چیا ¹ /çiya: ن: بارست، بەن، جەبەڵ _ جەوەڵ، چا، شاخ، کەژ، کۆ، کێف، کێو،.[ ئینگـ: mountain]
:: چیاکانی کوردستان بڵند و سەرکەشن.
چیاباز/çiyabaz: ئانتـ:[ ئینگـ : Mountainy].
چیازانی/çiyazanî: ن:[جێۆ][ چیا+ زانی][ ئینگـ : Petrography].
چیاڤان/çiyavan: نتـ: چیاوان، شاخەوان، شاخ نشین.[ ئینگـ : mountaineer]
چیاڤانی/çiyavanî: نچ: چیاوانی، شاخەوانی. [ ئینگـ : mountaineering]
چیاکێش/çiyakêş: ن:
چیاکێشی/çiyakêşî: ن:
چیان/çiyan: ن:[ کباک] چیا{ ئیزۆلی، ل، 98}
: Xwedê čiyan dibîne, berfê dibarîne.
چیانشین/çiyanişîn: نفا:[ کباک][ چیا+ نشین]
چیاو/çiyaw: نتـ: ئاوی سارد، أچیاو، بەستەڵەک، بەستوو، سأ، تەزیو، چشتی سڕوسارد.
چیا و بانی/çiya û banî: نتـ:[ کباک]
چیا و دەشت/çiya û deşt: نتـ:[ کباک]
چیا و زۆزان/çiyan û zozan: نتـ:[ کباک]
چیایی/çiyayî: ئانتـ:[ کباک] شاخاوی.[ ئینگـ : mountainous]
چیایێ ستمێ/çiyayê stimê: نتـ: کێوی قووڵ و چاڵدار.
| ئەو پەیڤانەی پەیوەندن بە چیاوە |
بەسەرچیاکەوتن/beserçiyaketin: نتـ: .[ ئینگـ : Mountaineer ]
بەدیهێنانی چیا/bedî hênanî çiya: شأ:[ جێۆ] پرۆسەی پێکهێنانی چێیا. [ ئینگـ : Orogeny].
بلند وەک چیایی/bilind wek çiyayî: ئانتـ:[ ئینگـ : Mountain high].
بزنا چیایی/bizina çiyayî: نتـ: بزنەکێوی.[ ئینگـ : Mountain goat]
بنارچیا/binar çiya: نتـ: پال _ پالک، کەرمل، کونتار.[ ئینگـ : Mountain foot]
پشیلەی چیایی/pişîley çiyayî: نتـ: پشیلەی کێوی، وێز.[ ئینگـ : Mountain cat]
داو‌ێنی چیا/dawênî çiya: نتـ: ڕەخ، نشیڤی( باد) _ نوینی( کناو).[ ئینگـ : Mountainside].
دەربەندی چیا/derbendî çiya: نتـ: گەلی، گەدوک _ گێدوک( باد).[ ئینگـ : Mountain pass]
ڕێزا چیایان/rêza çiyayan: نتـ: پاسار، سرت.[ ئینگـ : Mountain chain]{ سەلاحەدین، ل، 544}.
زانستی چیاکان/zanistî çiyakan: نتـ:[جێۆ][ ئینگـ : Orography]
زنار/zinar: نتـ:.[ ئینگـ : Mountain protruding rock].
زنجیرەچیا/zincîre çiya: نتـ: زنجیرەشاخ.[ ئینگـ : Mountain range].
شێرێ چیایی/şêrê çiyayî: نتـ: شیرکۆ.[ ئینگـ : Mountain lion]
کونتار/kuntar: نتـ:[ ئینگـ : Mountain versant].
گوپیتکا چیایی/gupîtika çiyayî: نتـ:[ باد] کوپ _ کوپەک.[ ئینگـ : Mountain tope].
گولبەندا چیایی/gulbenda çiyayî: ئانتـ:[ ئینگـ : Mountain laurel].
گێژی چیا/gêjî çiya: ئانتـ: گێژی شاخ، سەرئێشەی سەرشاخ [ ئینگـ : Mountain sickness].
لووتکەی چیا/lûtikey çiya: نتـ:[ ئینگـ : Mountainpeak].
مەڕی چیایی/ meřî çiyayî: ئانتـ: مەڕەکێوی.[ ئینگـ : Mountain sheep].
| جۆرەکانی چیا |
چیای ئاگرین/çiyay agirîn: نتـ: کێوی ئاورین، چیای ئاوورپژێن.
چیای داخوراو/çyay daxuraw: نتـ:[جێۆ] خورماوە. [ئینگ:Relict mountain].
چیای دەریایی/çiyay deryayî: نتـ:[جێۆ]ئەوچیایانەن لە بەرزبوونەتەوە لە نێودەریا و زەریاکاندا بەبڵندایی پتر لە هەزارمەتر لە قووڵایی دەریاکانەوە.[ ئینگـ : Seamount].
چیای سەهۆڵی/çiyayî sehoľî: نتـ:[جێۆ] ئەو کەلۆ بەفرینەیە لە ئاوی شیرین، کە جیابووەتەوە لەچیای بەفرین و بەرەو ئاوی ناو دەریا دەڕوات، زۆربەی جار 1/9 ی دەکەوێتە سەر ئاو. ئەم جۆرە چیایە زۆر ترسناکە بۆ کەشتی و پاپۆر. ناسراوترین پێکەوتن هی کەشتی Titanic بوو لە 1912.04.15.[ ئینگـ : Iceberg].
چیای شەپۆڵی/çiyayî şepoľî: نتـ:[جێۆ] پێکهاتەی ئەم چیایانە بەڕووخسار، لە شێوەی شەپۆڵ دێتە بینین. دیارترین شێووەی ئەم جۆرە چیایە لەچیاکانی هیمالایە دا هەیە.[ئینگ:Folded mountain].
چیای نوک تیژ/çiyay nuk tîj: نتـ:[جێۆ] [ئینگ:Pinnacle].
.
.
________________________
چیا ² /çiya: ن:[ هـ] چیێ : تەزی، سار ( کباک)_ سارد : نزمبوونەوەی پلەی گەرما. { وشەنامە، ل، 379}
چیائەوە بییەی/çiyaewe bîyey: کتن:[ هـ][ چیا+ ئەوە+ بییەی] ساردبوونەوە.
چیائەوە کریای/çiyaewe kiryay: کتن:[ هـ][ چیا+ ئەوە+ کریای] ساردکرانەوە.
چیائەوە کەردەی/çiyaewe kerdey: کتن:[ هـ][ چیا+ ئەوە+ کەردەی] سارد کردنەوە.
چیابییەی/çiyabîyey: کتن:[ هـ][ چیا+ بییەی] ساردبوون، تەزیبوون( کباک).
چیابییەیۆ/çiyabîyeyo: کتن:[ هـ][ چیا+ بییەی] ساربوونەوە.
چیاکریای/çiyakiryay: کتن:[ هـ][ چیا+ کریای] ساردکران.
چیاکریایۆ/çiyakiryayo: کتن:[ هـ][ چیا+ کریای] ساردکرانەوە.
چیاکەردەی/çiyakerdey: کتن:[ هـ][ چیا+ کەردەی] ساردکردن، تەزی کرن( کباک) _ تەزاندن.
چیامانی/çiyamanî: ن:[ هـ][ ئەردە]
1 – سەرمابوون، ئارەقەی لەش لە بێ تاقەتی.
2 – ئاوی مەرگ، ئاوی مردار، ئارەقەی مردوو،
3 – ئاوی پەسیوی.
4 – ساردەمەنی، ساردی.
چیامانی بەردای/çiyamanî berdey: کتن:[ هـ] ئارەقەی لەش لە ئەنجامی سەرمای زۆر.
چیاو/çiyaw: نتـ: ئاوی سارد، ڕچیاو، بەستەڵەک، بەستوو، سڕ، تەزیو، چشتی سڕوسارد.
| شێوەی چیا لە ناوگر و پاشگری وشەی لێکدراودا |
وەنە ئەوە چیای/wene ewe çiyay: کتپ:[ هـ][ وەنە+ ئەوە+ چیای] ساردبوونەوەی عەڕەق بە لەشەوە. لێ ساردکردن.
.
.
_____________________
چیا ³ /çiya: ن:[ ناڤ] ناوە بۆ ڕەگەزی نێر و مێ.
.
.
__________________
چیا 4 /çiya: نتـ:[ فەل] [ لا : Mensa ]
.
.
.
.