ژن ¹ /jin: ن:[ خێز]
1 – ئافره‌ت، زە : مرۆڤی مێچکە.[ ئینگـ: Woman].{ هەژار، ل، 385}
2- پێرەک : pîrek، کولفەت : kulfet( کباک): ئافرەتی بەمێرد، جووتی پیاو، کەیبانۆ.[ ئینگـ: Spouse]{ هەژار، ل، 399}{ فەرهەنگا کامێران، ل، 349}
3 – پت، پتکۆ، جفت، ژەنی( هـ)، هامخەو، هاوخەف، هاوسەر.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 839}{ گیو، ل، 549}.
4 – ئافرەتێکە شووی کردبێت ئەوسا مێردی مابێت یان بێوەژن بێت.{ خاڵ، ب2، ل، 248}{ گیو، ل، 549}.
| تێبینی |
| زێز پیا، ژەن( هـ)، لە ئەوستا( ئاڤێستا){ جەن : cen} و { گینا : gina : Anvg} و لە پەهلەوی { ژەن : jen} نـۊسریاس و لە سمنانی{ جنی و جنیکا} و لە بەلووجی { جەنی} ئۊشن. { فەرهەنگی باشوور، ل، 435}{ فەرهەنگی کانگا، ل، 561} |
| ژن ؛ ڕەنگە کورتکراوەی( ژین) بێ، چونکوو ئافرەت؛ هاوسەری ژیانی پیاو بێت.{ گیو، ل، 549}. |
| پەندی پێشینان | Pend |
| ژنن مێران پێش دخن. | Jinin mêran pêş di xin |
| مخابن ژنا باش دکەڤت دەستێ نەزان | Mixabin jina baş bikevit destê nezan |
| ژنا خراپ بەردە، مێرێ خراپ دەردە. | Jina xirab berde, mêrê xirab derde |
| ژنێ چاڤ ل دەرە، مێر خوەلی سەرە | Jinê çav lidere, mêr xwelî sere |
| ژن ستوونا مالا یە | Jin stûna malê ye |
| ژن هەیە تەرشا مالێ، ژن هەیە رەوشا مالێ | Jin heye terşa malê, jin heye rewşa malê |
| ژن هەنە گولا مێرێ خوەنە، ژن هەنە کولا مێرێ خوەنە | Jin hene gula mêrê xwene, jin hene kula mêrê xwene |
| ژنا باش، شوورێ پشتا مێرانە، یا خراپ دەردێ ئێشا گرانە | Jina baş, şûrê pişta mêrane, ya xirab derdê êşa girane |
| ژن کانییا ژێنێ یە، دل کانییا ڤینێ یە | Jin kanîya jînê ye, dil kanîya vînê ye |
| ژنان چاڤ ل ژنان کر، مالا مێران خرا کر | Jinan çav li jinan kir, mala mêran xira kir |
| Ferhenga kamêran, L. 349 | |
ژن ئاپ/jin ap: نتـ:[ خێز][ ژن+ ئاپ] ئامۆژن، مامۆژن، براژنی باووک.
ژن ئاغە/jin aẍe: ن:[ خێز] ژناغا( کباک)، ژندۆس، ژن سالار.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 839}
ژن ئانین/jin anîn: کتن:[ کباک] ژن هێنان.{ فەرهەنگا کانی، ل، 270}
ژن ئاوپاش/jin ap: نتـ:[ کباش] ژن گەنەکار، جندە.{ فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژنان/jinan: ن:
ژنانە/jinane: نچ:[ ژنان+ ئە]
1 – وەکوو ژنان : هەر تشتێک پەیوەندی بە ژنەوە هەبێت یان هەر تشتێک تایبەت ببێت بە ژن.
2 – [ کباش] هەرچێ کە هەرەچێ وە ژن بێاشتوو. { فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژنانی/jinanî: نچ:[ ژنان+ ی]
1 – پۆپن : نێرێک ئاکار و هەڵسوکەوتی لە هی ژنان بێت.
2 – [ کباش] پیاێگ ک چۊ ژن رەفتار کەید. { فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژنانیلە/jinan: نچ:[ ژنان+ ئیلە] ژنانی، مێیانە، مەییک.
ژنانین/jinanîn: کتن، کتپ:[ ژن+ ئانین] ژن هێنان، ژن هاوردن.
ژناوژن/jinawjin: کتپ:[ ئەردە][ ژن+ ئاو+ ژن] ژنواژن، ژن وە ژن : پێک گۆڕینەوەی خۆشک و کچ.
ژنایەتی/jinayetî: نچ:[ ژن+ ئایەتی] کەیوانویی، بەرامبەر پیاوەتی.
ژنەبی/jinebî: ئان: ژن بی.
ژنەتی/jinetî: ئان:[ کباک] ژنایەتی.
ژنەڕەنگە/jineřenige: ئان: بلەکەناچێ ، ژنانی. خڵەژنانی.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 840}.
ژنەگان/jinegan: نتـ:[ کباش][ ژن+ ئە+ گان] ژنەیل.{ فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژنەگە/jinege: نتـ:[ کباش][ ژن+ ئە+ گە] هەێ ژن.
ژنەل/jinel: نتـ:[ کباش][ ژن+ ئە+ ل] ژەنگەل( ل).
ژنەیل/jineyil: نتـ:[ کباش][ ژن+ ئە+ یل] هەێ ژنەیل.
ژنەمێڕ/jinemêř: ئان:[ کباک] ژنێکە ڕەوشت و کرداری وەک میران وا بێت.{ گیو، ل، 549}.
ژنباب/jinbab: نتـ:[ خێز][ کباش، فە][ ژن+ باب] ژنباڤ، زڕدایک.
ژنباز/jinbaz: نفا: داوێنتەڕ، گەڕا( کباش). : پیاوێ کە حەز لە زۆر ژنان دەکات.
ژنبازی/jinbazî: نچ: ، گەڕای( کباش) : ئەوەی پەیوەندی بە ژنبازییەوە هەبێت.
ژنباڤ/jinbav: نتـ:[ کباک][ ژن+ باڤ] باوەژن، زڕدایک.
ژن بەژن/jinbejin: نتـ:[ ژن+ بە+ ژن] ژناوژن : ژنبەژنە : ژن یان کچ دان بە کەسێک لە بەرانبەری ڕا، کچێکی لێبخوازی.
ژن بەشوو/jin beşû: ن: بەمێرد.
ژن بەشوودان/jin beşûdan: ن:
ژن بەکچ/jin be kiç: ئانتـ: ژنێک پێش باڵخ بوون شووی کردبێت.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 840}.
ژن بەمز/jin bemiz: ئانتـ:[ ژن+ بە+ مز] بێ ناموس، دەویت، ژنحیز، قوڕمساخ، گەواد.{ هەژار، ل، 399}{ گیو، ل، 549}.
ژنبرا/jinbira: نتـ:[ ژن+ برا] برای ژنی هاوجووت.
ژن بۆگەن/jin bogen: ئانتـ:[ ژن+ بۆگەن] ژنی بۆن ناخۆش.
ژن بی/jin bî: نتـ: بێوەژن، ژنی شوومردگ.{ هەژار، ل، 400}.
ژن پەرست/jin perist: نتـ: ژنباز، چاونز، دلبژۆک، دلپارسک : کەسێکە زۆر حەزی لە ژنان بێت.{ گیو، ل، 549}.
ژن پەرستی/jin peristî: نچ: چاونزی، دلپارسکی، ژنبازی.
ژن پسخال/jin pisxal: نتـ:[ کباک] خاڵۆزاژن.{ فەرهەنگا کامێران، ل، 350}
ژن پسمام/jin pismam: نتـ:[ کباک] ئامۆزاژن.
ژن تڵاق دان/jin tiľaq dan: کتپ:[ کباش][ ژن+ تڵاق( ع : طالق)+ دان] ژن تەڵاق دان : ئاخرەیل وەفرانبار و ئەوڵەیل خاکەلییە.
ژنتی/jintî: نتـ:[ خێز][ کباک] براژن : ژنی برای میردی.
ژن حیز/jinĥîz: ئانتـ:[ جنێو][ ژن+ حیز] ژنقەحپە، قوڵتە، قوەمساخ : پیاوێک کە هاوسەرەکەی داوێن پیس بێت.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 839}
ژنخاڵ/jinxaľ: نتـ:[ خێز][ کباک] خاڵۆژن، لالۆژن.
ژنخواز/jinxwaz: نفا:[ ژن+ خواز( خوازتن ؟ خواستن)] کەسێ بۆ ژن هێنان دەگەڕێت.
ژنخوازی/jinxwazî: نچ:[ ژنخواز+ ی] ژنخووازی، خووازبێنی کردن.
ژن خواستن/jin xwastin: کتن: ژن خووازتن : داواکردنی ژن لە کچەکە یان لە کەسوکاری.
ژن خوەیشک/jin xweyişk: نتـ:[ کباش] خەزن، خەزنە، ژن خوشک، خوشکی ژن.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 839}
ژن خوشک/jin xuşik: نتـ: باتسکی، خوشکی ژن، ژنخووشکە، ژنخووێشک، گۆڕم : خوشکی ژنی هاوجووت.
ژن خوویشک/jin xûyişk: نتـ: ژنخوشک.
ژندار/jindar: ئانتـ:[ ژن+ دار]
1 – بەژن، خاوەن ژن، ژنیای: کەسێ کە ژنی هەبێت و ڕەبەن نەبێت.
2 – [ کباش] زێز زگورد. { فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژنداری/jindarî: نچ:[ ژندار+ ی] بەژنی.
ژن زا/jini za: نتـ:[ کباش] ژن و زا.
ژن سەیدا/jin: ئان:[ کباک] ماموەستا ژن.
ژنڤیان/jinviyan: ئان:[ کباک، هەکاری] ژنخوواز.
ژنڤیانی/jinan: نچ:[ کباک، هەکاری] ژنخووازی.
ژنک/jinik: ئان:[ کباک][ ژن+ ک] ژنەکە.
| تێبینی |
| پیتی ( ک) لێرەدا مرازی ناسیاریە. وەکوو ( کە) ژنەکە. |
1 – ژنی پیاو.
2 – ژنەکە، فڵانەژن.
ژنکۆک/jinkok: ئانتـ:[ کباک][ ژن+ کۆک] ژنوکە.
| تێبینی |
| بڕگەی( کۆک) ئامرازی گچکەکاری بە مەبەست، لە ژنێکی گچکۆکەیە. |
1 – ژنی ناتەواو لە ئاوەز دا.
2 – ژنی بێ ناونیشان.
:: وەک بۆڕەپیاگ.
ژنگرتی/jin: ئانفا:[ کباک][ ژن+ گرتی] شایانی ژیان.
ژنمام/jinmam: نتـ:[ کباک] ژن ئاپ، ئامۆژن، مامۆژن.
ژن مردگ/jin mirdig: ئانتـ:[ ئەردە][ ژن+ مردگ] بێوەپیاو : پیاوی ژن مردوو.
ژن مێر/jin mêr: ئانتـ:[ کباک] شاژن.
ژن وا ژن/jin wa jin: نتـ:[ ئەردە][ ژن+ وا+ ژن] ژناوژن، ژنبەژن.
ژن وە زوور/jin we zûr: نتـ:[ کباش] شاکەڵ، شەکەڵ.{ فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژن وە ژن/jin we jin: نتـ: ژن بە ژن.
ژن و زا/jin û za: نتـ:[ کباش] ژن زا.
ژن و ژڵ/jin û jaľ: نتـ: دەستەی ژن و مێوینە.
:: لە دەوری کانییەکە پۆلێ ژن و ژاڵ ئاپۆرەیان داوە.{ ڕێژگە، ل، 153}.
ژن و ژن خواز/jin û jin xwaz: نتـ: فامێڵی کردنی دؤ ئێڵ.{ فەرهەنگی باشوور، ل، 435}.
ژن و ژنخوازی/jin û jin xwazî: نتـ: خزمایەتی نێوان دوو بنەماڵە یان دوو هۆز.
ژن و ڤەزاین/jin û vezayin: نتـ:[ کباک][ ئینگـ : rebirth, renaissance]{ کورمانجی، ل، 25}.
ژن و منداڵ/jin û mindaľ: نتـ:[ ژن+ و+ منداڵ] خێزان، خاوخێزان، ماڵ و منداڵ.
ژن و مێرد/jin û mêrd: نتـ:[ ژن+ و+ مێرد]
ژن و مێردایەتی/jin û mêrdayetî: نتـ:[ ژن ومێرد+ ئایەتی] پەیوەندی نێوان ژن و شوو.
ژن و مێردی/jinûmêrdî: نچ:[ ژن+ و+ مێرد+ ی] [ ئینگـ : Matrimony ]
ژن و مێردی/jinûmêrdî: نچ:[ ژن+ و+ مێرد+ ی] په‌یمنانی هاوسه‌ری، لفگرتن، زه‌وجین. [ ئینگـ : Marriage ]
ژن هانین/jin hanîn: کتن:[ کباک] ژن هێنان، ژن هاوردن.
ژن هاوردن/jin hawirdin: کتپ: ژن هێنان.
ژن هێنان/jin hênan: کتپ: ژن هاوردن، داخوازی کردن، ژنخووازتن، خوازبێنی کردن.
ژنێ/jinê: ن: لەکاتی بانگگردنی ئافرەتێکدا بەکاردەهێندرێت.
ژنێتی/jinê: نچ:[کناو][ ژن+ ئێتی] ژنینی، ژێربوون و دەرهاتەی ئافرەت یان بوونی ئافرەت بەژیری دەرهاتوو .{ خاڵ، ب2، ل، 248}.
ژنی/jinî: ن: ئافرەتێتی.
ژنیای/jiniyay: ئانتـ:[ هـ] خاوەن ژن، ژندار.
ژنیلانە/jinîlane: ئان:[ ژنی+ لانە] ژنانیلە، پیاوێ کە ئاکاری ژنانە هەیە یان هەبێت.{ ڕێژگە، ل، 153}.
ژنینی/jinînî: نچ:[ کباک] ژنێتی. { گیو، ل، 550}.
ژنی بەمێرد/jinî bira: نتـ: خێزان.
ژنی برا/jinî bira: نتـ: براژن: وشەیەکە لە ناوکوردەواری دا دۆست وبرادەری کە سێک, خێزانی هاورێکەیانی پێبانگدەکەن.
ژنی بدەر/jinî bider: ئانتـ: پالإنلار: ژنی کە بەنەخوێنی شل بێت.
ژنکا پشت ئەلدەری/jinî bira: نتـ:
ژنی پیس و پۆخلی/jinî pîs û poxiľî: نچ: پاشەڵ گواویی.
ژنی داوێنتەر/jinî dawênteř: ئانتـ: بەستۆک
ژنی داوێنپیس/jinî dawênpîs:: بەستۆکە، کۆکنە.
ژنی حیز/jinî ĥîz : ن: بڤكێ، كۆكنە، لەشفرۆش.
ژنی سکپڕ/jinî siikpiř: ئانتـ: بارگران.
ژنی مارەکراو/jinî bira: ئانتـ:[ ژنی+ مارەکراو]
بێ ژن/bê jin: ئانتـ:[ بێ+ ژن] بۆهت، سەڵت، ڕەبەن ؟ ڕەبەنۆک( کباک).
بێ ژن بوون/bê jin bûn: کتن: ژن مردن.
بێ ژنی/bê jinî: نچ: سەڵتێتی، قازاخی، بێوەمێردی.
ژێرچەنی ژن/jêrçenî jin: ن: بەنک، بەنکێ فستۆک. یان گرێ، ئالقە، گرێ پووچکە، ژێرچەنە، بەندی ژێرچەناگەی ژنان.
.
.
____________
ژن ² /jin: ن:[ ئەردە]
1 – ژاندن.
2 – داخستن و پێوەدانی دەرک و پەنجەرە و قفڵ…هتد.
ژنیاگ/jinyag: ئانتـ:[ ژن+ یاگ] بەسیاگ.
1 – ژاو، ژەنراو، شڵەقاو، .{ مەردۆخ، ب 1، ل، 840}.
:: مەشکە ژنیاگە.
2 – بەستراو، داخراو، پێوەدراو.
:: دریا ژنیاگە.{ هەژار، ل، 400}.
ژنیان/jinyan: کتن:[ ئەردە]
1 – ژاندن، ژەنران.
2 – بەسیان، بەستران، بەسران، داخران، شڵەقان : داخستن و پێوەدانی دەرک و پەنجەرە و قفڵ…هتد.{ هەژار، ل، 400}.{ مەردۆخ، ب 1، ل، 840}.
ژنیای/jinyay: ئانفا: داخراو.
.
.
.
.