دەریا/derya: ن:[ جێۆ] بەقەبارەیەکی گەورە و بەرفرەھ لە ئاوی سوێر دەگووترێت، کە لکابێت بە زەریاکانەوە، ناسینەوەی دەریا بە چەند پێوەرێک دەناسرێتەوە، وەک گەورەیی دەریا لە چاو زەریا گەڵێک بچووكترە، ڕێژەیی سوێرێتی ئاوەکەی نزیکەی 3,5 % خوێیە و هەندێ جار بەهۆی ئاوی شیرینی ڕووبار و زەریاکانەوە ڕێژەی خوێیەکەی دەگۆڕدرێت، پلەی گەرمێ لەسەر ڕووکەشی ئاوی دەریا لە نێوان 30 C° سیلیزی و تا – 2 C° سیلیزی لەژێر سفرا و ئەوسا دەمەیەێت. قوڵایی دەریا ناگاتە 2000 مەتر. بەڵام زاراوەکە لە بەستێن گەلی تریشدا بەکاردەبردرێت.[ ئینگـ: sea].
:: دەریا بە دەمی سەگ پیس نابێت.
:: دەریای خوێ : وەک دەریای مردوو.
دەریائاش/deryaaş: نچ:[ جێۆ] ئاش دەریا.[ ئینگـ: sea mill].
دەریاچیا/deryay çiya: نچ:[ جێۆ] چیادەریا.[ ئینگـ: seamount].
دەریادار/deryadar: ئانتـ:[ کباک] وولاتێک كەناری دەریای هەبێت.
دەریاداری/deryadarî: نچ:[ کباک] ئەوەی پێوەندی بە دەریادار ییەوە هەبێت.
دەریادڵ/deryadiľ: ئانتـ:[ کباک][ دەریا+ دڵ] بێهن فرە : دڵفراوان بە ئەندازەی دەریایەک.
دەریاڤان/deryavan: نتـ:[ کباک] دەریاوان _ دەریەوان.
دەریاڤانی/deryavanî: نچ:[ کباک] دەریاوانی _ دەریەوانی : ئەوەی پێوەندی بە داریاوانەوە هەبێت.
دەریاگەڕ/deryageř: نفا:[ کباک][ دەریا+ گەڕ( گەڕان)] گەشتكەری دەریا.
دەریاگەڕان/deryageřan: كتن:[ کباک][ دەریا+ گەڕان] گەشت كردن بە نێو دەریا دا.
دەریاگەڕی/deryageřî: نچ:[ کباک][ دەریاگەڕ+ ی] ئەوەی پێوەندی بە دەریاگەڕانەوە هەبێت.
دەریا میل/derya mîl: نچ:[ جێۆ] چیادەریا.[ ئینگـ: sea needle].
دەریا نۆكەند/derya nokend: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: ship canal].
دەریای تتس/deryay tits: نچ:[ جێۆ].[ ئینگـ: tethys].
دەریایی/deryayî: نچ:[ جێۆ] هەر تشتێک پەیوەندی بە دەریاوە هەبێت.[ ئینگـ: marine, pelagic].
دەریاییە تەڵان/deryayiye teľan: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: marine terraces].
دەریاییە تەووژم/deryayiye tewujim: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: sea currents].
دەریاییە ڕاڕەو/deryayiye řařew: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: passag].
دەریاییە ڕاماڵین/deryayiye řamaľîn: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: morine denudation].
دەریاییە زمان/deryayiye ziman: نتـ:[ جێۆ] ئەو دەریایانەی شێوەی زماننیان هەیە.[ ئینگـ: Meerbusen].
دەریاییە شۆستە/deryayiye šosite: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: marine platform].
دەریاییە میل/deryayiye mîl: نتـ:[ جێۆ] .[ ئینگـ: rok].
| ئەو زاراوانەی پەیوەندن بە دەریاوە |
ئاستی ڕووی دەریا/astî řûy derya: نتـ:[ جێۆ] [ ئینگـ : sea level].
:: ئاستی ڕووی دەریا بە شێوەیەكی چاوەڕواننەكراو لە بەرزبوونەوە دایە.
ئەستێرەی دەریا/estêrey derya: نتـ:
ئیسفەنجی دەریا/îsfencî derya: نتـ:
بنكی دەریا/binkî derya: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ : benothos].
بووكی دەریا/bûkî derya: نتـ:[ زیند] قردێلەی دەریا : گیانەوەرێكی دەریایی بچووكە، بەشێوە لە چەتر یان دەستەسڕێک دەچێت، چەندها زلک لە پۆپەی چەترەكەوە شۆڕبووەتەوە، توانایی هەیە لە ئاوی شرینیش بژێت، بۆ خۆپاراستن ژەهرێک دەردەدات دژی ئەوانەی كە بییانەوێت بیخۆن. لە ڕووی زیندەوەرزانییەوە زۆر گرنگی پێدەدەرێت، هەندێک پیرۆز دەیبەنەوە بۆ 500 ملیۆن یان 700 ملیۆن ساڵ پێش ئێستا. لەشی ھەمووی ڕوونە مەژ و ئێسک و خوێنی تێدا نییە. ھەروەھا لە توانیدا ھەیە ڕەنگەكەی بكاتە ھەر ڕەنگێک كە دەیەوێت.[ زانستی : Chrysaora fuscescens].
| تێبینی |
| ناوی بووكی دەریا لە( عروس دریای) فارسی یەوە خوازێندراوە بۆ زمانی كوردیی |
پانایی دەریا/panayî derya: نتـ:[ جێۆ][ ئینگـ: highseas].
پەراوێزە دەریا/perawêze derya: نتـ:[ جێۆ] [ ئینگـ: randmeer].
پەری دەریا/perî derya: نتـ:[ جێۆ] [ ئینگـ: Mermaid].
زمانەی زەوی ناو دەریا/zimaney zewî naw derya: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: bill].
سروەی دەریا/sirwey derya: نتـ:[ جێۆ].[ ئینگـ: seabreez].
سەگی دەریا/segî derya: نتـ:[ زیند] گیانەوەرێكی ئاوی شیردەرە، بۆ زایین و پێست فڕێدان دێنە كەنار ئاو. بە زۆری لە گۆی باكوور و گۆی باشوری زەوی دەژین. دوو ڕەگەزی سەرەكییان هەیە جیاوازیان بێگوێ و گوێدارە. [ ئینگـ: seal][ لا: Pinnipedia].
شێری دەریا/şêrî derya: نتـ:
كەنار دەریا/kenar derya: نتـ:[ زمان]
:: نووسینەكانی كەنار دەریا.{ گابرێل گارسیا ماركیز}
كەفی دەریا/kefî derya: نتـ: كەفی دەریا لە ئەنجامی هێزی ڕەشەبا و شەپۆلی بەرز كە بەر كەناری دەریا دەكەوێت و خوێداری ئاوەكەی ئاسانكاری دەكات لە دروست بوونی پۆرگی بۆش پڕ لە با، وەك پۆرگی سابوون، پیكهاتووە تەنها لە ئاو و با، ئه‌م كه‌فه‌ش به‌رده‌وام له‌سه‌ر ڕووی ئاوه‌كه دروست ده‌بێت و كێشی ئه‌م كه‌فه زۆر سووكه و به ئاسانيی وه‌كهه‌ڵم به‌هه‌وا دا بڵاوده‌بێته‌وه.
گژوگیایی دەریایی/gijûgiyayî deryayî: نتـ:[ جێۆ] [ ئینگـ: sea weeds].
گۆڕانی ئاستی ڕووی دەریا/gořanî astî řûy derya: نتـ:[ جێۆ][ ئینگـ: eustatism].
گوهێ دەریا/guhê derya: نتـ:[ کباک][ گو‌هـ+ ێ+ دەریا] تەخلیت شەیتانۆک، گوێچكەی دەریا.[ ئینگـ: abalone].
گوێی دەریا/giwêy derya: نتـ:[ جێۆ][ گوێ+ ی+ دەریا] كەناری دەریا.[ ئینگـ: Beach] .
لمەدەریا/lime derya: نتـ:[ جێۆ] ئەو دەریایەی كە كەنارەكانی لە چینی لم پێكهاتووە.[ ئینگـ: sand sea].
ماوەی جێگیری ئاستی ڕووی دەریا/mawey cêgîrî astî řûy derya: نتـ:[ جێۆ][ ئینگـ: still stand].
ملەی دەریایی/miley deryayî: نتـ:[ جێۆ] زمانەی ناوەكی[ ئینگـ: promonotory].
میلی دەریایی/mîlî deryayî: نتـ:[ جێۆ] [ ئینگـ: drangur, needle, pile, rauk, stack, nautical mile].
ناوەكییە دەریا/nawekîye derya: نتـ:[ جێۆ] ئەو دەریایەی كە دەكەوێتە نێوان دوورگەكانی ووڵاتێكەوە، وەک ووڵاتی ژاپۆن.[ ئینگـ: inland sea].
نێوانەدەریا/nêwane derya: نتـ:[ جێۆ] بەو دەریایانە دەگووترێت، كە دوورگە و نیمچە دوورگە جودایان دەكاتەوە لە دەریای سەرەكی.[ ئینگـ: mittel meer].
وەزارەتی دەریاڤانی/wezaretî deryavanî: نتـ:[ کباک] وەزارەتی دەریاوان.
وەزیری دەریاڤان/wezîrî deryavan: نتـ:[ کباک] وەزیری دەریاوانی.
.
.
______________
دەریا/derya: ن: [ ناڤ] لە زمانی کوردییدا ناوە بۆ جێندەر یان رەگەزی مێیینە.
.
.
.