ئاقیق/aqîq:ن:[ كیمیـ][ ع : عقییق] ئەقیق : به‌ردێکی ئاوداری جوانه، گه‌ڵێ ڕه‌نگ و جۆری هه‌یه، له‌وانه یه هێندێکیان له ڕێزی به‌رده به نرخه‌کان ده‌ژمێردڕێت، له هه‌موو یان په‌سه‌ندتر (سووری ئاته‌شی) یه و جۆرێکی تریشی (داووبا )یه. له باری کیمیایییه‌وه، ئه‌م به‌رده به‌ردێکی( سیاسی) یه و چه‌ند گەردیکە (مۆلیکول) ئاوی تێدایه که ژماره‌یان له 18 تێناپه‌رێت و له جۆره‌کانی ئاقیق دا که‌م و رۆژ ده‌بێت، ئه‌گه‌ر بیهڕانه‌وه و سه‌رئاگری وه‌رکه‌ن وه‌کو خوێ قرچه قرچ ده‌کات، ئه‌وه‌ش ئاوه‌کایه‌تی ده‌بێته هه‌ڵم، له‌به‌ری ترسووکتره وجاروبار هێنده سووک ده‌بێت که سه‌ر ئاو ده‌که‌وێت.
له کوردستان هێندێ جۆرێ هه‌یه، پتر ده‌کرێته نه‌قیمی ئه‌نگووستیله و مڵوانکه… بۆ خۆ ڕازاندنه‌وه‌ی ژنان، جاران موورووشیان لێدروست ده‌کرد : یاقووت، یاقیق.
ئاقیقی سه‌وز/aqîqî sewiz): نتـ: به‌ردێکی سه‌وزی مه‌یله و ڕه‌‌شه، وه‌ک وورده شوشه‌ی بوتڵی شکاو ده‌چێت، له تیره‌ی ئه‌و به‌ردانه یه که له ئه‌نجامی ئاگرپژێنی هه‌ندێ کێو په‌یدابوون، زۆرسه‌خت و ڕه‌قه وه‌ک تیغیش ده‌بڕێت، مه‌ردوومی ده‌وری به‌رد چه‌ک و هه‌ندێشی تری (سه‌رنێزه، کێرد، سه‌ره رمب، ده‌مه‌داس….) له ده‌م به‌رده که له گه‌ڵێ شوێنی کوردستان ده‌ست ده‌که‌وێت.
ئاقیقی یه‌مه‌نی/aqiîqî yemenî: نتـ: به‌ردی سلێمان : جۆره یاقیقێکی نیمچه به نرخه، به‌کاردێت به تایبه‌تی بۆ نه‌خش له‌سه‌ری هه‌ڵکه‌ندن. [ onyx].
سارۆدۆنیکس/sarodonîkis: ن:[ كیمیـ] جۆرەێکە لە یاقیق هێڵی سوور و پرتەقاڵی یان قاوەیی و سپی تەریبی تیادایە. [ ئینگـ : sarodonyx]
.
.
.
.