دیوان/dîwan: ن:[ ئەند][ دیو+ ئان] دێوان، دیڤان، ژووران.
| تێبینی |
| واژەيەكی ئەڤێستايی، زوانی مادەكان، پەهلەويی و كورديی زۆر دێرينە. هەر لەو سەردەمەوە تاكو ئێستا، بە چەند جۆر سازێنراوە و لە واژە و ڕستەی كوردييدا چەش و ڕەنگی داوەتەوە. |
.
.
_______________
دیوان/dîwan: ن:[ زمان] دەفتەری هۆنراوە، پەرتووکی شیعر. دوو واتای “کۆکردنەوە” و “تۆمارکردن” کۆمەڵە شیعرێک بە مانای کۆمەڵە بەرهەمێک (نوسەرێک) لە ئەدەبدا وەسف دەکات.[4]
.
.
_________
دیوان/dîwan: ن:[ ڕامیا]
Dīwān (بە عەرەبی ديوان، DMG dīwān ‘کۆکردنەوە، کۆبوونەوە’) ئاماژەیە بۆ کۆبوونەوەی سەربازی سوپای موسڵمانان لە دەوروبەری ساڵی 638، و بە مانایەکی مەجازی هەروەها تۆماری سوپا.
دواتر ئەم زاراوەیە تەنها بۆ نووسینگەیەک، دەسەڵاتێک یان کۆبوونەوەی ئەنجومەنیش بەکارهات (هەروەها ئەنجومەنی دەوڵەت).
یەکەم دیوان لە سەردەمی خەلافەتی عومەر کوڕی خەتاب دامەزرا کە سیستەمی ئیداری ئیمپراتۆریەتی ساسانی دۆڕاوی کۆپی کرد.
دیوان ( دیوانی تورکی عوسمانی یان دیوانی-هوماجون کالێمی)
ئەنجومەنی دەوڵەتە لە چەند دەوڵەتێکی موسڵمان، بە پلەی یەکەم لە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی.
ئەلدیوان سیستەمێکی ئیدارییە کە لە سەرووی سنگ و ئەندامانی چینی دەسەڵاتدار پێکهاتووە. و
منسب الصدر العضام بەرزترین فەرمانگەی دەوڵەتە لە دوای مەنسەبی السڵتان، و ومن يتوأ هذا المنسب يعلادة دور المزيدير و ڕئيس الديوان، ومن سلاحياته عملة قادة جيش و هەموو هەڵگرانی پۆستی ئیداری ناوەندی یان ناوچەیی.
سەبارەت بە چینی دەسەڵاتدار، بە «العساکرة» یان «العسکر» ناودەبرێت بە ئەندامەکانی، و تاکەکەی «عسکري»، و بریتییە لە:
الدفتردار، واتە ئەو کەسەی بەرپرسە لە کاروباری دارایی و حسابی کاروباری دەوڵەت و داهاتەکەی؛
الکاهية باشا، وهو المقاعد الاسکلير الدهي يتکلف بتسير الثلاثية للدولة؛ الشاويش باشا (بالترکية العثمانية: چاویش باشا؛ نقحرة: تشاویش پاشا) وهو معبد ينفظ الحقم القضائية التي يسدرها القضاة؛ ڕعيس الکتّأب، وشيخ الإسلام وتقبة العلامة.
سوڵتان العثمانی نووسەری بڕیاری کۆتایی نێوان ئەو نێوانە بووە زۆربەی کاتەکان و بابەتەکە بەم شێوەیە بەردەوام بوو تا سەردەمی سوڵتان مورادی چوارەم، ئەو کاتەش نفوزی دادگای زیاد کرد و سوڵتانەکانی گرت زیاتر و زیاتر بەشداری دانیشتنەکانی نەکات.
هەر لە سەردەمی عوسمانییەوە، نەریتی ئەوە بووە کە حکومەتی عوسمانی بە ناوی “الباب العلای” ناوببرێت، کە لە بنەڕەتدا بە مانای کۆشکی سوڵتان بووە و بە تێپەڕبوونی کات بووە بە مانای الباب العلای: the… بەرزترین دەسەڵات کە لە دەسەڵاتی سوڵتاندا بەرجەستە بووە، کە لە دەسەڵاتی سوپاکەیەوە وەرگیراوە.
.
.
.
.