بێڵ/bêľ: ن:[ کەرەستە][ پهـ : بێل، ڤیلەک. تات : بەرە، بیلە] پێر، مەر( زا)، پێمەڕە.[ ئینگـ : spade]
بێڵەباو/bêľebaw: نفا:[ بێڵ+ ئە+ باو( بادان)] ڕادانی قوڕ و خۆڵ بەدەمی بێڵ
بێڵەساو/bêľesaw: نفا:[ بێڵ+ئە+ ساو(ساوین)] خاوێن کردنەوەی کەرێز و کانی.
بێڵەقان/bêľeqan: ن: بێڵەکان، پیشکان.
:: پیشکی گیاهەڵکەندنێ.
بێڵەکوە/bêľekwe: ن:[ بێڵ+ ئە+ کوە] خۆڵەکەوە، مشکی، خۆڵەمێش.
بێڵتەپ کردن/bêľtep kirdin: کتپ:[ بێڵ+ تەپ+ کردن] بنکوڵ کردنی دار لە بەهاردا.
بێڵکار/bêľkar: ئانفا:[ بێڵ+ کار( کردن)] کەسێکە بە بێڵی کاربکات.
بێڵکاری/bêľkarî: نچ: کارکردن بە بێڵ.
بێڵندانە/bêľindane: ن:[ ڕۆژک][ مکـ][ کر] واتا بێڵمان دانا. بەهاری کوردی کرماشانییە، چێژنێکی نەتەوایەتی کوردانە کە لە (45) ڕۆژەی زستان دەکرێت.
| هەندێک لە جۆرەکانی بێڵ |
بێڵەئەسپەرە/bêľe espere: نتـ:[ کەرەستە][
بێڵەدارینە/bêľedarîne: نتـ:[ کەرەستە][ بێڵ+ ئە+ دارینە] پاڕۆ _ پارژۆ، پاخێڵ، بەفری ماڵک، دۆڵەمەڕ، بێرک _ بیر، ئەسپار _ ئەسپەر : بێڵێک لە دار دروست کرابێت.
بێڵەکان/bêľekan: نتـ:[ بێڵ+ ئە+کان] پیشک _ پیشکان، بژارچن، گیڕکەن : ئامرازێکی چووکە وەک بێڵ بەڵام زۆر چووکتر، کوتە ئاسنێکی دەم باریکە، دەسکی لە دار و پەیاغ بۆ دەکەن و بۆ بژار ه گیا و گوڵ هەڵقەندن کەڵکی لێوەردەگرن. پیجەکان. دەمەکەی راست و باریکەو بۆ هەڵکەندنی پیشۆک و گۆزروان و کنگر بەکاردێ.
بێڵچە/bêľçe: نتـ:[ کەرەستە][ بێڵ+ چە] پێمەڕەی چکۆڵە، بێڵۆچکە، بێرک : بێڵی ئاسنی دەستی. کلکەکەی درێژە و بۆ ڕاماڵینی خۆڵەمێشی ناو تەنوور بەکاردەهێندرێت.
بێڵۆچکە/bêľoçike: نتـ:[ کەرەستە][ بێڵ+ ۆچکە] بێڵچە، پاڕۆ: بێڵی چکۆڵەی ئاشەوان بۆ ئارد.
بێڵۆکە/bêľoke: نتـ:[ کەرەستە][ بێڵ+ ۆکە] بێڵی چکۆڵە.
بێڵی ئاسن/bêľî asin: نتـ:[ کەرەستە] خاکەناز ( خاک ئەنداز).
بێڵی باخەوان/bêľî baxewan: نتـ:[ کەرەستە][ دەمەکەی باریک و تیژە.
پاروی دارین/paruy darîn: نتـ:[ کەرەستە]
پێمەڕە/pêmeře: نتـ:[ کەرەستە][ خاکەناز : دەمەکەی پان زیاتر لە بیناسازییدا بەکاردەهێندرێت.
پیشکان/pîşkan: نتـ:[ کەرەستە][ ( پیشۆک ، تیفۆک ، پیفۆک ) هەڵکەن .
خاکەناز/xakenaz: ن:[ کەرەستە] ( خاک ئەنداز _ خاکەنداز) ئه‌ستێف _ هه‌ستێف( کباک)، بێڵ، پامەڕە _ پێمەڕە، خاکەناس، مسێ، هەستیو، کووانی کێش، ئاگرێش، مەندوونە : ئاسنێکی دەم پان کلک دارینە و درێژە، کشتوکاڵ و قوڕکاری پێدەکرێت.
خاکەنازی تەندوورێ/xakenazî tendûrî: نتـ:[ کەرەستە] بێڵی تەندوور.
دەسە بێڵ/dese bêľ: ن:[ کەرەستە]
من کێش و تۆ كێش/min kêş û to kêş: نتـ:[ کەرەستە][ بەدوو کەس بۆ هەڵدانەوەی دێراو بەکاردێت.
لاویت/lawît: نتـ:[ کەرەستە][ بۆ ھەڵکەندنی کنگر
.
.
.
.
{ پیشەکۆنەکانی شاری سنە، فەرەیدوون حوسەینپەناهی. ئاسنگەری ل 139}