ئاوێنه/awêne: ن:[ پهـ : āyēnak][ ئا( ئاو)+ وێن( ئا‌ڤێستای : ڤێن، ڤین : بین ڕه‌گی( بینین)ـه+ ـه] ئاوه‌نه، ئایینه، جام _ جامەک، خۆدی _ خودیک، قۆدی، قودیک، دروو‌ڤ، ڕۆچنەی مچ، ڕۆگه، کولانکەی بان، گزگی، گوزگی، مريک، نەينۆک، نەينووک، نەینک، نوێنک، هاوێنە، هێلی، هیلی : شووشەیەکی پاکی ڕووناکییە لەسەر دیوار ێکی بەزاخ دراوە. بەڕووەکەی تری خۆتێ تیا دەبینێت. مێژووی دروستکردنی ئاوێنە دەگەڕێتەوە بۆ 1300ی زایینی کە لە شووشە و توێژێک ئەلەمینیۆم یان زیوو دروستدەکرێت.
ئاوێنه‌ئاسا/awêneasa: نتـ:[ ئاوێنە+ ئاسا] وەک ئاوێنە، ئاوێنەئاسایی.
ئاوێنه‌به‌ند/awênebend: نتـ:[ ئاوێنه+ به‌ند] دیوار یان بنمیچێک که ئاوێنه‌ی تێگیرا بێت.
:: دیوی ئاوێنەدار : ژووری هاوێنە دەدیواران گیراو، هۆدەی ئاوێنەبەندکراو.
{
كۆشكی ئاغا گه‌چ كارییه، ئاوێنه‌به‌نده
كه‌س نازانێ به‌ژماره، په‌نجه‌ی چه‌نده
}{ گۆران : 57}.
ئاوێنه‌به‌ندان/awênebendan: نتـ:[ ئاوێنه‌به‌ند+ ئان] ڕازاندنەوەی دار و دیوار بە ئاوێنە لە جێژناندا.{ کاوە، ل، 1}.
ئاوێنه‌دار/awênedar: نتـ:[ ئاوێنە+ دار]
1 – ئه‌و که‌سه‌ی ئاوێنه هه‌ڵده‌گرێت و له بێش بووکه‌وه دەڕوات.
2 – ئارايشگور، بەربەر، پۆڕقوت، جوانکار، جوانکەر، حەللاق، خەمڵێن، خەمڵێنۆک، دەقدەر، دەلاک، دەللاک، ڕازێنەر، سەرتاش، سەرتراش، سەڵمانی، وەڕازێن.
ئاوێنه‌داری/awênedarî: نچ:[ ئاوێنه+ دار+ ئیی] كاری ئاو ێنه ڕاگرتن، كار و پیشه‌ی كه‌سی ئاوێنه‌دار.
ئاوێنه‌دان/awêne dan: کتپ:[ ئاوێنه+ دان] قدوەهاوێنە، قوتووی ئاوێنەی.
ئاوێنه‌ساز/awênesaz: ئانفا:[ ئاوێنه+ ساز] وەستای ئاوێنان، هاوێنەساز.
ئاوێنه‌ک/awênek: ن:[ کهـ]
1 – شووشوی به‌بریسکه یان پرشنگ ده‌ره‌وه.
2 – ئاوێنه، نه‌ینۆک.
ئاوێنه‌کار/awênekar: نتـ:[ ئاوێنە+ کار] وەستای ئاوێنەکاری.
ئاوێنه‌کاری/awênekarî: نچ:[ ئاوێنەکار+ ی] ئاوێنەتێگرتن، ڕازاندنەوە بە ئاوێنە.
ئاوێنەکاری تێکراو/awênekarî têkiraw: ئانفا: ئاوێنەتێگیراو، ڕازاوە بە ئاوێنە.
ئاوێنەگێڕ/awênegêř: نفا:[ کۆن] ئەوەی لەسەردەمانی پێشوو ئاوێنەی بە کۆڵاناندا دەگێراو و بۆ خەلکی ڕادەگرن تا تەماشای خۆ کەن و پارەیەکی لێدەستاندن.
ئاوێنه گێڕان/awêne gêřan: نتـ:[ کۆن] ئاوێنەڕاگرتن بۆ خەڵک و نیشاندان و پارەکۆکردنەوە.
ئاوێنه وونکەرەوە/awêne ûnkerewe: نتـ: ئاوێنه مشتوماڵدەر.
| هەندێک لە جۆرەکانی ئاوێنە |
ئاوێنه‌ی باڵانوان/awêney baľa niwan: نتـ: ئاوێنەی باڵابەژن : ئاوێنه‌ی گه‌وره که باڵای خۆتی تێداببینی.
ئاوێنه‌ی بەخت/awêney bexit: نتـ: ئاوێنەی بەردەمی بووک.
ئاوێنه‌ی تەخت/awêney texit: نتـ: ئاوێنەی ساف.
ئاوێنه‌ی تەنەکە/awêney teneke: نتـ: ئاوێنەی حەلەبی.
ئاوێنه‌ی چاڵ/awêney çaľ: نتـ: هاوێنەی قوپاو : هاوێنەیەکە نێوی چاڵە و ئەگەر لە نیزکتری ڕاگرن گەورە و ئەگەر دووری ڕاگرن بچووکی نیشاندەدات.
ئاوێنه‌ی خڕ/awêney xiř: نتـ: هاوێنەی تۆپی.
ئاوێنه‌ی ڕووچاڵ/awêne řǔçaľ: نتـ:[ ][ ئینگـ: concave mirror].
ئاوێنه‌ی قۆقز/awêne qoqiz: نتـ:[ ئاوێنه+ ی+ قۆقز] ئاوێنه‌ی کوور. [ ئینگـ: convex lens].
ئاوێنه‌ی قوتیلە/awêney qutîle: نتـ: قۆدک _ قۆدی، گیرفان، نەینۆک _ نەینووک.
ئاوێنه‌ی کووڕ/awêney kûř: نتـ: ئاوێنەی کۆم : ئاوێنەیەک کە تیشکی هەتاو کۆدەکاتەوە و لەهەرچی بدات، دەسووتێنێت.
ئاوێنه‌ی گچکه/awêney giçke: نتـ:[ ئاوێنه+ ی+ گچکه] قۆدیله.
بێ ئاوێنە/bêawêne: ئانتـ:[ بێ+ ئاوێنە] بێ نەینۆک.
{
زەردەخەنەی بێ ئاوێنەی دەم وچاو
تیژێک ئەدا ڕووناکترە لە هەتاو
}{ گۆران}.
.
.
.
.