەکۆڵە pıspısekole یان پسپسەکەلە pıspısekele هەیە کە بە مانای جاڵجاڵووکە بەکار دەهێنرێ. کەرتی سەرەکی وشەکە دەبێ پسپسە pıspıse یان پسپسەک pıspısek بێ و کەرتی دووەمەکەی پاشگرە. هەروەها لە نووسراوەکاندا وشەی پسپسۆک pıspısok بەرچاو دەکەوێ کە دەشێ ناوی زیندەوەڕێک بێ (بڕ. گووگل). بۆ من روون نییە کە ئایا ئەمەش شێوەیەکی دیکە لە ناوەکانی سەرەوە بە مانای جاڵجاڵووکەیە یان ناوی زیندەوەرێکی دیکەیە. پسپسەکۆڵە (پسپسۆک؟) خۆی لە پسپسیک واتا پشیلە ناچێ، بەڵام زیندەوەرێكی تووکنە و هەر ئەمە بووەتە هۆی ئەوە کە ئەوها ناو بنرێ. لە فەرهەنگەکاندا وەک جاڵجاڵووکەی تووکن ناوی هاتوووە. لەوانەیە وشەی هەڵەپەزە helepeze ش پێوەندی بەم وشانەوە هەبێ.

هەموو ئەم وشە و ناوانەی سەرەوە ئەم بۆچوونە پشت راست دەکەنەوە کە ناوی “پشیلە” (پسیک، پسپسیک) ئاماژە بە “تووک، تووکن بوون” دەکا و ئەم تووکن بوونە هەم لە ئاژەڵەکەدا بەدی دەکرێ، هەم لە جاڵجاڵووکەدا و هەمیش لە گیایەکاندا. لە وشەی پسپسەکۆڵەکدا بۆی هەیە کە وشەکە ئاماژە بەو تاڵ و داوانەش بکا کە جاڵجاڵووکە دەیتەنێ و ئەم تاڵانە وەک تووک و تاڵی موو لەبەر چاو گیرابن.{ ئەمەگ ڕامان }