بادەم ¹ /badem: ن:[ ڕوو][ پەهلەوی : vātām] بادام، باوی، بایەم، باگیڤ، باهیڤ_ بەهیڤ، چواڵە، قەوارۆک، بایەو، پیام، دەینەک، ڤامێرە( کباک _ زا)_ Vamêre : دارێکی هەمیشە سەوزە، تا پێنج مەتر بڵنددەبێت، گوڵەکانی پێش بەر دەپشکوێت بەرەکەی لەسەرەتاوە سەوزوناسکە بەچخالە بادەم گازدەکرێت و پاشان سپی و ڕەق دەبێت.[ bot : Prunus dulcis ]

بەرێکی چەورە و ڕۆنەکەی بۆ کاری پزیشکی و سابوون سازی بەکاردەهێندرێت، بەهۆي بووني هەندێک ماددە وەک کالیسیۆم و پۆتاسيۆم و ترشي فۆليک و ڤيتامينەکان سودێکی گەورەی هەيە بۆ تەندروستي دڵ هەیە.[ ئینگـ : Almond]

ناوه‌رۆکی  بادەم  vamêre  له‌ 100 گرامدا

  هێزی وزە    530 کالۆری
 پرۆتین    21
 چەوری    40
 کاربۆهیدرات    29
 ڕیشاڵ ( کەپەک )    10
 ئاو    8
 کانزاکان  کالیسیۆم  260
 ڤیتامینەکان  E ڤیتامین  α-TE 24
 B1 ڤیتامین :  thiamin  0,275 mg
 B2 ڤیتامین : riboflavin  mg 0,80
 C ڤیتامین  mg o,8
 بادەم دوو جۆری هەیە 
  بادەمی شیرین بۆ رەوانی باشە
  بادەمی تاڵ ژەهراوییە. بۆ نەخۆشی گەری زۆر باشە.[  Bot : Amygdalus amara]. 

بادەمەتاڵە/bademetaľe: نتـ:[ بادەم+ ئە+ تاڵ+ ئە] درەختێكە لقەکانی ڕەق و ڕێکن لەکوردەوارییدا گۆچان و دارتیری یان لێدروست دەكرد.[ ئینگـ : iron wood]

بادەمچە/bademçe: نتـ:[ ڕوو][ بادەم+ چە( بچووک)] چەقالە.

بادەمی/bademî: نچ: هەر شتێک لە شێوەی بادەم بێت.

:: شێوە بادەمی.[ ئینگـ: almondshaped]

    هەندێ لە جۆرە جیاوەزەکانی بادەم 

بادەمی تاڵ/ bademî taľ: نتـ:[ ڕوو] بادامەتاڵە، بەرەبایەف، چەقالەی تاڵ، داروام، دانگۆ، هەرجن : بەدی دارێكی كێوییە، خوەش دەكرێت و دەخوڕێت، ئەگەر لەگەڵ هەنگوین تێکەڵ بکرێت كۆڵنجی هەبێت بیخوات بۆی باشە، درەختێكە لقەكانی ڕەق و ڕێكن لەكوردەوارییدا گۆچان و دارتیری یان لێدروست دەكرد.[ Bot : Amygdalus communis l].

بادەمی خاكی/bademî xakî: نتـ:[ ئاراجید] بادەمی ژێرزەوی، گیایەكی یەكساڵە نیو مەتر بڵند دەبێت، بەرەكەی ڕۆنی لێ دەگیڕێت و پڕە لە ڤیتامین A ،B ، D.  

بادەمی زەوی/bademî zewî: نتـ:[ ڕوو][ بادەم+ ئە+ زەوی] سمڵی شیرین، وەنەشامی، بادەمی زەمینی، باوی زەوی : جۆرە ڕووەكێكە گوڵ و تۆی نیە، ڕەگەكەی سەڵكی قوپاوی بچووكی ڕەشی چەوری پێوەیە، دەخورێت.[Bot: Arachis Hypogaea. Leguminosae].

بادەمی شامی/bademî şamî: نتـ:[ ڕوو] بادامی زەوی، بادەمی زەوی : ئەم جۆرە بادەمە لەئەمەریكاوە بڵاوبووتەوە، بەرەكەی ڕۆنی زۆرە، پرە لە ڤیتامینی : B، D، وە فسۆر و كالیسۆمی زۆرە.[ Bot: Cyperus Officinalis].

بادەمی شیرین/bademî şîrîn: نتـ:[ ڕوو] خواردنی بادامی شیرین بۆ نەمانی كۆكە و سافكردنی سینگ زۆر باشە، بەتایبەتی ئەگەر لە گەڵ هەنجیر بخوڕێت مرۆڤ قەلەو دەكات، چاوتیژدەكات، كۆڵنج لادەبات، هەروەها بۆیەكێكیش باشە سەگی هارگرتبێتی.

بادەمی كێوی/bademî kêwî: نتـ:[ ڕوو] ئەرژەن. لە ناوچە ناوەندی ساردەكانی كوردستان دەڕوێت، بەرەكەی ڕوون نیە، كەمێ تەڵخە – بەڵام ناوكەكەی شیرینە و بۆ خواردن بەكاردێت.

 تێبینی
 سوكرات و رازی وەک داروو بەكاریان هێناوە بۆ نەخۆش [.Bot : Amygdalus Lycioides spach]

بادەمی هاڕڕاو/bademî hařiřaw: نتـ: ئاردی بادەم كە دەكرێت بە ماسیپان.  

بادەمی هیندی/bademî hindî: نتـ:[ بادەم + ی+ هیندی] دارێكە گوڵی سپی دەگرێت و بەرەكەی هێلكەیی یە، بۆ بەهێز كردنی گەدە و سک ڕۆیی زۆر چاكە.

بادەمستان/bademstan: نتـ: جەنگەڵێک لە داری بادەم.

ڕۆنی بادەم/řonî badem: نتـ: لە کارگە ڕۆنە بادەم دەگیرێت لە دەنکی بادەم. هەم بۆ خواردن دروست کردن و هەم بۆ چەورکردنی پێست بەکاردەهێندرێت.   

شیری بادەم/şîrî badem: نتـ: بۆ بەدەستهێنانی شیری بادەم پێویستیمان بە 150 گرام بادەمی وشکە و بۆ شەوێک لە ناو ناو بخوسێندرێت تا نەرم دەبێت، پاک بکرێت. باشان دەکرێتە بلێندەرێکەوە لەگەل لیترێک ئاو، پاشان لیتێک شیری بادەم دەست دەکەێت. بۆ نموونە شیری بادەم دەکەرێتە دۆندرمە و ئایس کرێم.  

کەرەی بادەم/kerey badem: نتـ: بۆ ئامادەکردنی کەرەی بادەم پیویستیمان بە 200 گرام بادەمە بۆ چەند خولەکێک لەسەر تاوە گەرم بکرێت یان نەرم بکرێت، پاشان بخرێتە ناو بلێندەرێکەوە تا کورد دەبێت وەک ئارد و دواتر وەک کەرە خەست بێت. [ ئینگـ : Almond Butter].

.

.

___________________________

بادەم ¹ /badem: ف:[ بادان][ باری کەسی یەکەمی تاکە لە دۆخی ئایندەدا][ بادەم، بادەیت، بادەی …..].

{

شەوانە هاونشینی جامی بادەم

بە بادە با پەژارە و غەم بەبا دەم

کە دەستی ڕۆژگار بای دا سەری من 

سەری شوشەی شەراب وا چاکە بادەم    

}{ هێمن}

.

.

________________________________

بادەمی/bademî: نچ:[ ئەند] پیشەیی: زاراوەیەكی ئەندازەییە كە لە چوارگۆشەیەک هەر چوارگۆشەكانی بەرامبەر یەیەک هاوسەنگ بن.

.

.

.

.