چاک ¹ /çak: ئان:
1 – باش، پاک، پەسەند(کباک)، چاخ، خاس، خووەشـێر، ڕەند، قەنج _ قنج( شنگال).
2 – دڕاو، هەڵدڕاو.
چاکانە/çakane: ن:
چاکبوو/çakbû: نفا: چابوو.
چاکبوون/çakbûn: کتن: خاس بوون، باشبوون، لەبارێکی خراپەوە بۆ بارێکی خاستر.
چاکبوونەوە/çakbûnewe: کتن:
1 – گەڕانەوە بۆ باری ئاسایی، هاتنەوە تاوخۆ.
2 – بەهێزبوونەوە : ساخ و خۆشبوونەوەی نەخۆش یا باشبوونەوەی چشتێک کە خراپ بووبێت لەسەرخۆ.
برین چاکبوونەوە/birîn çakbûnewe: کتن: برین ساڕێژبوونەوە، بەرەوسارێژڕۆیشتن(برین)، سارێژبوون، چاکبوونەوەی برین.
چاکبین/çakbîn: نفا:[ چاک+ بین( بینین)]
چاکتر/çaktir: ئانتـ:[ چاک+ تر][ چاک+ تر( بەراووردی پلەی دووەهەمە)] پاک و خاوێنتر، چاتر، باشتر، خاستر، قەنجتر، چێتر، ئەشپا.
بەچاکترزانین/be çaktirzanîn: کتپ: چێترگرتن، هەڤیارکرن.
چاکتربوون/çaktirbûn: ئانتـ:[ چاکتر+ بوون] باشتربوون.
:: ئەمرۆ نەخۆشەکە چاکتربووە گوزەرانی.
چاکترکردن/çaktir kirdin: ئانتـ:[ چاکتر+کردن] باشترکردن، خاسترکردن: گۆڕینی بارێکی چاک بۆ چاکتر.
چاکترین/çaktirîn: ئانتـ:[ چاکتر+ ین] باشتر ین، خاسترین، قەنجترین، چێترین، سەرپەڕ.
چاکر/çakir: نفا:[ چاک+ کر( کردن)] چاکیر: بەندە، خزمەتکار، کۆیلە، نۆکەر.
{
خوسرەو و مەحموود و فەرهاد هەرسێ شا و شازادەبوون
ئاخری بووشن بە بەندە و چاکری سوڵتانی عیشق
}{ کوردی – شاعیران، ل، 280}.
چاک کردن/çak kirdin: کتپ:
1 – باشکردنی چشتێک، کارێک، فەرمانێک.
2 – دروستکردن وەک لێنانی چا.
3 – دەستکاری کردن.
چاککردنەوە/çakkirdinewe: کتپ: دروستکردنەوە، ساخکردنەوە، بیرازکردن
:: کاتژمێرەکەم تێکچوو بوو، کاتژمێرساز چاکی کردەوە.
چاک کردنی وەچە/çakkirdinî weça: کتپ:
چاکناس/çaknas: نفا:[ چاک+ ناس( نووسین)] ئەو کەسەیە کار یان مرۆڤ یان چشتی چاک دەناسێت : شارەزایە.
چاک و چۆنی/çak û çonî: نتـ:[ چاک+ و+ چۆنی] هەواڵپرسی.
چاک و خۆشی/çak û xoşî: نتـ:[ چاک+ و+ خۆشی] خۆشی و بێشی.
چاک و خراپ/çak û xirap: نتـ:[ چاک+ و+ خراپ] پاك و پیس، ڕند و كریت.
چاک و خراپ کردن/çak û xirap kirdin: کتپ:[ چاکوخراپ+ کردن]
1 – پاك و پیس كردن.
2 – جیاكردنەوەی چاک و خراپ لەیەک، رند و كرێت لێكهەلآواردن.
چاکهێنان/çak hênan: کتن:[ ئد][ چاک+ هێنان] دووجاران پشمین، جەخت.
چاکێتی/çakêtî: نچ: باشێتی، خاسێتی.
چاکی/çakî: نچ: باشی، خاسی، قەنجی _قنجی.
بەڕێوەبەرایەتی چاككردنی هێڵەكانی كارەبا/beřêweberayetî çakkirdinî hêľekanî kareba: نتـ:[ بەڕێوەبەرایەتی+ چاككردنی+ هێڵەكانی+ كارەبا ]
برین چاککردنەوە/birîn çakkirdinewe: کتپ: برین ساڕێژکردن، دەرمانکردنی برین.
.
.
_________________________________
چاک ² /çak: ن:[ هـ] شاقەڵ، داینە، مایە لە ئەسپ.
چاک کرن/çak kirin: کتپ: ئەسپ خستنە سەر مایین.
چاککردن/çak kirdin: کتپ: مەبەست لە ئەسپ خستنە سەر مایینە.
چاکەل/çakel: نتـ:[ چاک+ئەل] تڵیشی ئەملاولای داوێنی کەوا و هێندێ کاڵای ترە.
.
.
_____________________________
چاک ³ /çak: ن:
1 – سەرقۆڵ، چمک، سەردەست، داوێن، هوچک.{ غەریب، ب 3، ل، 86}.
2 – [ کهـ] کراوەیەک لە دامێنی کەوا.
:: شەووەگە دوو چاگ ها لەتێ.
3- پارچە، تڵیش _ قڵیش، درز، لەت.
{
نەو بەهاری من خەزانە وەقتەکەی سوبحم تەمووز
پڕتەوی ما‌هە ڕغەم و چاکی دەروونم وەک کەتان
}{ سالم _ شاعیران، ل، 279}.
چاک چاک/çakçak: ئان:
1 – [کهـ] دادڕاو.
2 – پارچەپارچە، لەت لەت.
{
پێم گوت مەکە چاك چاکم پێش خزمەتی زۆرچاکم
فەرمووی بەسەری کاکم داغت لە دڵمدایە
}{ نالـی _ شاعیران، ل، 280}.
چاک چاک کردنەوە/çakçak kirdinewe: ئان:[ کهـ] وونجڕکردن، شەق تێڕکردن.
چاک دار/çakdar: ئانتـ: بەچاک، بە پارچە.{ سایە، ل، 217}.
چاک گریبان/çak girîban: نتـ، شڕ:[ چاک+ گریبان] پارچە یەخە، مەبەست یەخە داردڕاو.
{
ئەگەر بێت و بە ناحەق خۆت بکەی پەنهان وەکوو یووسف
وەریدی! عیشق و ڕیشی توهمەت و چاک گریبانم
}{ کوردی _ شاعیران، ل، 280}.
چاکڵ/çakiľ: نتـ:[ کهـ، دەر، جا][چاک+ ڵ] چاکەل: هێچک، چاکڵە، چەڵەمە: دارێکی دووپەلـی گچکەیە لە سەر گووریسێکی دەخرێت تەنگەی ووڵاخی بارکراوی پێ قایمدەکرێت.
چاکی پیرەهەن/çakî pîrehen: نتـ:[ ئد][ چاک+ ئی+ پیرەهەن( کراس)] مەبەست لە یەخە ترازاوە، یەخەکراوە.
{
حیجابت با بە ناری ئارەزوو سالم نەسووتێنێ
لەچاکی پیرەهەن بۆ دەفعی تەب سادەرخە لیمۆیێ
}{ سالم _ شاعیران، ل، 280}.
چاکی سینە/çakî sîne: نتـ:[ چاک+ ی+ سینە] سینەچاک. یەک پارچە سینگ.
{
تیماری چاکی سینەم راجع بەچاوی مەستە
بەخشیش موافقی عیشق بۆ من خراپی هێنا
}{ سالم _ شاعیران، ل، 280}.
.
.
___________________________
چاکە/çake: نتـ:[ چاک+ ئە]
1 – ئێزا _ ئیزا، پاداشت : تۆڵەی چاکدانەوە.
2 – ئەرک : کردەوەی باش.
3 – جوامێری، باشی، چەیی، پیاوەتی.
چاکەپڕکردن/çake piř kirdin: کتپ: کردەوەی باش لەگەڵ مرۆڤان.
چاکەپڕکردنەوە/çake piř kirdinewe: کتپ: تێهەڵێنانەوە، ئەمەگداری.
چاکەکار/çakekar: ئانفا:[ چاکە+ کار( کردن)] کەسێک کە پیاوەتی لە دەست دێت.
چاکەکردن/çakekirdin: کتپ: کردەوەی باش لەگەڵ مرۆڤان. ئەسپ خستنەسەر مایین بۆ ئاووس بوونی.
چاکەکردنەوە/çakekirdinewe: کتپ:[ چاک+ ئە] پاداشتدانەوەی کەسێک کە چاکەی دەگەڵ کردووی.
چاکی/çakî: ن: سنجی.[ ئینگـ : Virtue].
.
.
.