تەنگ¹/teng: ئان:[ پهـ: تەنگ. فار: تەنگ. بیر: تەنگ. پەش: تەنگ.]
1 – تیوار : حاڵی شوێن یا جێگە یا كونێک كە پانایی كەم بێت : جێگەیێک كە كەسێک یان شتێک بە زەحمەت بتوانێت لە ناوی بێت. >< فرەوان، گوشاد.
:: تەنگ وتیوار.
2 – باریک و تەسک : حاڵی جلوبەرگ و پۆشاک كە ئەندازەی لەش نەبن و لەش بكوشن.
3 – زۆر، زەخت.
تەنگان/tengan: كتن:[ تەنگ+ ئان]
1 – تووشی سەختی و سەخڵەتی هاتن، زۆربۆهاتن.
2 – زۆر بۆ هاتنی زگ و پێویستی بەئاودەست هەبوون.
تەنگانە/tengane: نتـ:[ تەنگ+ ئانە] ئاپۆرە، ئاسیو،تەلەگەز، تەنگژە، جەندەرە، چەڵەنگ، دەست كورتی، رووشە، سەختیی، سەرگەردانی، لێقەومان، مەینەت، وەی.
تەنگانەیی/tenganeyî: نچ:[ تەنگانە+ئیی] تەنگوچەڵەمەیی.
تەنگاو/tengaw: ئاكتـ، ئانتـ:[ تەنگان]
1 – لەتەنگانەدا، زۆربۆ هاتوو.
2 – تەنگەتاو: كەسێك كە كاری ئاوێی هەیە و دەبێت دەستبەجێ بچێتە ئاودەست.
3 – دەربەست، بێزار( کباک).
4 – پیسۆر، ناچار.
5 – قەتیس، پەنگدراو.
تەنگاو بوون/tengaw bûn: كتن:[ تەنگاو+بوون]
1 – لەسەختی وسەخڵەتی دا بوون.
:: بەمەڕەكەوە هێندە هەراسان و سەخڵەت بوون. هێندە تەنگاوبوون، كوتیان با ئەستی بدەینێ{ شێخ فەرخ. ل. 60}.
2 – پێویست بە ئاودەست هەبوون، تەنگەتاوبوون.
تەنگاو كردن/tengaw kirdin: كتپ:[ تەنگاو+كردن] تەنگ پێهەڵچنین.
تەنگاویی/tengawyî: نچ: تەنگایی، تەنگانە.
تەنگاهی/tengahî: نچ:[ کباک] تەنگایی، تەنگاوی.
تەنگە ¹/tenge: نتـ:[ تەنگ+ ئە]
1 – دەوری كەمەر،گەد و گیپاڵ.
2 – قایشێكی پانە كە بەبن زگی ووڵاغ دا دێ و زین و كورتانی پێقایم دەكەن : تەنگەی وڵاغ.
تەنگەدان/tengedan: كتن:[ تەنگە+ دان] بەستنی تەنگەی وڵاغ، تەنگەكێشان، تەنگ دان.
تەنگە ²/tenge: نتـ:[ تەنگ+ئە]
1 -[ باڵە] كێشێكە بەئەندازەی هۆقە.
2 – ئامرازێكە لە كەرەستەی جووت.
3 -[ ئەردە] پشتیوان.
تەنگەشەتاندن/tengeşetandin: كتپ: بەستن و كێشانی تەنگە.
{
زینی لەسەر نێ تەنگەی بشەتێنێ
تۆزەك وا دیارە لەبنی ڕەشكێنێ
}{ سێسەد هۆنراوەل.30}.
تەنگە كێشان/tengekêşan: كتن:[ تەنگ+ كێشان] توندكردنی تەنگەی وڵاغ، تەنگەی شەتاندن.
تەنگەگرتن/tengegirtin: كتن:[ تەنگە+ گرتن]
1 – بریندار بوون و ئەزیەت بوونی وڵاغ بەتەنگە.
2 – [ مجـ] برینداربوون و دڵگیربوون لە قسە و كردەوەی كەسێك ( لە ڕووی سووكییەوە دەگووترێت).
تەنگەهەڵكێش/tengeheľkêş: نتـ:[ تەنگە+ هەڵكێش( هەڵكێشان)] قایشێكی باریكە بەزینەوە تەنگەی پێ قایم دەكرێت بۆ ئەوەی زینەكە نەكەوێ.{ كشتوكاڵ ب1. ل،93}.
تەنگەی بەتاڵ/tengey betaľ: نتـ: باریكە.
.
.
____________________________
تەنگە ³/tenge: نتـ:[ تەنگ+ئە] پڕمل( كهـ)، بنار، ڕق _ ڕک _ ڕکۆ.
تەنگەبوون/tenge bûn: كتن: پامل بوون، ڕق بوون، پێمل بوون، ناچار بوون.
تەنگەكردن/pamil kirdin: كتپ: بناركردن، پاملكردن، ڕقەبەرێ كردن _ ڕكەكردن _ ڕكگرتن _ ڕكۆكردن.
.
.
___________________________
تەنگە 4/tenge: نتـ:[ تەنگ+ئە] تافتەنگ، تافزەه، تەنكێش، جێگای تەنگ : بەشە دەریایە، كەبەتەنگی كەوتبێتە نێو دوو خاكەوە، دەرووی تەنگی دەریا.
تەنگەبەر/tengeber: ئانتـ:[ تەنگ+ ئە+ بەر]
1 – حاڵی هەر شوێنێكی بەرینایی كەم بێت.
:: كۆڵانی تەنگەبەر.
2 – هەرچی كە سنوور و مەرزی بۆ دیاری كرابێت، دەوروبەرگیراو، بەربەستراو.
:: بیری تەنگەبەر
:: ژیانی تەنگەبەر.
تەنگەبەر بوون/tengeber bûn: كتن:[ تەنگەبەر+ بوون] مەودای پەرەسەندن و ئازادیی نەبوون، حەدبۆ دیاری كران، بەرپێگیران.
تەنگەبەر كردن/tengeber kirdin: كتپ:[ تەنگەبەر+ كردن] مەودای پەرەسەندن و ئازادیی پێنەدان، بنرپێگرتن، سنووربۆ دیاری كردن.
تەنگەبەریی/tengeberîy: نچ:[ تەنگەبەر+ئیی] تەنگەبەربوون، بەربەستراوی، ئازادنەبوون.
تەنگەتاو/tengetaw: ئاكتـ:[ تەنگ+ئە + تاو ] تەنگاو : گیاندارێكە لە ڕوویەكەوە زۆری بۆ هاتبێت و گیری خوواردبێت.
تەنگەتاو بوون/tengetaw bûn: كتن:[ تەنگەتاو+ بوون]
1 – زۆربۆهاتن، گییرخواردن.
2 – تەنگاوبوون، تەنگان.
تەنگەتاو كردن/tengetaw kirdin: كتپ: زۆر و زەخت بۆ كەسێك هێنان، كەسێك بخرێتە حالێكەوە كە ڕێگەی ڕزگاربوونی نەبێت، گیركردن، بەگییرهێنان.
تەنگەتاویی/tengetawîy: نچ:[ تەنگەتاو+ ئیی] تەنگاویی.
تەنگەتیكە/tengetîke: نتـ: تەنگەتیلكە : تەنگەیەكە لەسەربار و سەربار یا كۆڵەوە ببەسترێت.
تەنگەتیلكە/ tenge tîlke: نتـ:
1 – [ ئەردە] كەمچیكڵدانە، تووڕەوسەرگەرمی.
2 – [ رۆژ، بابا] تەنگەتیكە: قەڵەوێكی خڕوپڕە، كە نەتوانێت بجووڵێت.
تەنگەتیلكەدان/tengetîkedan: نتـ: تووڕە و سەرگەرمی كردن.
تەنگ وتێلەكە/ tengûtêleke: نتـ:[ خۆ] تەنگاوتیلكە.
تەنگەچەری/tenge çerî: نتـ: تەنگەخەری، ژاندار، شاگرددارۆغە، جانداری( مكـ).
تەنگەخەری/tenge xerî: نتـ: تەنگەچەری{ گیو.ل. 235}.
تەنگەستوور/tengesitûr: ئانتـ:[ تەنگە+ ئەستوور] كەسێك كە دەوری كەمەری زل و ئەستوور بێت. مرۆڤی زگزل.
تەنگەنەفەس/tengenefes: نتـ:[ تەنگ+ ئە+ نەفەس]
1 – بەرهەنگدار، پشووسوات، هەناسەتوند، هەناسەسوار: كەسێک كە تووشی نەخۆشی تەنگەنەفەسی بووە.
2 -[ ئد] بێسەبر وكەم تاقەت.
تەنگەنەفەس بوون/tenge nefes bûn: كتن:[ تەنگەنەفەس+ بوون]
1 – هەناسەسوار بوون.
2 – كەم تاقەت و بێسەبربوون.
تەنگەنەفەسیی/tenggenefesîy: نچ:[ تەنگەنەفەس+ ئیی] هەناسەسواریی، بەرهەنگ، هێنكەبڕ، هانكەهانك، پشووتەنگی، هەناسەبڕكێ نەخۆشییەكە كە پتر تووشی مرۆڤی پیر دەبێت و نیشانەكەی تەنگەنەفەس بوونی پەیتاپەیتایە. [ ئینگـ : Astma]
تەنگەوكەرە/tenge û kere: نتـ:[ ئەردە] دەرمانێكە ژنان بۆ تەنگكردنەوەی ئەندامی شەرمیان بەكاردبەن.
تەنگ بوون/teng bûn: كتن:[ تەنگ+بوون]
1 -گوشادنەبوونی جێ و شوێن.
2 – پۆشاكی چووكتر لە ئەندازەی لەش بوون.
:: كەوشەكانم تەنگە پێم دەگرێ.
تەنگبوونەوە/tengbûnewe: كتن: لەدەست دانی حاڵەتی فرەوانیی.
تەنگ پێهەڵچنران/teng pêheľçinran: كتپ:[ كارابزر][ تەنگ+ پێهەڵ+چنران( چنین)] زۆربۆ هاتن _ زۆربۆهێنان، دەرەتان لێبڕین، وەتەنگهاتن _ وەتەنگ هێنان.
تەنگدان/tengdan: كتن:[ ئەردە][ تەنگ+دان] تەنگەدان، پشتدانەوە، پشتیواندان( بەدیوار و هتد). تەنگەبەستن بۆ ووڵاغ، كوشین، گووشانن.
تەنگدەس/tengdes: ئانتـ:[ مجـ][ تەنگ+دەس] تەنگدەست.
تەنگدەست/tengdest: ئانتـ:[ مجـ][ تەنگ+ دەست] دەستكورت، هەژار، دەستتەنگ، تەنگدەس.
تەنگدەستی/tenndestî: نچ:[ مجـ][ تەنگدەست+ئی] دەستكورتی، دەستتەنگی، نەداری، هەژاری تەنگدەستی.
تەنگدەسی/tengdesî: نچ:[ مجـ][ تەنگدەس+ئی] تەنگدەستی.
تەنگكردنەوە/tengkirdinewe: كتپ: كەمكردنەوەی فرەوانیی.
تەنگژە/tengije: نتـ:[ تەنگ+ ژە]
1 – دۆڵی تەنگ و هەڵدێر.
2 – تەنگانە.
تەنگوچەڵەمە/tengûçeľeme: نتـ:[ جا، ڕۆژ][ تەنگ+و+چەڵەمە] ئاستەنگ، بگرەوبەردە، تەنگانە، چەلەنگ، دژواریی، شێواویی، كۆلێژ، گیروگرفت.
تەنگهاتن/teng hatin: كتن:[ تەنگ+هاتن] تەنگاوبوون، زۆربۆهاتن.
تەنگ هاووردن/teng hawirdin: كتن:[ ئەردە][ تەنگ+هڕووردن] تەنگاوكردن، هەراسانكردن.
تەنگ هەڵچنین/teng heľçinîn: كتپ: تەنگ پێهەڵچنین.
تەنگیی/tengîy: نچ:[ تەنگ+ ئیی]
1 – تەسک و ترووسكی.
2 – بێدەرەتانی.
| تەنگ وەک واتای جیاجیا دا |
بەتەنگی كەسێكەوەبوون/betengîkesêkewe bûn: كتن: یارمەتی دان و هەوڵی زۆردان بۆ كەسێک.
تەنگی لوولەی فرمێسک/tengî lûley firmêsk: نتـ:[ توێ][ تەنگی+ لوولەی+ فرمێسک] تەنگی فرمێسکە ڕۆ.[ لا : dacryostenosis]{ پەزیشکی، ل، 106}.
تووشی تەنگوچەڵەمەبوون/tûşî tengûçeľeme: كتن:[ تەنگ+و+چەڵەمە] تووشی كێشە و بگرەوبەردەبوون.
كەوتنەتەنگانەوە/kewtinetenganewe: كتن:[ كەوتن+ ئە+ تەنگان+ ئەوە] تووشی لێقەومان وسەختیی هاتن.
لەتەنگانەدەرهێنان/letenganederhênan: كتپ: لەتەنگانە و تەنگژە رزگاركردن.
لەتەنگانەرزگاربوون/letenganerizgarbûn: كتن: تەواو‌بوونی تەنگانە سەختی.
لەتەنگانەرزگاركردن/letengane rizgarkirdin: كتپ: لە لێقەومان و تەنگژە خەلاس كردنی كەسێک.
وەتەنگهاتن/we tenghatin: كتن: جڕازبوون لە زەخت و زۆر، وەرەزبوون.
وەتەنگهێنان/wetenghênan: كتپ: تەنگ پێهەڵچنین.
.
.
_______________________
تەنگ²/teng: ن:[ جێۆ] بەشێک لە دەریا كە لە نێوان دوو ویشکایی هەڵكەوتووە و دوو دەریا پێک دەلكێنێت.
تەنگال/tengal: ئاكتـ:[ کباک][ تەنگ+ ئال]
1 – تەنیشت، كەنار، لێوار، كەلەكە، بەرقەد
:: خەنجەرەك خستەبەر تەنگالا خووە.
2 – بەرانبەر، هەڤبەر، بەردیلک.
تەنگەڵان/tengeľan: نتـ:[ ئەردە] لەڕووی تەنگی دەریا، تەنگەوەری، دڕكە، دڕناڵ.
.
.
.
.