ئاوه‌ز/awez: ن: ئاریش، ئاوز، ژیری، ئه‌قڵ( ع : عقل)، ئاوز، هۆش، فام. : پێکهاتوویەکی زەینی( زیهنی) لە مرۆڤدا كە توانایە لە دەرهێنانی ئاكامەکان. [ ئینگـ : reason]
{ تێبـ : ئا( ها_ هاو)+ وه‌ز( وه‌ج): هاووه‌ج: خاوه‌ن هۆش }{ ج. نه‌به‌ز}.
:: بە ئاوی ئاوەزتان نیشتمانی ئاودەن.
:: ڕووناکییەک بۆ تاریکییەکانی ئاوەز.
ئاوه‌زکە/awezike: نتـ:[ ئاوەز+ كە][ بع : عقلیة]{ بەدران حەبیب}.
ئاوه‌زیانه/awezyane: نت:[ ئاوه‌ز+ یانه( ی+ ان+ ئه)] ئه‌قڵانی.[ ئینگـ : rational]
ئاوه‌زیكردنه‌وه/awezîkirdinewe: كتپ:[ ئاوه‌ز+ ی+ كردن+ ئه‌وه] ئه‌قڵانی كردنه‌وه.[ ئینگـ : rationalization]
ئاوه‌زمەند/awezmend: ئانتـ:[ ئاوەز+ مەند]
ئاوەزمەندی/awezmendî: نچ:[ فلپ] ژیربیركردنی، ئه‌قڵگه‌ری .[ ئینگـ : Rationalization].
.
بەئاوه‌ز/beawez: ئانتـ:[ بە+ ئاوەز]
بەرئاوه‌ز/berawez: ئانتـ:[ بع: معقول]{ شوکور مستەفا}.
بێ ئاوەز/běawez: ئانتـ:[ بێ+ ئاوەز] بێ ئەقل، پەخمە، گێڵ، گەوج. >< بەئاوەز.
{
لە دنیادا ڕەفیقی پیاوی كەر هەرگیز نەكەی ئەحمەد
لە دەس ئینسانی بێ ئاوەز هەتا ئاخرسەرا ڕاکە
{ ئەحمەد موختار بەگی جاف}
پەروەردەی ئاوه‌ز/perwerdey awez: نتـ: بەرەڤاژۆیەکە لە پەروەردەکردن بۆ گەشەپێكردنی توانا هزریە جیاجیاكان، بەپێی ئامادەیی فیکری خاوەنەكانیان، كە شتێكی سروشتی و خۆكردە، هەموو تاكێك بە كەلەپور دەیگرێت لە پێشینانی خۆی.
کاری ئاوه‌ز/karî awez: نتـ:[ ] ئەنجامگەری.
ڕاهێنانی ئاوه‌ز/ řahěnanî awez: نتـ:[ ] ئاوەزمەندی.
زمانحاڵی ئاوه‌ز/ zimanĥaľî awez: نتـ:[ ] لۆژیك.
.
.
.