قاز/qaz: ن:[ باڵ] قەزە( زا)، ئێلەک : باڵندەیەکی قەپەوی ئاوییە درێژکۆلە، پێکانی کورتە، پەڕەکانی چەورن و لەناو ئاودا تەر نابن. دەندووکی پانە. گۆشت و هێلکەکەی دەخورێت. گەلێک جۆری هەیە.[ Zoo : Anseriformi].
باڵندەیەکی سپی و گەورە و ملدرێژە و ئاوی، ماڵی، کێویشی هەیە. دەنووکی پانە و لە مراویش گەورەترە، زۆربەی کات له ناو ئاودا به سەر دەبات. [ ]
باڵدارێکی ئاويی دەستەمۆيە گۆشتی دەخورێت.
[ دەنگ] قاژ و قووژ، قیڕە، زریوەزریو
:: كۆچی زیاتر 3 هەزار قاز بۆ تاڵاوەكانی شاری نەغەدە.{ زاگرۆس پۆست}
.
ئاوازی قاز/awazî qaz: نتـ:
بەخێوکردنی قاز/bexêwkirdnî qaz: نتـ:
پەڕی قاز/peřî qaz: نتـ:
گۆشتی قاز/goštî qaz: نتـ:
هێلکەی قاز/hêlikey qaz: نتـ:
.
نزیکەی 19 جۆری قاز هەیە
.قازەکانی جۆری بۆر ( Anser )
1 – قازی خاسەسی/qazî xasesî: ن:[ باڵ][ قاز+ ی+ خاسەسی] پینە، پینەك، سی خاسە، شاقاز، قەبەقاز : ئەم قازە بەهێزترن و گەورەترین جۆری قازی خۆڵەمێشییە، درێژییەکەی لە نێوان 75 – 90 cm دەبێت و باڵکردنەوەکەی لە نێوان 147- 180 cm دەبێت. دەنووكی لەوانی دی گەورەترە، دەنووك و قاچی سورێکی کاڵە. پەڕ و باڵی بۆر و ڕێڕێ یە، بەرزگی نەبێت. بەدەستە دەگەڕێن، هەردەم 10- 50 باڵندە پێکەوە دەبن. زستانان هەم لە گۆل و شامدا و هەمیش لە مەزرا دەکەورێن. لەناو قامیش جەگەندا هێلانە سازدەکات. کاتی هێلکەکردن و کوركبوون بەجووت دەگەڕێن، بالندەیەکی کۆچەریی یە. ساڵ لە دوای ساڵ 4 – 9 هێلکە دەکات لەسەرەتای مانگی نیسان، دوای 28- 29 ڕۆژ لە هێلکە دێنەدەر و پاش 50- 60 ڕۆژ پەر و باڵی تەواو پێدەگات و توانی فرێنی دەبێت. لە کێشوەری ئەوروپا و سیربیا زۆرە، لە لایەن Carl Linnaeus لە ساڵی 1758 تۆمارکراوە.[ ناوی زانستی : Anser anser][ ئینگـ : Grey Lag Goose].
2 – قازی سی قەشانی گەورە/qazî sî qešanî gewire: ن:[ باڵ] ٦٥ هەتا ٧٥ سانتیمەتر ە، لەخاسەسی پڕ رەنگترە، نێوچاوانی سپییە، بەرزگی خاڵخاڵە و پنەك پنۆكی ڕەشی تێدایە. لاقی زەردە، لەگۆی پۆلاری زەوی دەژێت وەك ئالاسکا، کەنەدا، گرۆنلاند و سیبیریا. شێوەی ژین و کردەوەی وەك خاسەسییە. لە لایەن Giovanni Antonio Scopoli لە ساڵی 1769 تۆمارکراوە.[ ناوی زانستی : Anser albifrons] [ ئینگـ : White-fronted Goose]
3 – قازی سی قەشانی بچووك/qazî sî qešanî bičǔk: نتـ:[ باڵ][ قاز+ی +سی+ قەشان+ی+ بچووك] قازی بەرزگ ڕەشی بچووك : بچووكترین جۆری قازی بۆرە، درێژییەکەی لە نێوان 53 – 65 cm دەبێت و باڵکردنەوەکەی لە نێوان 125 – 135 cm دەبێت. چيشنی سی ناوەچەوانی سپی یە، دەنووکی بچووکە، دەوری چاوی زەردە، ئەو زەرداییە ڵێی بووە بە بازنە، لە کیشوەری ئاسیا و ئەوروپا دا هەیە، لە لایەن Carl Linnaeus لە ساڵی 1758 تۆمارکراوە. [ ناوی زانستی : Anser erythropus][ ئینگـ : Lesser White-fronted Goose]
4 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Anser serrirostris
5 – قازی سی کۆێرە/qaz: ن:[ باڵ] سی لاڵە، قاخەلاڵە : درێژییەکەی لە نێوان 66 – 88 cm دەبێت و باڵکردنەوەکەی لە نێوان 147- 175 cm دەبێت. لە خاسەسی پڕ ڕەنگترە. لەدوورەوە سەر و ملی مەیلەو ڕەش دەنوێنێت، دەنووکی درێژ و ڕەشی خاڵی وورد ووردەی نارنجی و جارجاریش سپی لەسەرە. ڕەنگی لاقی زەردە. زستانان زۆر هەیە. بەپێچەوانەی خاسەسی کە زۆر بە قاژ و قووژە، ئەم جۆرە هەر زریوەزریوێتی. لە کیشوەری ئاسیا و ئەوروپا دا هەیە. لە لایەن John Latham لە سالی 1787 تۆمارکراوە.[ ناوی زانستی : Anser fabalis][ ئینگـ : Bean Goose]
6 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Anser brachyrhynchus
7 – قاز/qaz: ن:[ باڵ] هیندی[ ناوی زانستی : : Anser indicus
8 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Anser cygnoides
.
جۆری قازی سپی ( Chen)
9 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : بەفری : Chen caerulescens
10 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Chen rossii
11 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Chen canagica
.
جۆری (Branta)
12 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta leucopsis
13 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta canadensis
14 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta hutchinsii
15 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta sandvicensis
16 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta bernicla
17 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : : Branta ruficollis
18 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : قڕکراو : Branta hylobadistes
.
جۆری Cereopsis
19 – قاز/qaz: ن:[ باڵ][ ناوی زانستی : Cereopsis novaehollandiae
.
.
قازانەسەر/qazaneser: نتـ:[ باڵ][ ئەردە] مەلێکی چنگداری بە‌هێزە سەری باڵندەی تری پێ هەڵدەقەنێ.
قازەقاز/qazeqaz: ئانتـ:[ هـ] گاڕەگاڕی قازی و مریشکانە.
قازەڵاخ/qazeľax: نتـ:[ باڵ] تەیتۆك، تیتك، تیتڵ، تیتی، قازڵاخ : باڵندەیەکی بۆرە و لە چۆلەکەی گەورەترە میلێکی سپی یە گەردنی داهاتوو و لە دەشتێدا دەژی و گۆشیشی دەخورێت.
قازەوان/qazewan: ن: قازڤان : شووانی قازان.
قازڵاخ/qazľax: ن:[ باڵ][ ئەردە] قازەڵاخ، قازڵاخی.
قازوقوڵنگ/qaz û quľing: نتـ:[ باڵ][ قاز+ و+ قوڵنگ] قازوقوڵینگ، قازومێشەسی.
قازومێشەسی/qaz û mêšesî: نتـ:[ باڵ] قازوقوڵینگ.
قازی قوڵینگ/qaz û quľîng: نتـ:[ باڵ][ ئەردە] قوڵینگ.
.
.
__________________________
قاز/qaz: ن:[ ڕوو] غاز، هاز، کاردو، رووەکێکی خۆڕستی کوێستانە کە چەندین خۆری هەیە، یەکیان قازەوڕە یە کە ناخورێ، قازەهێڵکینە هی گەرموسێرە، قازە قولنرزە لە نێو هارژنگدا دەڕوێ. ئەم دوو جۆرەی دواییە دەخورێن، بەڵام هێڵکینە لەوەی پێشێش خۆشترە.{ گوڵنامەی کوردی}
پێقاز/qaz: ن:[ ڕوو] پاقازە، قازياخە، قازياغە، قازيانە، قازياوە.
.
.
___________________________
قاز/qaz: ن:[ مجـ]
:: قاز له نێو په‌یمانگه و كۆلێژه‌كاندا. { توانا ته‌ها }
.
.
_____________________________
قاز/qaz: ن:[ واز] بەلەبار هەڵکەوتنی هەلووکی دەڵێن لەکاتی کەوتنە سەرزەوی.
.
.
.