ستێڤیا/sitêviya: ن:[ ڕوو] ڕووەکە شەکر : سەوزەیەکی یەکساڵەیییە. له‌م ماوه‌یه‌دا باڵای نزیكه‌ی 50 تاوه‌كو 60 سم به‌رز ده‌بێته‌وه له باشترین باردا ده‌گاته 80 سم. سەرەتای وەرزی بەهار باشترین کاتە بۆ تۆو چاندنی لە خاکێکی لمدار دا. لە فێنکەوە تا گەرمییەک نەگاتە 45 پله .
وەک پونگ، جاترە، ڕێحانە، لاڤندەر و نەعناع وایە. بە ڕەچەڵەک دەگەڕێتەوە بۆ کیشوەری ئەمەریکای لاتینی. لە نێو جەنگەڵەکانی نەرازیل و پاراگوای. [ ئینگـ : Stevia].
| پۆلێنکردنی زانستی : Scientific classification | ||||||
| Kingdom | Division | Class | Order | Family | Genus | Species |
| شانشینی | هۆبە | پۆل | پلە | خێزان | چەشن | جۆر |
| plantae | magnoliophyta | magnoliopsida | asterales | asteraceae |
stevia |
stevia rebaudiana |
| جیهانی ڕووەک | کاسە تۆودارەکان | کاسەی گوڵدارەکان | ستێڤیا | |||
.
بە‌گوێره‌ی توێژینه‌وه زانستییه‌كان سه‌لمێنراوه له گه‌ڵای رووه‌كی ستیڤیا ده‌تواندرێت جۆرە شه‌كرێکی سرووشتی به‌ر‌هه‌م بهێندرێت، كه 300 جار له شه‌كری پیشه‌سازیی ئاسایی شیرینتره.
شه‌كری ستیڤیا له جۆری سرووشتییە و ژماره‌ی یه‌كه‌ی گەر‌مۆكه‌یی کەمترە لە شەکری ئاسایی، بۆیه به‌كارهێنانی بۆ ته‌ندروستیی مرۆڤ به‌تایبه‌تی ئەوانەی شه‌كرەیان هەیە به‌سووده.
شێرزاد سڵاح، به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی دارستان له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی توێژینه‌وه‌ی كشتوكاڵی هه‌ولێر، ده‌ڵێت: “ئامانجمان له توێژینه‌وه‌کە ئه‌وه بوو جووتیارانی كوردستانیش روو له چاندنی ئه‌م رووه‌كه بكه‌ن، چونكه له پێكهاته‌ی گه‌ڵاكه‌یدا ده‌تواندرێت شه‌كرێكی سروشتی به‌رهه‌مبهێندرێت، كه زۆر سەلامەتترە لە شەکری پیشەسازی و له جیهاندا وه‌ك جێگره‌وه‌ی شه‌كری ئاسایی له سه‌ده‌ی 21 تۆماركراوه”.
بەکارهێنانی شەکری ستیڤیا وەک جێگرەوەی شەکری ئاسایی سوودی زۆری هەیە ئەگەر لە خواردنیدا زێدەڕۆیی نەکرێت، یەکێک لە سوودە بنەڕەتییەکانیشی دابەزاندنی کێشی جەستەیە.
بەپێی توێژینەوەیەک کە ساڵی 2019 کۆتاییهاتووە دەرکەوتووە ماددەیەکی نێو رووەکی ستیڤیا کاریگەرییەکی ئەرێنی هەبووە بەسەر پرۆسەی لەنێوبردنی خانە شێرپەنجەییەکان، ئەویش بە داخستنی چەند رێگەیەکی مایتۆکۆندریایی گەشەی خانە شێرپەنجەییەکان.
“له هه‌رێمی كوردستان دوو كۆمپانیای دروستكردنی ده‌رمان هه‌ن، ده‌توانن زۆر به‌ئاسانی بۆ بواری پزیشكی و دروستكردنی شه‌كری ستیڤیا و سوود له گه‌ڵای ئه‌م رووه‌كه ببینن”. گوتیشی: “به‌نیازین سه‌ردانیان بكه‌ین و لەو بارەیەوە قسەیان لەگەڵ بکەین”.
هه‌روه‌ها هه‌ریه‌ك له رێكخراوی سه‌لامه‌تی خۆراكی ئه‌وروپی EFDA و ده‌زگای خۆراك و ده‌رمانی ئه‌مه‌ریكی FDA جه‌ختیان له‌وەه كردووه‌ته‌وه، كه نابێت زێده‌ڕۆیی له به‌كارهێنانی شه‌كری ستیڤیای ئاماده‌كراویش بكرێت، به‌جۆرێك له ماوه‌ی شه‌و و رۆژێكدا نابێت زیاتر له 4 مللیگرام بۆ هه‌ر كیلۆیه‌ك كێش به‌كاربهێندرێت، واته ئه‌گه‌ر كه‌سێك كێشی 70 كیلۆ بێت، بۆی هه‌یه رۆژانه ته‌نیا 280 مللیگرام له‌و شه‌كره به‌كاربهێنێت.
بۆیه ئه‌و كه‌سانه‌ی كه نه‌خۆشیی دڵ و شه‌كره و به‌رزه‌په‌ستانی خوێنیان هه‌یه ده‌بێت له‌ژێر رێنمایی پزیشك ئه‌م شه‌كره به‌كاربهێنن، چونكه له‌وانه‌یه كارلێک له‌گه‌ڵ ده‌رمانه‌كان دروستبكات و زیان بە نەخۆشەکە بگەیێنێت.
كیلۆیه‌ك شه‌كری ستیڤیا له‌كوردستان به 100 هه‌زار دیناره
له بازاڕه‌كانی كوردستان شه‌كری ستیڤیا به‌شێوازی ئاماده‌كراو و پاو‌ده‌ر هه‌یه، به‌شێك له خه‌ڵك له‌ژێر رێنماییی پزیشكان بۆ مه‌به‌ستی ته‌ندروستی به‌كاری ده‌هێنێت، به‌ڵام هێشتا له هه‌رێمی كوردستان ئه‌م جۆره شه‌كره بۆ خواردن زۆر ناسراو نییه و نرخیشی به‌رزه، بۆیه ژماره‌یه‌كی زۆر كه‌م له خه‌ڵك وه‌ك جێگره‌وه‌ی شه‌كری ئاسایی به‌كارده‌هێنن.
ستیڤیا.. شەکرێکی ئابووری و کەم زیان
له جیهاندا دوو سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی به‌ده‌ستهێنانی شه‌كر هه‌ن، ئه‌وانیش قامیشی شه‌كر و چه‌وه‌نده‌ری شه‌كرن، به‌ڵام شه‌كری ئه‌م رووه‌كانه وه‌ك شه‌كری ستیڤیا سوودمه‌ند نین.
“گرنگی شه‌كری سرووشتیی ستیڤیا له‌وه‌دایه شه‌كره‌كه له جۆری فره‌كتۆزه و سوودی بۆ جەستەی مرۆڤ هه‌یه، له‌هه‌مانكاتیشدا شه‌كرێكی زۆر ئابوورییه، چونكه رێژه‌ی شیرینیه‌كه‌ی 200 جار له شه‌كری ئاسایی شیرینتره، كه‌واته به به‌كارهێنانی برێكی زۆر كه‌م ده‌تواندرێت هه‌مان سوودی شه‌كری ئاسایی هه‌بێت”.
شه‌كری ستیڤیا رێژەیەکی زۆر كه‌م كالۆری تێدایە ئه‌وه‌‌ش واده‌كات به‌كارهێنه‌ران كێشیان زیاد نه‌كات و له‌شولارێكی رێكیان هه‌بێت.
Når stevia er tilsat forskellige fødevarer og produkter du køber, står det ofte nævnt som E 960 i ingredienslisten. Støder du på E 960, skal du ikke være nervøs for, om E-nummeret er skadeligt. Der er nemlig intet skadeligt ved stevia.
سوودی هەیە بۆ ئاستی ئینسۆلین
Noget af det helt særlige ved stevia sammenlignet med mange andre former for sødemidler er, at det påvirker insulinniveauet. Det vil sige, at det – modsat eksempelvis aspartam – giver dig den samme mæthedsfornemmelse, som almindeligt rør- eller roesukker gør. Det tilfredsstiller ganske enkelt “sukkertrangen” i din krop og din hjerne.