هەناسە/henase: ن:[ توێ] ئنە( ل)، بهن بێهن، پەتۆ _ پەتۆن، سۆزە، نزە، نەفەس.
| تێبینی |
| لە ئاڤێستا هەن بە واتای نەفەس وەرگرتن یاخود هەناسە هاتووە، لەوەوە هەڵەی خۆمم بەسەر گرتەوە، زانیم ( هەن)ی هەناسە، ئەو ( ئەن)ـەیە کە هەمزەکەی گۆڕاوە بە (هـ). دواتر سەرنجم بۆ ئەوە کشا کە لە خوێندنەوەمدا ( اسە) لە ئاڤێستادا بەواتای( خۆرا) بەکارهاتووە، کە ئەویش لە( ئەت) بە واتای خواردن وەرگیراوە}{ زاراوەسازی، ل، 14} |
هەناسەبڕ/henase biř: :[ توێ] ئنە( ل).
هەناسەبڕكە/henase biřke: نفا:[ توێ] خۆرەچەرە، هانكەهانک : هەناسەی دژوارە دوای ماندووبوونی هەڵدەكێشرێت.
هەناسەبڕین/henase biřîn: کتپ:[ توێ] ئنە( ل).
هەناسەچن/henase çin: نفا:[ توێ] ئنەچن( ل).
هەناسەچنین/henase çinîn: کتپ:[ توێ] ئنەچنین( ل) هەناسەبڕین.
هەناسەدان/henase dan: کتن، ن: شێوەکانی هەناسەدان : خێرا هەناسەدان، هەناسەى قول، هەناسەى پچرپچر، هەناسەبرکێ، کورتە هەناسە.
هەناسەدانەوە/henasedanewe: کتپ:[ توێ] هەناسە دەرئانین، بورین، دوماهی، دوای، کوتایی. [ ئینگـ : expiration , exhalation]{ پەزیشکی، ل، 132 , 133}.
هەناسەدکت/henasedikit: کتپ:[ توێ] بێهن دکێشت.[ ئینگـ : exhale]
هەناسەدکێشت دەر/henasedikêşit der: کتپ:[ توێ] دمرت.[ ئینگـ : expiratory]
هەناسەکەر/henaseker: ئانفا: هەناسەکەری.[ ئینگـ : exhalant]
هەناسەکرن/henasekirin: ئانفا:[ توێ] هەناسەکەری.[ ئینگـ : exhaling , exhalation]
هەناسەکری/henasekirî: ئانفا:[ کباک][ توێ] هەناسەکەری، هەناسە کردوو.[ ئینگـ : exhaled]
هەناسەکێشانەدەر/henasekêşaneder: کتپ:[ توێ] دمرت.[ ئینگـ : expiry]
هەناسەسوار/henaseswar: ن: هەناسەتەنگی.
هەناسەسواری/henaseswarî: ن:
هەناسەكێشان/henasekêşan: كتن:[ توێ][ هەناسە+ كێشان] هەناسە هەڵكێشان.
هەناسەوێستان/henasewêstan: كتن:[ توێ] ئنەوكەتڕەتی.
هەناسەهەڵکێشان/henaseheľkêşan: ن:[ توێ]
هەناسەی بۆگەن/henasey bogen: ئانتـ:[ نخ][ هەناسە+ ی+ بۆگەن] پتتو( ل).[ لا : halitosis].
هەناسەی هەرەدوایی/henasey heredwayî: نتـ: هەناسەی سەرەمەرگ.
هەناسەیی/henaseyî: نچ:[ ئینگـ : expiratory]{ سەلاحەدین، ل، 294}.
بێ با هەناسە/bê ba henase: نتـ:[ وەر][ بێ+ باهەناسە ( با+ هەناسە)] هەناسەی ناهەوایی.
بۆری هەناسە/bořî henase: نتـ:[ توێ] بۆڕی هەوا. [ ئینگـ: Respiratory tract].
په‌رده سی/perde sî: نتـ:[ پەردە+ سی] په‌رده‌یه‌کی دوو تۆی ده‌ور سییه‌کانه که به‌جیاواز سییه‌کان داده‌پۆشێ . له نێوان دوو تۆی ئه‌م په‌رده‌دا، شله‌یه‌ک هه‌یه که ده‌بێته هۆی خزبوون و نه‌رمی بزاوه‌کانی سی.
توێکاری كۆئەندامی هەناسە/twêkarî koendamî henase: نتـ:[ توێ]
سی/sî: ن:[ توێ] سییه‌کان وه‌ک دوو قوچکه، ئه‌ملاولای سینگ پڕ ده‌که‌نه‌وه، بنکی سییه‌کان له سه‌ر گلێجه یا دیافراگمه و لووتکه‌شیان له ئاستی یه‌که‌مین مۆره‌ی بڕبڕاگه‌ی پشته. برۆنشیۆله‌کان له ناو سییه‌کاندا به ئالوێئۆله‌کان کۆتاییان دێت و به هۆی کۆمه‌ڵێک ورده‌ره‌گی خوێنی باشه‌وه، ئاڵوگۆڕی ئوکسیجنی هه‌وا و دوئوکسیدی کاربۆن جێبه‌جێ ده‌که‌ن. سییه‌کان وازیان له سه‌ریه‌ک خه‌وتنه، به‌ڵام به‌هۆی ته‌وژمی نه‌رێنی دوو تۆی په‌رده‌سییه‌وه، ده‌کرێنه‌وه و هه‌ناسه یان تێده‌چێت.
کشکشێ/kişkişê: ن:[ توێ] پاژێکی بۆری هه‌ناسه‌یه که ده‌که‌وێته به‌شی خوارووی قوڕگ ( ئه‌وک ) ( له ئاستی سێهه‌مین تا شه‌شه‌مین مۆره‌ی مل ) و به‌رهه‌مهێنانی ده‌نگیشی له ئه‌ستۆیه،له چه‌ن ماسوولکه و کرۆژنه پێکهاتووه.
لووت/lût: ن:[ توێ] له کۆمه‌ڵیک ئێسک و کرۆژنه پێکهاتووه. چاڵه‌کانی ناو بۆشایی لووت به ناوپۆش و ورده‌ڕه‌گ داپۆشراوه و ده‌بێته هۆی گه‌رم و شێدار بوونی هه‌وا پێش له‌وه‌ی بگاته سییه‌کان. موو و مژۆڵه‌کانی ناولووت ته‌پوتۆزی هه‌وا ده‌گرن تا هه‌وایه‌کی پاکژ بۆ سییه‌کان به‌ڕێ بکرێت.
نای/nay: ن:[ توێ] به‌شێکه له بۆری هه‌ناسه که ده‌که‌وێته پاش کشکشێ و له کۆمه‌ڵێک کرۆژنه‌ی (Ω) شکل پێکهاتووه. درێژاییه‌که‌ی 10 – 12 سانتی مەتره و له ئاستی شه‌شه‌مین مۆره‌ی مله‌وه ده‌ست پێده‌کات و بۆ خواره‌وه داده‌کشێت و ده‌بێته دوو لقی راست و چه‌پ که به برۆنش یا نایچه ده‌ناسرێت. برۆنشه‌کان له ناو سییه‌کاندا لق و پۆی زۆریان لێد ه‌بێته‌وه به ناوی برۆنشیۆل.
نەخۆشیەکانی کۆئەندامی هەناسە/nexoşiyekanî koendamî henase: نتـ:[ نخ] توشبونی سیەکان، تەنگە نەفەسی، ڕەبۆ، هەستیاری قوڕگ، کۆئەندامی هەناسە ساڵانە .
.
.
______________
هەناسە/henase: ن:
1 – پشوو _ پشی.
2 – [ کباک] كەسەر.
هەناسەسارد/henase sard: ئانتـ: ئاهی سارد، ناهومێد، نائومێد، هیوابڕاو، كۆڵەوار.
هەناسە هەڵكێشان/henase heľkêşan: كتن:[ کباک] كەسەرئانین، ئاخن.
.
.
.
.