توو¹/tû: ن:[ ڕوو][ پهـ : تووت، فار:توت، گیل: تووت] تووت( كباش)، تفی( هـ)، توی_ تویە_ توویە( زا) : دارەتوو : دارێكی بەرز و بەلكوپۆیە، گەڵاكانی پڕن و لێو گڕنی و زوورە و بە درەختێکی گوڵدار هەژماردەکرێت. گوڵەكانی هێشوویەكی بچووكە كە دوای دەبێتە بەرەكەی. نزیکەی 16 جۆری دارتوو دۆزاروەتەوە لەسەرانسەری جیهاندا بەبێبەر و بەبەردار پۆلێنکراون، وەچەندین جۆری نوێش بەهۆی موتوربەوە وە دەس هاتوون ، ناولێنانیان بەپێ ناوچەکان دەگۆرێ لەلایەن خەڵکەوە. داری تووی بێبەرە(زڕ) یان دارتووی زڕ نێرە تەنیا گوڵ دەردەکات( ڕێسە) و نایکات بەتوو، بەڵام داری بەردار مێیە و گوڵ ( ڕێسە) کەی دەکات بە بەر واتە (توو) پاش ئەوەی بەهۆی باوە پیتێن ڕوو دەدات لە نیوان گوڵی نێرە و مێەدا. دوای گوڵ بەرەکەی دەبێت بە کۆڵنجە کە ڕەنگی سەوزە دواتر کە پێدەگات ڕەنگی سپی دەبێت، کاتێک کە جۆری تووە کە سپی بێت ، بەڵام لەجۆرەکانی تر ڕەنگی سور یان ڕەش دەبێت، داری توو خۆرسك یان بەدەستی مرۆڤ سەوز دەبێت (بە تۆو یان بەقەڵەم)، بەرگەی پلەی گەرمی زۆر بەرز و نزم دەگرێت.
دارتوو/dar tû: ن:[ ڕوو][ دار+ توو] داری توو بە شێوەی تۆو دەچێندرێت و دواتر سەوز دەبێت و ئینجا دەگوازرێتەوە پاش یەك ساڵ یان زیاتر، بەنەمانی خێرا گەشەدەکات و تا ( 10 – 25) مەتر باڵادەکات، دواتر گەشەی لەسەرخۆ دەبێت. دەژمێخۆراكی كرمی ئاورێشمە. [ Bot :Morus Alba].
بەخێوکردنی کرمی ئاوریشم:
.
دوو جۆر بەردەگرێت سپی و سوور.
توو داوەشاندن/tû daweşandin: كتپ:[ توو+وەشاندن] هەژاندنی دار بۆ ئەوەی توو بە كۆمەڵ بكەوێتەخوارەوە.
تووەڕەشە/tuwe řeşe: نتـ:[ ڕوو][ توو+ئە+ ڕەش+ ئە] شاتوو.
تووەسوورە/tuwe sûre: نتـ:[ ڕوو][ توو+ ئە+ سوور+ ئە] شاتوو، گاتوو : جۆرە توویەكی مزرە.
تووڕەشک/tûřeşk: نتـ:[ ڕوو][ كباك] تووی ڕەش.
تووڕەق/tûřeq: ئانتـ:[ ڕوو] [ توو+ ڕەق] تووی وشك.
.
تووی /tûy: نتـ:[ ڕوو] [ Bot : Morus notabilis].[ ع : توت بارز].
تووی ئەفەریقی/tûy Eferîqî: نتـ:[ ڕوو] [ Bot : Morus mesozygia].[ ئینگـ : African mulberry]
تووی ڕەش/tûy řeş: نتـ:[ ڕوو] شاتوو، تووی سوور. [ Bot : Morus Nigra].
تووی سپی/tûy sipî: نتـ:[ ڕوو] بەری داری توویە، ڕەنگی سپییە، ئاودارتای هاوین پێ دەگات، كە كوردستان و بە تایبەت لە هەورامان و یشك دەكرێت و وەك بەرهەمی ئەو ناوچەیە دەفرۆشریت.[ ئینگـ : White Mulberry ]
تووی سوور/tûy sûr: نتـ:[ ڕوو] بەری دارتوویەكە، ڕەنگی سووری ئاماڵ ڕەشە، ئاودار و شیرینە، ڕەنگ دەداتەوە و ماوەیەك ڕەنگەكەی لە سەردەست دەمێنێتەوە، بۆ خۆی دەخورێت و ئاوەكەی دەخۆنەوە، دارەكەی دەتوانێت هەتا دە مەتر بەر ئەم تووە لەم چەند ساڵەی ڕابردوودا هاتۆتە هەرێمی کوردستان پێی دەڵێن تووە سوورەی ئەمریکی ، زوو دەڕوێ و بەردەگرێ و تووەکانی سورە پاشان ڕەش دەبێ ، لقەکانی شۆڕ دەبنەوە و باڵای بەرز نابێتەوە بەر. [ Bot : Morus rubra].
تووی قوستەنتینی/tûy qustentînî: نتـ:[ ڕوو] شاتوو، تووی سوور. [ Bot :Morus constantinopolitana].
تووەمۆرە/tuwe more: ن:[ ڕوو] مۆركارە: جۆرێكە لە تەڕەتوو.
.
.
_____________________
توو²/tû: ڕن:[ هـ ] تۆ.
{ … توو بنیشە وەسەنگین، بەختت مەیە و وە ڕەنگین : تۆ دانیشە بە سەنگین، بەختەكەت دێ بەڕەنگین …}{ پپ}{ هەردەوێڵ}.
.
.
———————————
توو³/tû: ن:[ كباك، زا] تف، تووڤ.
تووكرن/tû kirin: كتپ:[ كباک، زا] تفكردن، تووڤكرن.
.
.
_______________________
توو 4 /tû: ن:[ ] تۆو، تۆم.
{ تێبـ: تەنها بۆ كوران بەكاردەبرێ و واتا منداڵی نابێ}{ گیو.ل. 256}.
.
.
.
.