ئه‌ده‌ب/edeb: ن:[ ع : ادب] وێژه : یه‌کێکه له زانسته‌کان که‌ڵکی زۆرن وه‌ک
| وێژه : یه‌کێکه له زانسته‌کان که‌ڵکی زۆرن وه‌ک |
| به‌یان |
| به‌دیع |
| په‌خشان نووسین |
| ڕێزمان |
| شیعر |
| عه‌رووز |
| سەروا : قافیه |
{
له (ژین)ه‌وه ئه‌مه شاباشی ڕێی ( گه‌لاوێژ)ه
له پایه‌ی ئه‌ده‌با نوکته‌بێژ و هه‌م گوڵڕێژه
}{ پیره‌مێرد}.
ئه‌ده‌بیات/edebyat: نتـ:[ ئه‌ده‌ب+ ئات]
1 – هه‌موو که‌له‌پووری ئه‌ده‌بی نه‌ته‌وه‌یه‌ک ووڵاتێک یان زوانێک
:: ئه‌ده‌بیاتی کوردی.
:: ئه‌ده‌بیاتی چه‌رخی شانزده‌ی فەڕه‌نسا.
:: شیعر وئه‌ده‌بیاتی کوردی یادگاری ماموه‌ستا ڕه‌فیق حلمی یه.
2 – هه‌موو بڵاوکراوه‌کانی پارتێکی ڕامیاری.
ئه‌ده‌بی/edebî: ئان:[ ئه‌ده‌ب+ ی]
1 – هه‌ر نووسراوێک پێوه‌ندی به وێژه‌وه هه‌بێت.
:: گه‌لاوێژ گۆ‌ڤارێکی ئه‌ده‌بی بوو.
:: دایك شاکاری ئه‌ده‌بی ماکسیم گۆرگی یه.
2 – ڕه‌وتی خوێندن له‌دوا ناوه‌ندی یان ئاماده‌یی.
| گوڵبژێرێک لە شانرەکانی ئەدەب لە جیهاندا |
ئەدەبی ئایینی/edebî ayînî: نتـ:[]
ئەدەبی جنێودان/edebî cinêwdan: نتـ:[] چێر، جنێو، ناوزران، هیجا( ع : هجاء).[ ئینگـ : Invective]{ سەلاحەدین، ل، 443}.
ئەدەبی فانتازی/edebî fanitaziya: نتـ:[ ئینگـ : Fantasy literature ].
ئەدەبی فۆلکلۆر/edebî foliklor: نتـ:[ ئه‌ده‌بی+ فۆلکلۆر]
ئەدەبی کۆن/edebî kon: نتـ:[ ئه‌ده‌بی+ فۆلکلۆر]
ئەدەبی مێدیایی/edebî mêdiyayî: نتـ:[]
ئێرۆتیک/êrotik: نتـ:[ ] ئەدەبی ڕووت. [ ئینگـ : Erotic literature ].
تراجێدیا/tiracêdiya: نتـ:[] [ ئینگـ : Tragedy]
تراجیکۆمێدی/tiracîkomêdî: نتـ:[] [ ئینگـ : Tragicomedy ].
چیرۆکی ئاڵۆز/çîrokî aloz: نتـ:[ ئینگـ : Mystery fiction]
چیرۆکی بیزەنتینی/çîrokî bîzenitînî: نتـ:[ Byzantine novel ]
چیرۆکی پۆلیسی/çîrokî polîsî: نتـ:[]
چیرۆکی تاوان/çîrokî tawan: نتـ:[] [ ئینگـ : Crime fiction]
چیرۆکی ترس/çîrokî tirs: نتـ:[] ڕۆمانی تۆقێنەر. [ ئینگـ : horror fiction]
چیرۆکی دەروونی/çîrokî derûnî: نتـ:[ ئینگـ : Psychological fiction ]
چیرۆکی شوانکاری/çîrokî siwankareyî: نتـ:[ ئینگـ : Pastoral ]
چیرۆکی فەلسەفی/çîrokî felisefî: نتـ:[ ئینگـ : Philosophical fiction]
چیرۆکی مێژوویی/çîrokî mêjûyî: نتـ:[ ] [ ئینگـ : Historical fiction]
خەیاڵی ئەدەبی/xeyalî çîrokî: ن:[ ] [ ئینگـ : Conceit].
داستان/dasitan: نتـ:[ ئینگـ : Epos]
دراما/dirama: نتـ:[]
ڕۆمانی پیکارێسکا/řomanî Pîkarêsika: نتـ:[ Novela picaresca].
ڕۆمانی سەرەڕۆیی/řomanî sereřoyî : نتـ: نۆظێلی سەرەڕۆیی.[ Adventure novel]
ڕۆمانی دیکتاتۆر/řomanî dîktator: ن:[ ] نۆڤێلی دیکتاتۆر :تێرمێکی کاودیۆلیزمی : caudillism یە، لە کێشوەری ئەمەریکای لاتینی.[ ئینگـ : Dictator novel].
ڕۆمانی رۆمانسی/řomanî řomansî : نتـ:[]
کۆمێدیا/komêdiya: نتـ:[]
لویریک/luyrîk: نتـ:[] هۆنراوەی گوڕانی.[ ئینگـ : Lyrik]
نوێ و هاوچەرخ/edebî nwê û hawçerix: نتـ:[ ئه‌ده‌بی+ فۆلکلۆر]
تێرمی ئەدەبی/têrmî edebî: نتـ:[ تێرم+ ی+ ئه‌ده‌بی]
دەقە ئەدەبییەکان/deqe edebîyekan: نتـ:[ دەق+ ئە+ ئه‌ده‌بیەکان] تێکستە ئەدەبییەکان.
ڕێبازە ئەدەبییەکان/řêbaze edebîyekan: نتـ:[ ڕێباز+ ئە+ ئه‌ده‌بیەکان]
ژانرە ئەدەبییەکان/janire edebîyekan: نتـ:[ ژانر+ ئە+ ئه‌ده‌بیەکان]
ئه‌دیب/edîb: ن، ئان:[ع : ادیب] ئه‌و که‌سه‌ی که ده‌ستی( ئه‌ده‌ب)ی هه‌بێت. شاره‌زای نووسین و شیعر دانان بێت.
:: کتێبی(( ئه‌نجومه‌نی ئه‌دیباتی کورد)) له‌ئه‌سته‌مبوڵ چاپ کراوه.
:: پیره‌مێرد ئه‌دیبێکی گه‌وره‌ی کوردبوو.
| تێبینی |
| ئه‌م وشه‌یه ئه‌گه‌ر له پێش ناوه‌وه هات ئه‌وه هه‌ر ده‌بێت به ناو، ئه‌گه‌ر له پاش ناوه‌وه هات ده‌بێت به‌ئاوه‌ڵناو. |
:: ئه‌دیبێکی کورد یان کوردێکی ئه‌دیب ؟
.
.
_________________________
ئه‌ده‌ب/edeb: ن:[ع : ادب]
1- شه‌رم به‌خۆیی، سه‌نگینی و گرانی له هه‌ڵستان و دانیشتنی ناو کۆمه‌ڵدا، رێزگرتن له گه‌وره‌تر له خۆ.
2- ناوگه‌ڵ.
:: ناوگه‌ڵت داپۆشه.
3- ته‌مێ.
:: جا بزانه چۆن ئه‌ده‌بت ده‌که‌م.
4- ئاوده‌ستخانه.
ئه‌ده‌بخانه/edebixane: نت: ئابخانه، ئاوده‌ستخانه.
{
ئه‌ده‌بخانه‌که و حه‌وزی تێکه‌وتن
پڕیانه له ئاو هێتده بێ به‌ختن
}{ پیره‌مێرد}.
ئه‌ده‌ب کردن/edeb kirdin: کتپ:[ع : ئه‌ده‌ب+ کو : کردن]
1 – شه‌رم کردن له کردنی کارێک.
:: قوربان ئه‌ده‌ب ده‌که‌م عه‌رزتان ده‌که‌م .
{
ئه‌حوه‌لی ته‌فره‌قه نه‌زه‌ر ته‌قویه‌تی سه‌به‌ب ده‌کا
عارفی وه‌حده‌ت ئاشنا له‌م قسه‌یه ئه‌ده‌ب ده‌کا
}{ نالی}.
2 – ته‌نبێ کردنی که‌سێک (به لێدان، به‌جنێو….).
{ تێبـ : ده‌بێت ئه‌م واتایه له ڕه‌چه‌ڵه‌کدا (به‌ئه‌ده‌ب کردن) بێت، چونکوو( بێ ئه‌ده‌ب) به‌ئه‌ده‌ب ده‌کرێت}{ زه‌بیحی}.
بە ئەدەب/be edeb: ئانتـ:[ بە+ ئەدەب] بەحەیا، یەشەرم، بەڕەوشت.
بێئەدەب/bêedeb: ئانتـ:[ جنێو][ بێ+ ئەدەب] بێ فەهییت، بێ شێواز.
بێئەدەبی/bê edebî: نچ:[ بێ+ ئەدەب+ ئی] بێ شەرمی.
بێئەدەب بوون/bê edebbûn: کتن:[ بێ+ ئەدەب+ بوون] شەرمنەکردن.
بێئەدەبی کردن/bê edebî kiridn: کتپ:[ بێ+ ئەدەب+ی+ کردن] چەراودەکردن.
بێئەدەب و بێنەریت/bê edeb û bênerît: ئانتـ، شڕ: (ئینگـ : agroikos)
.
.
.
.