هۆرمۆن/hormon: ن:[ توێ][ بیا][ پەیڤێکی گرێکی یە، بەواتای وەگەڕخستن، هاوسەنگ یان هێمن کەرەوە دێت] جۆرە شلەیەکە، لە گلاند( لوو)ەکانەوە دەڕژێتە ناو لەش. دەردان یان ڕژاندنی هۆرمۆن سەرپەرشتی دەکرێت لە لایەن سیستێمی گەڕاوە یان feedback-systemer. هۆرمۆنەکانمان بریتین لە ستێرۆید : Steroid دەکان یان لێکەوتەکانی ئامینۆترشەکان( ئامینۆترش : Amino acid، پێپتاید : Peptide، پرۆتینەکان : Protein). سیستێمی ئێندۆکرینە : Endocrine system لە گلاندەکانەوە هاوشانی سووڕی خوێندا بە بۆرییەکانی خوێندا هۆرمۆنەکان دەنێرێت بۆ ناو ئەندامەکان( ئۆرگانەکان)ی لەش و ئەرکەکانی پێدەسپێرێت. بۆ یەکەمین جار زانای فیزیۆلۆژی بەریتانی لەساڵی 1905 زایینی لە لایەن Ernest Henry Starling وە دۆزاروەتەوە.[ گر : hormon ]
| گلاند( لوو)ەکانی لەش بەم شێوەیە دەابەش دەبن لە لەشی مرۆڤدا : |
1 – گلاندی پیتویتەری : pituitary gland. هۆرمۆنی ( ADH) و ئۆکسیتۆجین : oxytocin، هۆرمۆنی( FSH) بەرهەم دێنێت.
2 – پانکریاس ئینسوولین : Insulin و گلووکاگۆن : Glucagon بەرهەم دێنێت.
3 – کوێرەگلاندی مل یان گلاندی دەرەقی( سایرۆد) هۆرمۆنی ڕژێنەرەکان : Thyroid hormones دەردەکات.
4 – توویی یان لووە کوێرەیەکە لە ژێر کۆكەی سینگ : thymus. لەماوەی تەمەنی هەرزەکارییدا کێشەکەی دەگاتە 30 – 40 گرام، بەڵام لەتەمەنی مرۆڤێکی 80 ساڵە ڕەنگە بگاتە نزیکەی 1 gram.
5 – دووگلاندی سەر گورچیلە هۆرمۆنی ئادرێنالین : Adrenaline، ئالدۆستێرۆن : Aldosterone، و کۆرتیسۆن : Cortisone بەرهەم دێنێت.
6 – لووی زاوزێ( هێلکەی گون و گەرادانی ئافرەت) : Gonad لە مرۆڤ گیانلەبەردا هۆرمۆنی ئێسترۆجێن : Estrogen، تێستۆستێرۆن : Testosterone دەردەدەن.
هۆرمۆن سوودی هەیه بۆ له‌شی مرۆڤ و هه‌موو مرۆڤێک هۆرمۆن له‌بوونی له‌شیدا هه‌یه، هۆرمۆن له له‌ش دا زۆر رۆلێ گرنگ ده‌بینێت له‌وانە یارمه‌تی مێشک ده‌دات تا وه‌ک و ئارم بێت به كه‌م بوونه‌وه‌ی جۆرێكی هۆرمۆن ده‌بێته هۆی نزیکبوونه‌وه‌ی ئه‌و مرۆڤه له جه‌لده‌ی ده‌ماخ. هۆرمۆن یارمه‌تی مرۆڤ ده‌دات تاوه‌ک و گه‌شه‌بكات و له‌گه‌ش كردن و گۆرانكاره‌كانی جه‌سته‌ی به‌رده‌وام بێت به بێ زیان به‌ڵام ئه‌مه‌ش به‌پێی ئه‌وه‌ی برێكی ئاسای له‌له‌شت دا هه‌بێت نه‌ك بریكی زیاد و ناپێویست چونكه ده‌بێته زیان بۆ له‌شی مرۆف و چه‌ندین كاریگه‌ری ترسناكی لێده‌كه‌وێته‌وه له وانه نه‌زۆكی و ئاوه‌سانی دڵ و گورچیله… هتد
هۆرمۆن یارمه‌تی له‌ش ده‌دات بۆ چاکبوونه‌وه و سارێژكردن وه‌ک برینداری و سوتاوی و شكاوی و چه‌ندین شتی تر
هۆرمۆن رۆڵێكی گرنگی هه‌یه له به‌رێوبردنی جه‌سته‌ی مرۆڤ و پێویسته مرۆڤ به‌بێ پرسی هێچ بزیشكێک یان بێ رێنمای بزیشک به‌كاری نه‌هێنێت.
كه‌می هۆرمۆن له که‌مبوونی هۆرمۆنی Oxytocin له مۆخ که په‌یوه‌ندییه‌کی پته‌وی هه‌یه به باره کۆمه‌لایه‌تی و سۆزداریه‌وه هه‌یه، ئه‌گه‌ری توش بوونی منداڵ هه‌یه به‌گۆشه‌گیری له‌ئه‌نجامی که‌مبوونه‌وه‌ی ئه‌م جۆره هۆرمۆنه، له‌کاتێکدا که توێژه‌ره‌وه‌کان هه‌ڵساون به‌ئه‌نجامدانی تاقیکارییه‌کانیان له‌سه‌ر ئه‌و منداڵانه‌ی که ئه‌م هۆرمۆنه‌یان که‌م بووه، هه‌ڵساون به‌چاودێری کردنیان له‌کاتی یاری کردن و کاره‌کانیان و ئه‌و جولانه‌ی که ده‌یان کرد و هاوکاری کردن و مامه‌له‌کردن له‌گه‌ل که‌سانی ده‌وروبه‌ر هه‌ستیان کرد که هه‌ست به ترس ده‌که‌ن له کاتی مامه‌له‌کانان و هه‌ستان به‌گۆشه‌گیر ده‌کرد.
.
هۆرمۆن Hormone ماددەیەكی كیمیاییە لە گلاندە كوێرەكانەوە راستەوخۆ دەڕژێتە ناو خوێن و كاریگەریی بەرچاو دەكاتە سەر بەشێک یان پتر لە ئەندام و كۆئەندامەكانی لەش.
بڕی كەمیی هۆرمۆن پێویستە بۆ گۆڕینی سیفەتی خانەكانی لەش، بۆیە تێكچوونی هاوسەنگیی هۆرمۆنەكان مەسەلەیەكی زۆر هەستیارە لە ئافرەتدا. هۆرمۆنەكان رۆڵێكی گرنگیان هەیە لە هەڵبەزین و دابەزینی مەزاجدا و كەوتوونەتە ژێر كاریگەريی خۆراک، مەشقی وەرزشی، نووستن، دەرمان. ئەو حاڵەتانەی كە دەبنە ئەگەری گۆڕانی بەرچاو لە هۆرمۆنەكان و گۆڕان لە مەزاجی ئافرەتدا بریتین لە : دووگیانی، چلە، سووڕی خوێنی مانگانە (عادة)، ماوەیەک بەر لە وەستانی یەكجارەكی عادة Pre-menopause، Menopause. چەندین هۆرمۆن لە لەشدا بەرپرسن لە گۆڕینی مەزاج Mood،
پڕۆجسترۆن/procistron: ن:[ كیمیـ] كارێكی زۆر دەكاتەسەر ئامادەكردنی منداڵدان بۆ سکپڕبوون، لەبەرئەوە زۆرجار ناودەبڕێت بە( هۆرمۆنی سک پڕبوون: the hormone of pregenancy). ئەم هۆرمۆنە كارێکی زۆر دەكاتە سەر دەرخستنی توخمە ڕووخساری مێ. وەک دەڕپەڕینی سنگ و مەمک، دەنگ ناسكی، بوژاندنەوەی ڕوو، ئارەزووی جووت بوون.[ ئینگـ: progsteron]
هۆرمۆنی پرۆجێستیرۆن Progesterone كە كاریگەرییەكی ئارامبەخشی هەیە و بە رێژەیەكی بەرز لە مێشكدا چڕدەبێتەوە، كەمی ئەم هۆرمۆنە پەیوەندی بە خەوزڕان و خەمۆكی و پەستییەوە هەیە. هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن Testosterone كە بە شای هۆرمۆنەكان ناسراوە و رێژەكەی لە لەشی ئافرەت دەگاتە 10% ی رێژەكەی لە پیاودا، بەڵام بەم رێژە كەمەشەوە كاریگەريی بەرچاوی هەیە لەسەر مەزاج و رێكخستنی ئارەزووی سێكسی و بارستایی ئێسك و ماسوولكە، كەميی تێستۆستیرۆن دەبێتە هۆی كەمبوونەوەی ئارەزووی سێكسی و گۆڕان لە مەزاجدا. هۆرمۆنی كۆرتیزۆل Cortisol كە لەكاتی سترێسدا دەردەدرێت سوودی هەیە بۆ زیادكردنی وریابوون و بەرگەگرتنی ئازار و كەمكردنەوەی هەستكردن بە ماندووبوون، بەڵام لە هەمان كاتیشدا ئاستی بەرزی بەردەوامی كۆرتیزۆل ئەگەری تووشبوون بە جەلتە و نەخۆشيی دڵ و بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن زیاد دەكات كە كاریگەريی نێگەتیڤ دەكەنە سەر مەزاج.{ گوڵان}
بەكارهێنان : 10 بۆ 300 ملگ له هه‌ر هه‌فته‌یه‌ك دا به‌كاردێت له‌گه‌ڵ ئه‌مانه :
Masteron
boldenone
testosterones parabolan
dianabol anabol
androlic
له‌گه‌ڵ پیرمابولان Primobolan : methenolone به‌كاربێت بۆ ئه‌وه‌ی به دور بیت له هه‌ر زیانێك پێویسته هه‌موو رۆژێك 1 ده‌نك
پرۆڤیرۆن Proviron (mesterolone) به‌كاربهێنیت كاریگه‌ریه ئیجابیه‌كانی
1 – به‌رده‌وام شێوازێكی جوان ده‌به‌خشێت به ماسولكه‌كان
2 – برێكی باش چه‌ور و ئاو ده‌سوتێنێت له له‌ش دا
3 – كاریگه‌ری زۆر به‌ده‌گمه‌ن روو ده‌ده‌ن له سه‌ر پێست
4 – هیچ زیانێكی نیه بۆ له‌ش و ئه‌ندامه‌كانی جه‌سته
زانیاری له‌باره‌ی : هۆرمۆنی ینسترۆل یان ستانازۆل به
2 شێوه هه‌یه یه‌كه‌میان له رێگه‌ی حه‌به‌وه‌یه ئه‌وه‌ی تریشیان له رێگه‌ی ده‌رزیه‌وه ده‌كرێت به‌ڵام هه‌ردوكیان هه‌ر یه‌ك كارو یه‌ك كرداریان هه‌یه ستانازۆل هۆرمۆنێكی میكانزمی مام ناوه‌نده كه یارمه‌تی پته‌وكردن و تونكده‌وه‌ی. ماسولكه ئه‌دات كه به هۆی شله‌مه‌نیه‌كانه‌وه شلو شاو بونه‌ته‌وه یاخوت به هۆی چه‌وریه‌كانه‌وه،
ستانازۆل : stanozolol :: یه‌كێككه له هۆرمۆنه سوتێنه‌ره‌كان و هۆرمۆنه وزه‌به‌خشه‌كان واتا یارمه‌تی یاریزان ئه‌دات چه‌وری له‌شی بتوێنیته‌وه به ماوه‌یكی بتوانیت ماسولكه‌كانی له‌شی جوان بكات له‌گه‌ل ئه‌وه‌ش هێز و تاقه‌یه‌كی زۆر باش ئه‌به‌خشیت به‌یاریزان ، جگه له‌وه‌ش زۆرێك له ئێمه له‌وه‌یه به‌ده‌ست شل بونی ماسولكه‌كانی له‌شمانه‌وه بنالێنین و لێان بێزار بین به هۆی ئه‌و هه‌موو چه‌وری ئاو و خویه‌ی تیدایه‌تی به‌ڵام ستانازۆل یارمه‌تیت ئه‌دات بۆ سوتاندنی ئه‌م چه‌وریه و توند كردنه‌وه‌ی ماسولكه‌كانت ئه‌وه‌ی وای كرده‌وه ئه‌م هۆمۆنه پر فرۆش و به‌ناوبانگ بێت ئه‌وه‌ی كه زیانی زۆر كه‌مه‌و هیچ ئاسه‌وارێك بۆ له‌ش دروست ناكات ئه‌گه‌ر بێت و ه به‌رنامه‌ی خۆی و رێنمای راهێنه‌ر به‌كار بێنی چونكه پێكهاته‌ی ئیسترۆجینی تێدایه چۆنیه‌تی #به‌كارهێنانی : پێویسته رێنمایی له راهێنه‌ره‌كه‌ت وه‌ر بگریت بۆ ئه‌وه‌ی پێت بڵێت له هه‌فته‌یه‌ك دا چه‌ند به‌كار بێنی یاریزانانی پێشكه‌وتوو ئه‌توانن له هه‌فته‌یه‌ك له 100 ملگ تا 300 ملگ به‌كار بهێنن واته له 2 سی سی تا 6 سی سی به‌كار بهێنن . .ستانازول بری:: 10 سی سی بڕی.ينسترول ستانوزولول
.
هۆرمۆنی ئەدریناڵە رژێن/hormon: ن:
هۆرمۆنی ئەڵدۆستیرۆن/hormon: ن:
هۆرمۆنە ئەندرۆجینەكان/hormon: ن:
هۆرمۆنی ئەندۆستیرۆن/hormon: ن:
هۆرمۆنی ئێسترۆجین/hormon: ن: رۆڵی هەیە بۆ زیادكردنی ئاستی هۆرمۆنی سیرۆتۆنین و ئیندۆرفینەكان لە لەشدا كە ئەمەش خەمۆكی كەم دەكاتەوە، هەر لەبەر ئەمەشە كە ئاستی نزميی ئیسترۆجین ئەگەری خەمۆكی و نۆرەكانی پەستی Anxiety زیاتر دەكات. [ لا: estrogen]
:: ئەڤۆكادۆ بە سوودمەترین میوە لەجیهاندا دادەنرێت و دەوڵەمەندە بە چەوری و ریشاڵی سوودبەخش و ئەم میوەیە یارمەتیدەرە بۆ هەڵمژینی هۆرمۆنی ئەسترۆجین و زیادكردنی هۆرمۆنی تستوستیرون.
هۆرمۆنی ئیسترۆن/hormon: نتـ:[] كارێكی زۆر دەكاتە سەر گەشەی كۆئەندامی زاوزێ، گەورەبوونی مەمك، دروستکردنی شیر، هەروەها بێنوێژی ڕێكدەخات ویارمەتی دروستكردنی هێلكەدان دەدات لە مێ دا.
هۆرمۆنی پیاوانە/hormon: نتـ:[ توێ] تێستۆستێرۆن.[ ئینگـ: Testosteron].
هۆرمۆنی ڕووەکی/hormon: نتـ: ئاوکسن.[ ئینگـ: Auxin].
هۆرمۆنی ژنانە/hormon: نتـ: ئوسترۆجین.[ ئینگـ: Oestrogen].
هۆرمۆنی سکپڕی/hormonî sikpiřî: نتـ:[ هۆرمۆن+ ی+ سکپڕی]
هۆرمۆنە كانزاییە توكێڵیەكان/hormon: ن:
هۆرمۆنی كۆرتیزۆن/hormon: ن:
هۆرمۆنی گەشەكردن/hormonî geŝe kirdin: نتـ: توێ:[ The Growth hormone] ئەم هۆرمۆنە بە (سۆماتۆترۆپین :Somatotropine) ناودەبردێت، 1- كەبەواتای گەشەپێكەری لەش دێت، چونكە توانادەداتە لەش وگەشە بەخانە كانیدەكات، بەتایبەتی خانەكانی ئێسك بەباری درێژی وتیرەیی دا، لەبەرئەوەی ئێسك بەهۆی خوێكانی كالیسیۆم وفۆسفۆر و تیشكی خۆرەوە گەشەدەكات. 2- ئەم هۆرمۆنە یارمەتی دروستكردنی پرۆتین دەدات لە لەشدا و دەبێتە هۆی گۆأینی چەوری بۆ پرۆتین كەئەمەش هاندانێكە بۆ گەشەی لەش. 3- هۆرمۆنی گەشە دەورێكی بالآ دەبینێت لە كردارەكانی زیندەپاڵ(میتابۆلیزم)ی خۆراك و دروستكردنی پەنكرباس و خڕۆكەی سوور و بلآوبوونەوەی چەوری بەبەشدا و یارمەتی دروستكردنی شیریش دەدەات لە مەمكدا.
هۆرمۆنی گۆنادۆترۆپین/hormon: ن:
هۆرمۆنی لاكتۆجینی وێلآشی مرۆڤ/hormon: ن:
هۆرمۆنی میلاتۆنین/hormon: ن:[ ئینگـ: melatonin] ئەركی سەرەكی ئەم هۆرمۆنە بلآوكردنەوەی ڕەنگی تۆخ لە لەشی مرۆڤدا وەك ڕەشی فژ و ئەسمەری پێست دەكات
هۆرمۆنی هاندەری تەنە زەردە/hormon: ن:
هۆرمۆنی هاندەری توێكڵی ئەدریناڵە رژێن hormon: ن:
هۆرمۆنی هاندەری تۆێكڵی سەرەگورچیلە رژێن/hormon: ن: ئەدریناڵە رژێن:
هۆرمۆنی هاندەری چكیڵدانە/hormon: ن:
هۆرمۆنی هاندەری رژێنی دەرەقی/hormon: نتـ: ملەقۆرتەأژێن : ڕژێنێكە دەكەوێتە ئەم لاولای بۆری هەواوە و لە سكەروی بأبڕەی پێنجەم و شەشەم و حەوتەمی مل و بەكەمی سنگ دایە.
هۆرمۆنی هاندەری رژێنەكانی زاوزێ/hormon: ن:
هۆرمۆنی هاندەری شیر/hormon: ن:
هۆرمۆنی هاندەری نێوانە خانەكان/hormon: ن:
هۆرمۆنی هایدرۆكۆرتیزۆن/hormon: ن:
هۆرمۆنەكانی وێلآش/hormon: ن:
.
.
_________________
هۆرمۆن/hormon: ن:
پشێوی هۆرمۆنەکان/hormon: کتپ:[ پشێو+ ی+ هۆرمۆن+ ئەکان]
:: چای سەوز ماددەی سایننی تێدایە كە دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی هۆرمۆنی كورتیزوا : كە بە هۆرمۆنی پشێوی ناسراوە و هەروەها چەند مادەیەكی تێدایە كەدەبێتە هۆی كەمكردنەوەی هەوكردن و چەندین نەخۆشی.
تێكچوونی هۆرمۆن/hormon: کتپ:[ تێكچوون+ ی+ هۆرمۆن]
ڕێژەی هۆرمۆن/hormon: کتپ:[ ڕێژە+ ی+ هۆرمۆن]
ڕێكخستنی هۆرمۆنەکان/hormon: کتپ:[ ڕێكخستن+ ی+ هۆرمۆن+ ئەکان]
سیستمی دەماری هۆرمۆنی/hormon: نتـ:[ سیستم+ ی+ دەمار+ ی+ هۆرمۆن+ ی][ ئینگـ : Neuro Endocrinal System].
کەمکردنەوەی هۆرمۆن/hormon: کتپ:[ کەمکردنەوە+ ی+ هۆرمۆن]
:: سپیناخ دەوڵەمەندە بەچەند ماددەیەكی خۆراكی كە لێپرسراوە لە كەمكردنەوەی هۆرمۆنی ئەنسۆلینی زیاد لە پێویست و هەورەها پشێوی هۆرمۆنەكان كەمدەكاتەوە.
کۆنترۆڵکردنی هۆرمۆن/hormon: کتپ:[ کەمکردنەوە+ ی+ هۆرمۆن]
:: بادەم: رۆلێكی زۆر باشی هەیە لەكۆنترۆڵكردنی هۆرمۆنەكانی لەش و رێژەی شەكر لەخوێن و كەمكردنەوەی مەترسی تووشبوون بە شەكرەی جۆری دوو و كەمكردنەوەی كۆلیسترۆلی زیان بەخش.
.
.
.
.