پێچ ¹ /pêç: ن:[ پێچان، پێچاندن] با، پێچ، خول، سووڕ.

1 – لە ڕەگی پێچان دەکەوێت و بە ناوەوە دەلکێت و واتایەکی نوێ سازدەکات.

2 – شووێنی خوار و گل.

:: پێچی کۆڵان.

:: پێچی جادە.

:: بێ پێچ و پەنا.

3 – بادراو، سووڕاو، لوول.

{

داغی سینە و پێچ و تابی دوودی ئاهم خۆ هەیە

مۆر و توڕەی ئینپەراتۆر و قەڕاڵم بۆ چییە !

}{ مەحوی}.

4 -[ کەش] خولانەوەی با بە دەوری خۆی دا.

5 – خولانەوەی بای نێوزگ.

6 – [ هـ] سەخت، دژوار.

{

ئێشێ پێچ چۆن ئیش وەماران رێشێ

ئێشێ پڕ نێشێ، ڕیشەی گیان كێشێ

}{ مەولەوی}.

پێچان/pêçan: کتن :

1- پەرتاندن، تێئاڵانی شتێک لە شتێکی تر.

:: تێپێچان

:: تێوەپێچان

:: لێپێچان.

2- هەڵچێچانی کەسێک، تەنگاوکردنی کەسێک یان شتێک.

پێچانەوە/pêçanewe: کتن:[ پێچان+ ئەوە]

1 – خڕکردنەوە و کۆکردنەوەی بووخچە و سفرە و بەستەی کراوەی دیکە.

2 – دەردەست کردنی کەسێک و دەگەڵ خۆ بردن.

:: نیوە شەوێ سەرباز هاتن و عەوڵڵایان پێچاوە و بردیان.

3 – تێکەوەپێچان : هەڵگرتنی شتێک بەکۆمەڵ بێ ئەوەی بەتەواوی ببەشترێتەوە.

:: دز هات و ماڵەکەمانی پێچاوە و بردی.

4 – لوولدانی تشتێک

:: سیگار پێچانەوە.

5 -[ مجـ] شاردنەوەی قسە و باسێک لە کەسێک.

:: تکایە هەموو باس و مەسەلەکەم بۆ بگیڕەوە و هیچ قسەیەکم لێمەپێچەوە.

لێپێچانەوە/pêçanewe: کتن:[ لێ+ پێچان+ ئەوە] لێتۆژانەوە، وەشوێنکەوتن، شاردنەوەی نهێنیەک لەیەکێکی تر.

پێچاندن/pêçandin: کتپ:[ پهـ: پێچییتەن][ پێچ+ ئاندن] پێچ پێدان، بادان، سووڕاندن، تێئاڵاندنی شتێک لەشتێکی دیکە.

پێچاندنەوە/pêçandinewe: کتپ: پێچانەوە.

پێچانن/pêçanin: کتپ: پێچاندن.

پێچاو/pêçaw: ئانفا:[ پێچان] لوولدراو.

پێچاوپێچ/pêçawpêç: ئانتـ:[ پێچ+ ئاو+پێچ] بچبچی( کهـ)، پێچ پێچ، پێچەڵپێچ، پێچەڵپاچ، پێچ و فڵووچ، پێچەڵپووچ.

1 – حاڵی ڕێگا و شوێنێک کە پێچ وخەمی زۆر بێت.

2 – حاڵی مەسەڵە وشتێکی سەخت وگران.

::  ئێسكى پێچاوپێچ : ئه‌و ئێسكانه‌ن كه ‌گه‌شه‌یان ته‌واو نه‌بووه‌، ئه‌مانه ‌یان به‌سروشتى خۆیان گه‌شه‌ یان ناته‌واوه ‌یاخود به‌هۆى ده‌ردێكه‌وه ‌له ‌ئێسكه‌كه ‌ده‌بێته ‌هۆى كردارى گه‌شه‌كردن به‌شێوه‌یه‌كى هه‌ره‌مه‌كى بێ هێز.{ ڕەنگار}.

پێچەوانە/pêçewane: ئانتـ، ئاکتـ:[ پێچ+ ئەوان+ ئە]

1 – چەپەوانە : كاری بەرەواژوو و دژی باری ڕاستی خۆی.

2 – دژ، نەیار، هەمبەر.

:: حەمەد هەمیشە كابرایەكی پێچەوانەبوو.

3- جل و بەرگی بەراوەژوو.

4 – كەوشی لنگاولنگ.

پێچەوانەی كردن/pêçewaney kirdin: كتپ:[ پێچەوانەی+ كردن] بەڕەنگاركردن، دەگژڕاكردن، دژایەتی كردن، كاردانەوە.

پێچ بەسک داهاتن/pêç besik dahatin: کتن:[ پیچ+ بە+ سک+ داهاتن] ژان بەسک داهاتن.

پێچ پێدان/pêçpêdan: کتن: بادان، باوپێدان.

پێچ پێداهاتن/pêçdahatin: کتن: خولانەوەی بای نێوزگ، ژانەزگ گرتن.

پێچ پیاهاتن/pêçpyahatin: کتن: پێڵ پێداهات.

پێچ خواردن/pêçxwardin: کتن:

1 – لوولبوون، گشتبوون، باخوواردن.

2- لێهاڵان.

پێچ خوواردن/pêçxuwardin: كتن:[ پێچ+ خوواردن] باخوواردن.

پێچ خواردوو/pêç xwardû: ئانفا: [ هونەر]

:: کاغەزی پێچخواردوو لە کارێکی هونەرییدا.{ سولی ئون}

:: ئه‌ژدیهای‌ پێچ خواردوو له‌دڵی‌ (شه‌نگه‌های)دا. { }

پێچخواردنەوە/pêçxwardinewe: کتن:

1 – گەڕانەوە، پێچدانەوە.

2 – لادان لەسەر ڕێ و چوونە لایەکی دی، پێچکردنەوە.

پێچدان/pêçdan: کتن:[ پێچ+ دان] بادان، پاچککردن، پێچان، لوولدان، هەڵپاچین

پێچدانەوە/pêçdanewe: کتن: گەڕانەوە، بادانەوە.

{

ئای خۆزگە ببایە جێگە بۆ سانەوەیەک

لەم  ڕێگەیە دوورە سووڕ و پێچ دانەوەیەک

}{هەژار – خەیام}.

پێچدران/pêçdiran: کتپ:[ کارابزر] لوولدران، خلوول دران.

پێچدرا/pêçdira: ئانفا:[ کارابزر] لوولدراو.

پێچرا/pêçira: نفا:[ پێچران] بادرا، لوولدرا، بەسترا.

پێچران/pêçiran: کتپ:[ کارابزر] پێچپێدران، بادران، لوولخواردن، بەستران، پێچخواردن، تێک ئاڵان.

پێچرانەوە/pêçiranewe: کتپ:[کارا بزر] خڕ و کۆبوونەوەی بەستەی کراوە و سفرە. بەسترانەوە، لوولخواردنەوە.

پێچراوە/pêçirawe: ئانفا: خڕکراوە، هەڵگرتراو، لوولدراو، پێچپێدراو.

پێچراوەوە/pêçirawewe: ئانفا: داپێچراوەوە، پێچدراو، کۆکراوەوە.

پێچراوەوەی/pêçirawewey: نچ: داپێچراوەوەی، پێچدراوی، کۆکراوەوەی.

پێچ شلبوونەوە/pêçşilbûnewe: کتن:[ ئد] زۆر قسەکردن، چەنەوەڕی رەسن، چەنە شلبوونەوە.

پێچ شلکردنەوە/pêçşil kirdinewe: کتپ: لادان لە ڕێ و بەرەوە چەپ یان ڕاست خۆ خوارکردنەوە، پێچ خواردنەوە.

پێچکردن/pêçkirdin: کتپ: ئاوسان.

:: سک پێچ کردن.

پێچکردنەوە/pêçkirdinewe: کتپ: لە ڕێڕەو لادان، چ بەلای ڕاست یا چ بەلای چەپ.

:: پێچکردنەوە بۆ لای ڕاست قەدەغەیە.

پێچ لێدان/pêçlêdan: کتن:[ئد]

1 – فریودان، کڵاو لەسەرنان، فێل و قوماربازی کردن، بزێوی کردن.

2 – پێچ لەئاسندان وەک بوورغوو.

3 – لادان، خوار و خێچ ڕۆیشتن، بێ گووێ پێکردن، یاخی بوون.

پێچ و فڵووچ/pêç û fiľûç: ئانتـ:[ پێچ+ و+ فڵووچ] پێچ و پڵووچ.

پێچ و تار/pêç û tar: ئانتـ:[ پێچ +و+ تار] ئازار، ڕەنج.

پێچ و تاردان/pêç û taradan: كتپ:[ پێچ +و+ تار+دان] ئازاردان، ڕەنجان.

پێچ و كلۆ/pêç û kilo: نتـ:[ كەش] پێچەكلۆ: بەفرێكە بەكولووی گەورە ببارێت.

پێچی/pêçî: نتـ:[ توێ][ كباك] پەنجە یان قامكێ پێ.

پێچیاگ/pêçiyag: ئانفا:[ ئەردە] پێچراو، لوولەبووگ، شێویاگ.

پێچیان/pêçiyan: کتن:[ ئەردە] پێچان، لوولبوون، شێوان، بادانی تشتێک.

پێچیانەوە/pêçiyanewe: کتن:[ ئەردە] هەڵپێچران، لوولەبوون.

پێچیان بەیەکا/pêçiyan be yeka: کتن:[ ئەردە] بەیەکەوە بەسترانەوە.

پێچیاو/pêçiyaw: ئانفا:[ ئەردە] پێچراو، لوولدراو.

باپێچ/bapêç نتـ:[ با+ پێچ]

برین پێچ/birînpêç: ن:[ برین+ پێچ]

سەرپێچ/serpêç: ن:[ سەر+ پێچ]

1 –  [مکـ] مێزەری چیت و شەدە مێزەری پیاوان کە لە پارچە وکوتاڵی تەنکسازی دەکەن.

2 – سەرپۆشی ژنان.

کەلەم پێچ/kelem pêç: ن:[ ڕوو]

کۆتەی پێچ/kotey pêç: کتن:[ هـ][ کۆتەی+ پێچ] کەوتنەپێچ.

ملپێچ/milpêç: نتـ:[ مل+ پێچ] مل بەند: ئەو پارچە کوتاڵەیە کە بە دەوری مل و گەردن دا دەپێچڕێتەوە بە تایبەت لە وەرزی زستان لە جۆرێکی کوتاڵی ئەستوور بۆ سەرما نەبوون و هەندێک جار لە وەرزەکانی دیکە بۆ جوانی لە مل دەکرێت.

:: ملپێچی کچان.

:: ملپێچی کوڕان

.

.

___________

پێچ ² /pêç: ن:[ پیشە] برغوو، بورغوو، بوورغی، جەڕ، ڤیدە : ئامرازی لێک توندکردنی دوو پارچە لە یەک ببەسترێت.

:: برغوو وەک بزمار درێژە، بەڵام لووس نیە و پێچی لەسەرە و بادەدرێت.

پێچومۆرە/pêçûmore: نتـ: جەڕ، بوورغی.

.

.

.

.