تەڕ/teř: ئان:[ هیک : تەرونە][ پەهلەوی : تەر]
| لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە | ||
| گۆکردنی بە کوردی | زمانی ئاڤێستایی | واتای بە ئینگلیزی |
| ئاپە | apA | Wet |
| تەئورونە | ||
1 – پیل، تەرن( کباک، زا)، شەدار، شەڵاڵ، شێ، نەم، هیت، هیی : ئاو لەخۆگر : حاڵی هەر شتێكی ئاو، نم و شێی دەنێوخۆی دا هەبێت. >< ویشک.[ ئینگـ : Wet ، humid , madidans]
{
ئیسباتی خەت و خاڵە بەسەد دیدەیی گریان
ناچێتەوە ئەم نوقتە لە نێو دیدەیی تەڕ دا
}{ نالی}.
3 – ناسک، شل و مل، شلک، فەری.
{
لەسەر سنگی ئەو كیژەی خڕكردووە جووتێک لیمۆی تەڕە
گە بێتوو بزانن میر و بەگلەران لە سەر ئەو لیمۆیەی شەڕە
}{ مێر و وەفا، ل، 67 }.
5 – [ ئد] چاک، باش.
{
تەڕت بەردام، تەڕت ئەو كارە جێبەجێ كرد
}{پپ}. ( ئەو ئیدیۆمە بەو واتا یە بۆ تەوس و لاتاو بەكاردێنن).
:: زلـلەیەكی تەڕم لێدا.
| بەشێک لەو گیایانەی كە لە كوردستان وەک بەهارات لەگەڵ خواردن دەخورێن بە تەڕ دەستپێدەكەن وەک |
| :: تەڕەپیاز |
| :: تەڕەپەنە |
| :: تەڕەتیزە |
| :: تەڕچک |
| :: تەڕخوون _ تەڕخوونک |
| :: تەڕخینک |
| :: تەڕشک |
| :: تەڕشینک |
| :: تەڕڵە |
هێندێک جار لەزمانی كوردییدا بەڕەنگی خوێن دەگوترێت شین، سەرنجی وشەی شینەدەمار( ڕەگی خوێن )بدرێت}{ ج. نەبەز}.
تەڕەڕێگە/teřeřege: نتـ:[ کیمیـ][ تەڕ+ ئە+ ڕێگە] ڕێگەیەکە بۆ دروستکردنی چیمەنتۆی پۆرتلاندی، ماددە خاوەکانی تێدا لەگەڵ ئاو دەهاڕدرێت پێش سووتاندنیان.[ ئینگـ : wet process]
تەڕبووگ/teřbûg: ئان:[ ئەردە] تلیساو، هییەی.{ هەژار، ل، 1023}
تەڕبوون/teřbûn: كتن:[ تەڕ+ بوون]
1 – ئاووێكەوتن، ئاوپێدارژان.
2 – [ ئد] پەندوەرگرتن لە هەڵە و كار و ئاریشەیەک، تەمێ بوون. هێندە بێ چاو و ڕوویە هەزار پەندیشی بەسەر بێ بەهیچ تەر نابێت.
3 – دڵتەڕبوون، لاوانە جووڵانەوە.
{
ئەمن میرسێوەدین بەگم..
مەجلیسی من تەڕە،
هەمیشە رەخس كێشان و ساز و دەیارە لێدانە
}{سەعید و میرسێوەدین. ل .114}.
تەڕبوونەوە/teřbûnewe: كتن:[ تەڕ+ بوون+ ئەوە]
1 – ئاژەڵ و گیانلەبەر كە لە كا خواردن و گیای ویشك خواردن رزگاری دێ و گیای تازە دەخوات.
2 – كەسێک كە بەپیری شوو دەكات یا ژن دەخوازێت.
تەڕخۆر/teřxor: ئانفا:[ تەڕ+ خۆر( خورادن)] شینایی خۆر، گیاخۆر.
تەڕكردن/teřkirdin: كتپ:[ تەڕ+ كردن] بەئاوكردن، شلكردن : ئاو یا ئاوەكی بە كەسێک یا شتێکدا كردن یا پێداكران.[ ئینگـ: Madefaction]
:: باران تەڕی كردم تۆ ئیدی تەڕم مەكە!.
تەڕكردنەوە/ teřkirdinewe: كتپ:[ تەڕ+ كردن+ ئەوە] لەوەڕاندنی ئاژەڵ و ماڵات لەسەرەتای بەهار بەگیای تازە و تەواوبوونی لە گیای ویشک( كا) و جۆخواردن.
خۆتەڕكردن/xo teřkirdin: كتپ:[ خۆ+ تەڕ+ كردن]
1 – تەڕكردنی جل یا لەش بەئاو.
2 – [ ئد] میز بەخۆداكردن بەتایبەت بۆ منداڵ یا پیر و ناتوان.
تەڕتەڕ/teřteř: ئانتـ: زۆرتەڕ.
{ : }.
| تێبینی |
| تەئورونە : ی ئاڤێستایی و تەورنە: ی هیندی كۆن و تەرن – ی زازایی بە مانای دووهەم یانی لاو هاتوون و لە هەندێک وشەی كوردیش دا ئەم مانایەی هێشتا راگرتووە. |
تەڕ و ووشک/teř û wuşik: ئانتـ: هیی زوا( کباک) : کە بۆ گرۆ دەکرێت.
بیرۆی تەڕ/bîroy teř: نتـ:[ توێ][ بیرۆی+ تەڕ ] تەڕەبیرۆ.[ ئینگـ : Moist. Eczema].
کارای تەڕکردن/karay teřkirdin: نتـ: [ کیمیـ] ئەو ماددان کە دەتوانن ڕووە کرژی کەم بکەنەوە و شلەکە بتوانێت تەن و تەنۆکەکان تەڕ بکات بەوەی ڕووەکانیان دابپۆشێ بەشێوەی پەردەیەکی تەنک.[ ئینگـ : wetting agent].
.
.
_____________
تەڕاهـ/teřah: ئان:[ کباک] تەڕ.
تەڕاهی/teřahî: نچ: تەڕایی، تەڕێتی، تەڕیی، شیناوەردی تەڕ.
تەڕایەتی/teřayetî ئاكتـ: تەڕێتی، تەڕیی، تربووس.
تەڕایی/teřayî: نتـ:[ جێۆ][ تەڕ+ ئایی]
1 – شوێنەوار و نیشانەی ئاو و شتی ئاوەكی لە شوێنێك، نم، شێ.
2 – شوێنی تەڕ یان شێدار، تەڕیی. نم.[ ئینگـ : Humidity].
تەڕایی دان/teřayî dan: كتن:[ تەڕایی+ دان] پەیدابوونی نمی و تەڕایی لە سەر دیوار و شوێنێک.
تەڕایی لێبران/teřayî lěbiřan: كتن:[ كارابزر] پێوەنەمانی نم و تەڕایی بە شتێكەوە، زۆر ویشک بوون.
تەڕایی لێبڕین/teřayî lěbiřĭn: كتپ:[ تەڕایی+ لێ+ بڕین] پێوەنەهێشتنی نم و تەڕایی بە شتێكەوە، زۆرویشک كردن.
{ لەو عاشقانە هەر كەس گوڵی خەزاڵ بە بۆن كردن هەڵمیسێ و تەڕایی لێببڕێ، خەزاڵ بۆ ئەو دەبێ }{ بەیتی لاس و خەزاڵ. سرووە. ژ. 88}.
تەڕیی/teřyî: نچ:[ تەڕ+ ئیی]
1 – تەڕبوون.
2 – شوێنی تەڕ و ئاودار، نم و تەڕایی.
3 – تازەیی، ناسكیی، شلكیی، جوانیی.
لەتەڕیی خواردن و لە ویشكیی نووستن/le teřyî xiwardin û le wişkî nûstin: شڕ:[ ئد] هەست بە بەرپرسیایەتی نەكردن، گوێ نەبزووتن بە كاروبار و هیچ نەكردن.
.
.
.
.