بان / ban

بان ¹ /ban: ن، ئاک:[ كباک][ پهـ : bān ]

1 – سەر، ژوور، لەسەر.

:: بان چاووم.

2 – بەرزی و بڵندایی ڕاستوتەخت.

:: بانێكەو دوو هەوا.( ئد) جیاوازی لەشتێک یابیرۆكەیەک بۆدوومەبەست.

:: بان جەباری خۆشە.

3 – [ ئەند][ بیر][ كهـ] بانیخانوو، پشتاخانی، روو‌‌به‌ر، سەربان، سه‌رڕوو، كەلک : تەختای سەرەوەی خانوو لە دیوی ناوەوە یان لەدەرەوە، پاش ئەوەی دارەڕادەكرێت و گلەبان دەكرێت و سواغ دەدرێت. خەڵک لەهاوینان لەبەرگەرما لێی دەنوێت.[ ئینگـ: Surface].

:: وەتاوسان لەبانی ماڵم خەفن.

4 – سووكەڵەی(بەربانک، بەربانگ، بانگ)ـە.

5 – پارچە خوریەكە كە لەسەر پشتی بەرخ دەهێڵدرێتەوەی بۆ ئەوەی گەرماری هاوین كاری تێنەكات.

{

لەك پەردەی شەب ئەندەر ڕۆژی سەرفانۆسی ئافاتی

زەمین و ئاسمان لەم بانە تا ئەو بانە تابانە

}{ نالـی}.

6 – [ کشت] زەوی خوڵی، هەڵەت. 

بانان/banan: نفا:[ كهـ][ بان+ ئان]

1 – رۆژگاری ڕابردوو. لە دایكیان دابڕابن و لەبەر برسێتی بخرێنە بەر مەڕ و بزنێكی دیكە، گەڕاندنەوە سەر: بانین.

2 – [ کباک] بانەکكرن، تەماشاكردن، نۆڕین، مێزەكرن.

باناندن/banandin: كتپ:[ ؟ ][ بان( ؟ )+ ئاندن][ باشک] دووبارە وەبەرخستنەوە بەرخ و كاریلە كە

بان+ ئەناو/banenaw: كتن:[ بان+ ئەناو( هەنوون)][ پهـ: هەندووتەن] ئاویە وكا وگەلێک كە بۆ بان دەگڕێتەوە.

{

بالاخانەی چەم دیوانەكەی تۆ

بانەوناو وە كل ئاسانەی تۆ

}{ مەولەوی}.

بان ئەنوو/ban enû: ئان:[ هـ][ بان+ ئەنو( هەنوون)][ پهـ : هەندووتەن] بانەناو.

بانەناو/banenaw: نتـ:

بانەسەر/baneser: نتـ:[ بان+ ئە+ سەر] تەپەی سەر: بانسەر.

بانەك كرن/banek kirdin: كتپ:[ بان+ ئەك+ كردن] بەرخ، كاریلە و گۆلک وەبەردایكیان خستنەوە.

بانبراو/banbiraw: ئانفا:[ بان+ بڕاو( بڕان)] بانەوناو، گڵەبان، ئاخبان، ئاخەبان.

بانتلێن/bantlên: کتن:[ هـ][ بان+ تلێن( تڵان)] باگردان، بانگردێن، بانگە، باگوردان.

بانچەوک/bançewik: ن:[ كناو، سنـ] سەرلانكە.

بانچەوی/bançey: ن:[ كباش، كهـ] پێچە.

بانخانی/banxanî: نتـ:[ بان+ خانی( خانوو)][ باشک، گگ] سەربان.

بانخەوەر/banxewer: ن: پارچە كوتاڵێكە دەدرێتە سەرهەویر بۆئەوەی پێس نەبێت.

باندان/bandan: كتن:[ بان+ دان] شتێک بەسەر شتێكی دیكەوە دادان وە سەركردن، پێدادان.

:: ناشتمان و خۆڵمان باندا.

باندانەوە/bandanewe: كتپ:[ كهـ][ بان+ دان+ ئەوە] داپۆشین.

:: میدیا وەشەو بان خوەی دێگەوە. بان چاڵ گەنمەگەدانەوە.

بانسەرە/bansere: ن:[ بان+ سەر+ ئە] لاسەرە: دراوێكە دەدرێت لە تەوقەسەری كڵاوی ژنان بۆ پێداكردنی ئەڵقەی دەسماڵی.

بانكوت/bankut: نفا:[ بان+ كوت( كوتان)] بانگووش: پارچە دارێكە لە شێوەی خاكەناز دروست دەكرێت، بەڵام كلكەكەی كورت و دەمەكەی پانە، بۆ كوتانەوەی گووسەبانە بەكاردەهێندرێت. ئامرازێكە لەبەر دڵۆپەی بانی پێدەكوتنەوە.

بانكوتان/bankutan: كتن:[ بان+ كوتان] بانكوتانەوە.

بانكوتانەوە/bankutanewe: كتن:[ بان+ كوتان+ ئەوە] شێلانی بانی خانوو بە قاچ و پێلەقە، لەوەختی باران و دڵۆپەی كەمدا.

بانگرتن/bangirtin: كتن:[ كهـ][ بان+ گرتن] داپۆشین، ئاگاداربوون.

:: بان كارەگەگرتگە.

بانگرتنەوە/bangirtinewe: كتپ:[ كهـ] لابردنی بان

:: بان خانگە گەیان گرتنەوە دوو بارە بانی گرتن.

:: سەردە، بانمان مەگرەوە.

باننان/bannan: كتن:[ كهـ] داپۆشین.

:: هەرچگ بكەن بانی نەن.

بانگردێن/bangirdên: نتـ:[ بان+ گردێن] باگردان، بانگە، بانگوش، باگوردان.

بانگرۆزبوونەوە/bangirozbûnewe: كتن:[ بان+ گرۆزبوونەوە] گلۆربوونەوە، خلۆربوونەوە، ئۆتۆزبوونەوە

:: لەو بانەوە بانگرۆزبومەوە.

بانگلێر/bangêr: نتـ:[ بان+ گلێر] باگردێن.

بانگلێن/banglên: نتـ:[ بان+ گلێن] باگردێن.

بانگوش/banguş: نفا:[ بان+ گوش( گوشین)] كەسێكە كەبان بگێڕێت بەپارە.

بانگوشی/banguşî: ئان:[ بانگوش+ ئی] پیشەی باگردێنی.

بانگێر/bangêř: ن:[ بان+ گێڕ( گێڕان)][ كهـ] بانگوش.

بانگێران/bangêřan: كتن: سەربانكوتان، سووڕاندنەوەی باگردێن لەو سەری بانی خانوو بۆ ئەو سەری، بۆ پەستا و تنەوەی درز و قەڵشتەكانی و ئیشک بوونی دڵۆپەی ناوماڵ.

بانگێردان/bangirdan: کتن:

بانماڵ/banmaľ: نتـ:[ بان+ ماڵ( ماڵین)] بەفرڵماڵ، شپارۆخ( خۆشناوەتی)، وەروەرە( مكـ). بانگوش.

باننگ/baning: ئان:[ كهـ][ بان+ نگ( تەماشای( نگ) بكەن] بان، سەر.

بانۆک/banok: ن:[ بان+ ئۆک]

1 – ئەو ئاژەڵەی كە شیری بێچووی تر دەدات.

2 – نەبان: كەسێكە كە ساوا بە دایک مردوو دەخاتە بەر دایكێكی دیكە.

بان وەبان/banweban: ئان:[ كهـ] سەرە وسەر، لە سەرەوە

:: لەبان وەبان خاسە.

بانەوبان/baneûban: نتـ: لەبانێكەوە بۆ بانێكی تر بازدان.

بانەوبان كردن/baneûban kirdin: کتپ:

بانەوناو/baneûnaw: ن:[ هـ]:

1 – سوواخ، قورتێهەڵسوون.

2 – گڵەبان، ئاخبان، ئاخەبان.

بانێژ/banêj: نتـ: بانیژ.

بانیان/baniyan: کتپ:

بانیجە/banîce: نتـ:[ بان+ ئیجە] بانیژە.

بانیژە/banîje: نتـ:[ بان+ ئیژە( ئیچە، ئیجە : بچووک)]

1 – بانیجە، سەربانووچكە، بانجیڵە، تارمە: ژوورێكی نزمە كە سەر بانەكەی وەكوو بەرهەیوان یا حەوش بێت بۆ ژوورێكی بەرز، كە لە سەریەوە بێت( سنـ).

2 – سەربانی بچووک و نزم.

3 – ئەو جێگەی گەنمی باراشی لێ رۆدەكەن و لەوێوە دەڕژێتە گەرو لە بۆ بەرداش.

بانەیەک/baneyek: ن:[ بان+ ئە+یەک] كەڵەكە، لەسەریەكتر.

بان یەک/ban yek: ن:[ بان+ یەک] تێكڕا، لەسەریەک، كەڵەكە.

بان یەکنان/ ban yeknan: كتن:[بان+ یەکنان] كەڵەكەكردن، لەسەریەک دانان.

.

.

____________________

بان ² /ban: ف:[ دۆخی ڕابردووی دووری مەرجی یە(بوون)] ببن.

بانا/bana: ئانفا:[ كهـ] هات، دێت.

:: باناشەو.

.

.

________________

بان ³ /ban: ن:[ بیا][ ڕوو] دارێكە سەوز و ناسک و خۆشبۆ، بەری لە فستق دەكات، ڕۆنێكی بۆنخۆشی لێدەردە هێندرێت بەدەنكەكانی دەڵێن(حب البان:Moringa). لەبەربڵندی و ڕێكی و لووسی لە شیعردا لە گەڵ قەد وباڵای خۆشەویست بەراوورد دەكرێت.[ع : البان، هیند : behan].

{

هات زەمزەمەیی بولبول و ئاوازەیی قومری     هات بادی سەبا، دێن و دەچن عەرعەر و بانات

}{ نالی}.

.

.

.

.