دەم ¹ /dem: ن:[ توێ][ هـ]
1 . دەڤ_ دەو، دم : ئەو دەرچە کراوەیەیە کە مرۆڤ و گیانلەبەرەکانی دیکە خۆراکی پێ دەخوات. دەم ئەندامێکە لە ئەندامەکانی سەر، مەرجیش نیە هەموو زینەدەرێک بگرێتەوە. دەم یەکەمین بەشی کۆئەندامی هەرسکردنە، کە لەدەمە خۆراکی دەبرێتە ژوورەوە، کاری لەسەر دەکرێت و پاشان پاشەڕۆکەکەی کە کۆمەوە فڕێدەدرێتە دەرەوە. لەناو دەمی مرۆڤدا خۆراک بە ددانەکان دەجاوێنرێت. بە ئەنزیمی ناو لیک دەستدەکرێت بە داژاندنی نیشاستە( کاربۆهیدرایت).[ ئینگـ : Mouth]
2 . دەمی مرۆڤ لە ڕووی دەرەوە پێکهاتووە لە دوو لێو، لێوی سەرەوە و لێوی خوارەوە. دوو لێوەکان ڕۆلێکی گرنگ دەنوێنن لە گفتوگۆکرن، نواندنی ڕووخسار، ماچ، جگەرەکێشان، هەروەها بردنەژوورەوەی خۆراک و ناڤ ڤەخوارن.       
 
دەماوەر/demawer: نفا:[ دەم+ ئاوەر( ئاوردن : هاوردن)]

1 . تەرپاراو، قسەزان.

2 . زۆربێژ، چەقەسڕۆ، چەقەسوو، دەمەوەر.

دەماودەم/demawdem: ئاكتـ:[ دەم+ ئاو+ دەم] چشتێكە زار بەزار بگێڕ درێتەوە، زاربۆزار، زاروزار.

:: ئەم چیڕۆكە دەماودەم هاتووە.

دەماودەم كەوتن/demawdem kewtin: كتپ: بەسەر ڕووداكەوتن، بەڕووداكەوتن.

دەمایدەم/demaydem: ئاكتـ:[ دەم+ ئای( ؟)+ دەم] دەماودەم.

دەمخاو/demxaw: ئانتـ:[ دەروو][ دەم+ خاو][ ئینگـ: Bradylalia]{ سایكلۆژیا، ل، 11}.

 زاراوەی دەم لە واتای جیاجیا دا

بەدەم/be dem: ئانتـ:[ بە+ دەم] شەهتۆت، دەمەوەر، دەم هەراش، بەدەموپل، بەزمان، بەدەمودوو.

بەدەم دادان/bedem dadan: كتپ:[ ڕۆژ] بەربەستكردن، گرتنەوەی ماین لە تاوی غاردانێدا.

شانەزانی دەم/şanezanî dem: نتـ:[ توێ][ شانەزانی+ دەم][ ئینگـ : Oral Histology]

لەدەمەوە دوور/ledemewe dûr: نتـ:[ لە+ دەم+ ئەوە+ دوور] دوور لە دەم.[ ئینگـ : aboral].{ پەزیشکی، ل، 12}.

لەدەمدانەوە/le demdanewe: كتپ:[ لە+ دەم+ دانەوە] نەهێشتن، بەربەستكردن.

نەشتەرگەری دەم/neştergerî dem: نتـ:[ توێ][ نەشتەرگەری+ دەم][ ئینگـ : Oral Surgery]

نەخۆشییەکانی دەم/nexoşîyekanî dem: نتـ:[ توێ][ ئینگـ : Oral Pathology]

نوشداری دەم /nušdarî dem: نتـ:[ توێ][ ئینگـ :Oral Medicine]

وێنەگرتنی دەم/wênegirtinî dem: ن:[ توێ][ ئینگـ : Oral Imaging]

.

.

___________

دەم ² /dem: ن:

1 . نووک.

2 . لێو، كەنار.

3 . زارک، كونی چشت.

دەماوەڵ/demaweľ: نتـ:[ شار][ دەم+ ئاوەڵ] كەنارئاو، لێواری ئاوێ{ گیوی، ل، 437}.

دەمەچەقۆ/demeçeqo: نتـ: نووكەچەقۆ.

دەمەخەنجەر/demexencer: نتـ: نووكەخەنجەر، خەنجەری بێدەسك.

دەمەداس/demedas: نتـ: دم داس، داس دەنووك.{ زاراوە، ل، 11}.

دەمەقەیچی/demeqeyiçî: نتـ: سەرەمقەست.

دەمەگووێزان/demeguwêzan: نتـ: لێواری گووێزان.

دەمەلیر/demelîr: نتـ:

دەمی تیغ/demî tî: نتـ: زار و لێواری تیغ.

دەمی كلیل/demî kilîl: نتـ:

دەمی هەرە/demî heře: نتـ:

گیادەمی داوە/giya dem dawe: ن: سەری دەرخستووە.

.

.

____________

دەم ³ /dem: ن:[ ئای تی] زارک : لەبەرزەبێژدان. [ ئینگـ : port]{ }

.

.

____________

دەم 4 /dem: ن:[ کات]

1 . سەرەتا، هەوەڵ.

2 . كات، وەخت: ئەودەمی، سات، قاس، كات، كێلی.

دەما/dema: ئاكتـ: كاتێكی، وەختەكە.{ هەژار. ل. 326}.

دەمابۆری/demaborî: نتـ: دەمی ڕابردوو.

دەماپاشینێ/dema paşînê: نتـ: دواڕۆژ.

دەماپاشییێ/dema paşîyê: نچ: .

دەماكۆ/demako: ن: كاتێكی.

دەمان/deman: ئاكتـ: وەختان ، زەمان.

دەمانهۆ/demanho: نتـ:[ كباک] ئێستا.

دەماودەم/demawdem: ئاكتـ: وەختاووەخت، جاربەجار، زووزوو، پەیتاپەیتا، دەستبەجێ بەبێ درەنگی.

دەمە/deme: نتـ: ڕۆژی باو وبۆران، تۆف وبارانە.

دەمەكی/demekî: ئاک، كاتی:[ كباک][ كە بەیارمەتی( ەک، ێک)، وە نیشانەی دۆخی تیان(ێ، ی) لە كرمانجیدا] دەمێک.

دەمدەم/demdem: ئان: دەمادەم، دەمبەدەم، ساتبەسات، پەی دەرپەی، هەردەم، یەک لەدوای یەک.

{

دەمدەم كە دەكا زاری پڕ ئازاری بە غونچە

بۆ دەعوەتی ماچی لەبی گۆیا دەمی نادا

}{ نالی}.

دەمدەم ڕۆیشتن/demdem řoyiştin: کتپ:[ دەمدەم+ ڕۆیشتن] تاوتاو ڕۆیشتن.

{

وەسمان حەبەش و حەمەشین و ئەحمەدی حاجی

دەم دەم دەڕۆن وەک سەگ و توولە و تانجی

}{ شێخ ڕەزا}

دەمەدەمی بەیانی/demdemî beyanî: نتـ: سپیدە، شەوەكی، سوزو.

دەمەوبەیانیان/deme û neyaniyan: ئاكتـ: بەیانیان، سبەینان.

دەم دەمی/dem demî::     .

دەمکی/demkî: نتـ: چاغی _ چاخی، دەمی، کاتی، گاڤی، نەهەمیشەیی، وەختی. >< هەردەمی، هەرگاڤی.{ فەرهەنگا کامێران، ل، 181}

دەمۆكانە/demokane: نتـ:           

دەمێ/demê: ئاكتـ:[ دەم+ ئێ]

1 . وەختێ، كاتێک.

2 . ڕۆژگارێكی دوور.{ ‌هەژار، ل، 328}.

دەمێک/demêk: ئاک، كاتی:[ كباش][ كە بە یارمەتی( ەک، ێک)، وە نیشانەی دۆخی تیان( ێ، ی) لە كرمانجیدا] دەمەكی.

دەمێكە/demêke: ئاكتـ: لەمێژە.

دەمێو/demêw: ئاكتـ: دەمێ.

ئەو دەمەی/ew demey: ن:[ فە] یەمە.

دەمێكی/demêkî: ن: تاوێكی، قاسكی، كاتێكی.

دەمێكی دی/demêkî dî: ن: كاتێكی تر. كێلیكەدن، گاڤا دی.

بەدەمەوەچوون/dem: كتپ: پێوەچوون.

.

.

___________

دەم 5 /dem: ن: بافت، بهن، بێن، بیست، پیل، تاف، تاڤ، تاو، چاخ _ چاخک، حەل _ هەل، ژووم، گاڤ، گاو، نشک، هەنگام، هندی، هنگی، هنگینی، هنگاڤی، هەنگێ، هەینێ، هەگینێ. : ئەندازەیەک لە كات یان بەشێک لە بەشەكانی سەدەیی جێۆلۆجی.

.

.

____________

دەم 6 /dem: ن:[ خوار] لەسەر ئاگر هێشتنەوەی بربج و چا بۆ چاک پێگەیشتن.

دەمكێشان/demkêşan: كتن:[ خوار] پاكیشان (كهـ) دەم كێشانی چا یان چێشت، ڕەنگدانەونی چایە.

دەمدان/demdan: كتپ:[ کباک] بووخاک.

.

.

.

.