شاخ ¹ /şax: ن:[ جێۆ][ پەهلەوی: şāk] بەندەن، چیا، کەژ، کۆو( ل)، کێو: چیایەکە هەمووی بەرد بێت یان بەردی زۆر بێت.[ ئینگـ: montain, Peak].
:: هاڕەی شاخ.
شاخانە/şaxane: نتـ:[ ئاب] پارەیەکە لە خاوەند ماڵات و ئاژەڵ دەسێندرێت بەڕانبەر بە لەوەڕی شاخ. وەک: مەڕانە، بزنانە، کوودە( ل، کهـ)، شامشار: لە لایەن ئاغا و میرییەوە.
شاخاو/şaxaw: ئانتـ:[ شاخ+ ئاو] جێگایەکە شاخ و کێوی زۆر بێت وەک کوردستان.
شاخاوی/şaxawy: ئانتـ:[ شاخ+ ئاوی]
1 . ئەوەی پەیوەندی بەشاخەوە هەبێت.
2 . ناوچەیەک کە پڕ لە چیا و شاخ بێت.
شاخەوان/şaxewan: نتـ:[ شاخ+ ئەوان]
1 . بەردەوان، چیاڤان، ڕاژەوان : گیاندارێکە کە باش بەشاخدا ھەڵگەڕێت.{ خاڵ، ل، }
2 . ناوە بۆ کوری نێرینە.
شاخەوانی/şaxewanî: نچ:[ شاخەوان+ ئی] چیایی، کێوی.
شاخەوشاخ/şaxeûşax: نتـ: بانەوبان
شاخەوشاخ کردن/şaxeûşax kirdin: نتـ: بانەوبان کردن.
شاخەوورز/şaxeuwirz: نتـ:[ هـ، خۆ] شاخەوان : کەسێکە باش بە چیایاندا بچێتە خووارێ و سەرکەوێ.
شاخەوانی/şaxewanî: نچ: چیاڤانی.
شاخبەشاخ پەرینەوە/şaxbeşax peřînewe: کتن: کێوبەکێوپەڕینەوە.
شاخوڕ/şaxur: نتـ:[ کباک] چیای نزم و پڕدار و بەرد و زوغورد، ڕەنگە شاخی وورد و گچکە بێت.
شاخستان/şaxidtan: ئانتـ:[ شاخ+ ستان] شاخاوی.
شاخی/şaxî: نچ:[ شاخ+ ی] چیایی، شاخاوی، کێوی: گیانلەبەر یان ڕووەکێکە هەر لەچیایاندا بێ وەکوو پلنگ و وورچ و ڕێواس و ئیتر.[ ئینگـ: montane].
| گوڵبژێرێک لە جۆرەکانی شاخ |
شاخی ئاگرین/şaxî agrîn: نتـ:[ شاخ+ ئی+ ئاگرین] ڤۆڵکان، چیای ئاگرین.
شاخی بچووک/şaxî biçûk: نتـ: شاخۆر.[ ئینگـ: Small mountain].
شاخی بچووک/şaxî biçûk: نتـ:[ زیند] ئه‌سرۆچلک
شاخ ئاهو/şax ahu: نت: شاخی ئاهوو، کەوان : بەڵێندانی شتێک کەوەدەست هێنانی مەحاڵ بێت.
شاخی بەفر/şaxî befir: نتـ:[شاخ+ئ+ بەفر] ئەو چیایەی لە بەفری کەوتوو دروست دەبێت.[ ئینگـ: Glacier].
شاخی سەخت/şaxî sexit: نتـ:
.
.
__________
شاخ ² /şax: ن:[ زیند]
1 . ئاسرۆ، ئه‌سرۆ، سترۆ، ستروو، شه‌قۆن، قۆچ ( تور)، قۆلۆچ، کلۆچ : شاخه‌ی ئاژه‌ڵ : پارچەیەک ئێسک دەکات بەسەر نێڕینەی ئاژەڵەوە دروست دەبێت، وەک: ئاسکەکێوی، بەران، بزنەکێوی، گا.
لەدێریندا شاخی بەران و ئاسکیان خۆش دەکرد بۆمەی تێاخواردنەوە، وەک پیا بەکاردەهێندرا.[ ئینگـ: Horn, Antler].
2 . شتێکی ڕەقە بەسەرپشتی هەندێ ئاژەڵەوە دەردێت.
3 . [ کۆن] دەفرێکە دارینە: باڕووتی تێدەکرێت و دەکرێتەمل.
4 . [ مۆسیقا ] جۆرە مۆسیقایەکە شەیپۆڕە.
شاخانی/şaxanî: ن: شەڕەشاخ، شەڕەقۆچ.
شاخاو/şaxaw: نتـ: جێی چرنووک لە ئەندام.
شاخبەشاخ /şaxbeşax: نتـ:
1 . شەرەقۆچ: بارێکە کە ئاژەڵی کێوی شاخبەشاخ رەودەکەوت وەک ئاهوو، بزنی کێوی.
2 . جۆراوجۆر.
3 . پێکدا هەڵشاخانی دووکەس.
شاخدار/şaxdar: نتـ:[ شاخ+ دار]
1 . بەشاخ، قۆچدار، شاخین: بەو ئاژەڵانە دەگووترێت کە شاخیان پێوەیە: وەک بەران، بزن، ئاهوو.
2 . [ مجـ][ جنێو] تەرەس.
شاخداردەرکردن/şaxdarderkirdin: کتپ: شاخدەرئاڤەردەن.{ گۆڤەند و زنار، ب 2، ل، 2}
1 . [ مجـ] سەرسووڕمان، حەیرمان.
2 . شاخ دەرکردنی گیانلەبەران.
شاخداری/şaxdarî: نچ:[ شاخدار+ ی] گەوادی، تەرەسی.
شاخک/şaxik: نتـ:[ شاخ+ ک] شاخچە، شاخگچکە.
شاخکردن/şaxkirdin: کتپ:[ شاخ+ کردن] ئەوەیە کە ئەسپ عەردوو دەستی بەرزدەکاتەوە و لەسەر پاشووەکانی دەوەستێنێت.
شاخ نفیر/şax nifîr: نتـ:[ شاخ+ نفیر] بۆق، کەڵەشاخ، بۆڕی.
شاخۆڵە/şaxoľe: ئانتـ: شاخی بچووک، شاخی گچکە.
شاخین/şaxîn: ئانت:[ شاخ+ ئین ] شاخدار : بەو ئاژەڵانە دەگووترێت کە شاخیان پێوەیە: وەک بەران، بزن، ئاهوو.
شاخی شکاو/şaxî şikaw: نتـ:[شاخ+ئی+ شکاو(شکان)] چیای داشکاو.
شاخی هەستیار/şaxî hestyar: نتـ:
شاخی درکاوی/şaxî diřkawî: نتـ:
بەشاخ/beşax: ئاکتـ:[ بێ+ شاخ]
بێشاخ/bêşax: ئاکتـ:[ بێ+ شاخ] بێقۆچ، کۆڵ.
کەڵەشاخی ڕۆنی سەپانانە/keľeşaxî řonî sepanane: ئان:[ بێ+ شاخ] ئه‌سرۆلک
.
.
_______________
شاخ ³ /şax: ن:[ ڕوو] توولەی دار و گیا و بڕکانە.
شاخە/şaxe: ن: لقی دار و درەخت و چڵی گیا.
شاخەخەفیاگ/şaxe xefiyag: نتـ:[ ئەردە] لکی دارێکە لە ژێر خۆڵ بندرێت و لە دووسەری نهێندرێتە دەرەوە.
شاخەوشاخ/şaxeûşax: نتـ: ئەم لک و ئەو لک.
شاخەی باردار/şaxey nardar: نتـ: لكی بەردار، شاخەیی پەیوەند.
شاخەی پەیوەن/şaxey peywen: نتـ:[ ئەردە] لكی بەردار.
شاخەی خەفیاگ/şaxey xefiyag: نتـ: شاخەخەفیاگ.
شاخەی مێو/şaxey mêw: نتـ:[ ئەردە] تەرز، توولەی مێوێ.
شاخ و باڵ/şaxûbaľ: نت: لقوپۆپی درەخت.
شاخین/şaxîn: ئانت:[ شاخ+ ئین][ ڕوو] درەختی پڕ لە لقوپۆپ.
.
.
__________
شاخ 4 /şax: ن:[ مێژ] ناوی گوند یان شارێکی کۆنی کوردانە، لە سەر باژیری جزیرە و بۆتاندا، لە چیای جوودێدا زۆر خۆش و ئاودارە هاوینگەیەکی دڵگیرە، گوو دێ بەهەشتی جیهانی جێی چیرۆکان.
.
.
______________
شاخاندن 5 /şaxandin: ن:[ دەنگ] شریخەکردن، شیتاندن، چریکاندن، قیژەکردن، حێلاندن، شریخاندن.
شاخانن/şaxanin: ن:[ دەنگ] ساخاندن.
شاخە/şaxe: ن:
1 . [ دەنگ] دەنگێکە وەک دەنگی ڕووخانی خانووی بەرز و هەرەس هێنانی گاشەی زۆر گەورەی شاخ.
2 . [ دەنگ] قرمە، قرپە.
شاخەشاخ/şaxeşax: ئانتـ:[ دەنگ] چریکەچریک، شیتەشیت، شریخەشریخ.
.
.
.
.