دەست/dest: ن:[ توێ][ سانسکریت: hasta : हस्त]
| لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل. | ||
| گۆکردنی بە کوردی | زمانی ئاڤێستایی | واتای بە ئینگلیزی |
| زەستە | atsaz | |
دەس( هـ) : بەشێکە لە دوو پەلی سەرەوەی لەشی مرۆڤ، ھەر پەلەش تا دەگاتە دوو دەست. ھەر دەستێک پێنج پەنجەی ھەیە، چوار پەنجە لە تەنیشت یەکەوە، لە ناوەوەی دەست ناولەپ پێکدێنن و لە تەنیشتیانەوە پەنجەگەورە دێت، کاتێک ھەموو پەنجەکان بەیەکەوە دەنووشتێنرێنەوە شێوەی دەست دەگۆڕێت بۆ کۆڵەمست یان مشت.
ئەو جومگانەی کە بوونەتە سەختترین بەشی کۆڵەمست پێیان دەوترێت بەندەکانی پەنجەکان. گیاندارانی تر، بە تایبەتیی گواندارە ڕەسەنەکانی تر، کەڵک لە دەست وەردەگرن بە مەبەستی گرتنی شتەکان.
بەڵام دەستەکانی مرۆڤ دەتوانن کارانێک بکەن کە ھیچ دەستێکی تر ناتوانێت بیان کات.
1 . باڵ، چەچە( ئەردە)، چەپاڵ، چەچول، چەپۆڵە : لەسەر پەنجەوە تا سەرشان.
: دەستم بەدامێنت: دەستم بەداوێنت : ئامان( هـ): لە منت کەوێ : دەستێ خووە ڤەمالشتن( کباک).
2 . چەمبل. چەپک، لەپ، { سەلاحەدین، ل، 377}
3 . پاراستنە، پارێزە، سەرپەرشتی، هەڤکاری، ڕێباز، شەهرەزایی، نڤیسین.
دەست تێخستن/dest têxistin: کتپ:[ دەست+ تێ+ خستن] دەست پێداکردن.
دەست داهێنان/dest dahênan: کتپ:[ دەست+ داهێنان] دانەواندن، سەرشۆڕکردن.
دەست دانەکار/dest danekar: کتپ:[ دەست+ دان+ ئە+ کار]
دەست ژێ بوون/dest jê bûn: کتن:[ دەست+ ژێ+ بوون] دەست لێ بەردان، لێک جووێ بوونەوە.
دەست ژێ کن بوون/dest jê kin bûn: کتن:[ دەست+ ژێ+ کن+ بوون] بێ توانابوون.
دەست ژی کشاندن/dest jî kişandin: کتن:[ دەست+ ژی+ کشاندن] دەست لێ کشانەوە.
دەست کرن/dest kirin: کتپ:[ کباک][ دەست+ کرن] دەستیاری، هاوکاری.
دەست لە بنابڕین/dest le bina biřîn: کتپ:[ دەست+ لە+ بن+ ئا( دا) لە خشتەبردن.
دەست لە ژێر سەرمان/dest le jêr serman: ن:[ ئد] پاپا و ناچاربوون.
دەست لێ بەردان/dest lê berdan: کتن:[ دەست+ لێ+ بەردان] دەست ژێ بەردان، وازلێهێنان.
دەست لێ شووستن/dest lê şûştin: کتپ:[ دەست+ لێ+ شووستن] ناهومێد و بێ هیوابوون.
دەستێ خووە ژێ شووشتن/destê xuwe jê şûştin: کتپ:[ کباک] ناهومێدنوون.
دەستێ هەڤگرتن/destê hevgirtin: ن:[ کباک][ دەست+ ێ+ هەڤ+ گرتن] یارمەتی یەکتری دان.
دەستی پاراستنە/destî parastine: ن:
دەستی دادپەروەری/destî dadperwerî: ن:
دەستی کار/destî kar: ن:
| دەست وەک ناوگر و پاشگر |
بەدەست/be dest::.
بەدەستوور/be destûr: ئانتـ:[ بە+ دەستوور( دەست+ وور : وەر)]
بەدەستودوو/be dest û dû: نتـ:[ بە+ دەست+ و+ دوو]
بەدەستەوەدان/be destewe dan: کتپ:[ بە+ دەست+ ئەوە+ دان] دانەدەست.
بەردەست کرن/berdest kirin: کتپ:[ بەر+ دەست+ کرن] ئامادەکردن.
بێ دەست/bê dest: ئانتـ:[ ئد][ بێ+ دەست] هەژار.، نەبوو، دەستکورت.
پشتی دەستی خۆگەزتن/piştî destî xogeztin:.
جەدەست/ce dest: ن:[ هـ][ جە+ دەست( دەس)] بەرشیەی.
خۆبەدەستەوەدان/xo be destewedan: ئانتـ:[ ] خۆدانەدەست.
دانەدەست/dane dest: کتپ:[ دان+ ئە+ دەست] بەدەستەوەدان.
لەدەستخستن/le dest xistin: کتپ:[ لە+ دەست+ خستن] لە دەست چوواندن.
لەدەستدان/le destdan: کتپ:[ لە+ دەست+ دان] دۆڕاندن، گومکردن.
لە دەست دەرچوون/le dest derçûn: کتن:[ لە+ دەست+ دەر+ چوون] لە دەست دان. دۆڕاندن، زیانکردن، هەل لە کیسی خۆ دان.
لەدەست دەرهێنان/le dest derhênan: کتپ:[ لە+ دەست+ خستن]
لەدەست دوو کەوتن/le dest dûkewtin: کتپ:[ لە+ دەست+ خستن] بێ هێزبوون، هەژاری.
لەدەستهاتن/le desthatin: کتپ:[ لە+ دەست+ هاتن] پێکران، پەرژان.
لەدەست داهێنان/le dest dahênan: کتپ:[ لە+ دەست+ خستن]
لەدەست هاتن/le dest hatin: کتپ:[ لە+ دەست+ هاتن]
.
.
___________
دەستە/deste: :[ دەست+ ئە]
: دەستەجل و بەرگێک.
.
.
______________
دەستێک /destêk: :[ دەست+ ێک]
: دەستێک جل و بەرگ.
.
.
.
.