مانگا/manga: نتـ:[ گیان][ مان( ما : مێ)+ گا] چێڵ، ڕەشەوولاغ : گیانلەبەرێکی گوانداری شیردەرە، نزیکەی 25 ساڵێک دەژێت، 6000 ساڵ پێش زایینی لەلایەن مرۆڤەوە ماڵی کراوە. [ ناوی زانستی: Bos primigenius][latin: Bos taurus][ ئینگـ : cow]
[ دەنگ ][ بۆڕاندن : دەبۆێنێت]
وەکەڵ/wekeľ: ن:[ ئاژ] بەجووتبوونی مانگا دەگووترێت.
| نێر | مێ | ||
| گا | مانگا / چێر _ چێل _ چێڵ | ||
| بەچکەی تازەزاو | گوێلک / گوێرەکە ، چێڵەک، چیپۆک | ||
| یەک ساڵان | گوێر( بەمانگایرک دەگووترێت پێش دۆشینی بۆ ئەوەی شیرەکەی بەباشی ڕۆبدات) | ||
| دووساڵان | پاران گوین، پارگوێر_ پارگوێل/گوێلپار، پارێن _ پارێنە، پانیر، نەوەن | ||
| سێ ساڵان | جوانەگا / بەرجووت، جونەگا، جەل | نوێنگوون / بەرکەڵ | |
| چوارساڵان | چەفتەکەڵ _ چەوتەکەڵ | ||
| گیانەوەر | شێوەی | جۆری دۆزینەوەی | تەمەنی دۆزینەوەی | ناوچەی دۆزینەوەی | بەروبوومەکانی |
| مانگا | ماڵی | Aurochs extinct | 6000ساڵ پ.ز | باشووری ڕۆژئاوی ئاسیا، باکووری ئەفەریقا، هیند. | گۆشت ، شیرەمەنی، پێست، ڕاکێشان و کارپێکردن. |
مانگاوان/manga: نتـ:[ گیان] گاوان.[ ئینگـ: Cowboy]
{ بەداخەوە تاوەکو ئیستا لە کوردستان هەر بە شێوازێکی زۆر کۆن بەخێوکردنی مانگا و بەرھەم ھێنانی شیرەکەی بەردەوامە، ئەویش بەھۆی نەبوونی وەزارەتێك لەم بووراە و نەبوونی زانکۆی دروست و کارگەی هاوچەرخ بۆ بەرهەم هێنانی شیرەمەنی، زۆر جار گاوداری لەلایەن خەڵکەوە دروست کراوە بەلام دواتر زیانمەند بووە بە ھۆی نەبوونی بازاری ساخکردنەوەی فرۆشتنی بەروبوومی مانگا.}
مانگاوێ/mangawê: نتـ:[ هـ] چێل( باد)، کەنۆ، مانگا، مگاو.{ شێخانی، ل، 499}.
مانگا دۆشە/manga doşe: نتـ: گادۆشە : ئەو بادییە کە مانگای تێدا دەدەرشرێت.
مانگا کێوی/manga kêwî:نتـ:[ ئاژ] مانگای کێوی.[ ئینگـ: oryx]{ کەماڵنامە، ل، 9، 119}.
مانگامژ/manga: نفا:[ گیان][ مانگا+ مژ( مژین)] بەرخێ لە گوانی چێڵ شیر دەخوات.{ هەژار، ل، 798}
مانگامژە/manga: نتـ:[ گیان]
مانگاوس/manga: ن:[ گیان] مانگاوەس : مشتێکە لە پێستی مانگا.
بەچکەمانگا/beçike manga: کتپ:[ گیان][ ئینگـ: Calf]
بەچکەمانگای کێوی/beçike mangay kêwî: کتپ:[ گیان][ ئینگـ: Addax young ]{ کەماڵنامە، ل، 966}.
بەخیوکردنی مانگا/manga: کتپ:[ گیان]
پێستی مانگا/manga: نتـ:[ گیان]
شێتی مانگا/manga: نتـ:[ گیان]
شیری مانگا/manga: نتـ:[ گیان] پێکهاتەی شیری مانگا بەپێی جۆری ڕەگەزی مانگا دەگۆڕێت، بۆ نموونە ڕێژەی پرۆتینەکەی لەنێوان 3.3 – 3.9 ٪ ، بەڵام ڕێژەی لاکتۆزی شێرەکەی 4.7 – 4.9 ٪ دەبێت بەپێی کات و ماوەی شیردانی.[ ئینگـ: cow breed].
كوشتارگەی گا و مانگا/manga: نتـ:[ گیان]
نەخۆشی هاری مانگا/nexošî harî manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Mad cow disease، Jackosberg disease].
| ڕەگەزی مانگا جیادەکرێتەوە بە هۆی گۆشت و شیرەوە |
مانگای ئانکۆلا واتوسی/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Ankole-Watusi].
مانگای برافۆرد/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Braford].
مانگای برانگووس/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Brangus].
مانگای براونی سوویسری/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Brown Swiss].
مانگای براهمان/ manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Brahman].
مانگای بیف ماستەر/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Beefmaster].
مانگای پیێدمۆنتێسێ/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Piedmontese].
مانگای جێرسی داینمارکی/manga: نتـ:[ گیان]
مانگای جێلبڤیێهـ/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Gelbvieh].
مانگای چارۆلایس/manga: نتـ:[ گیان] شارۆلی فەرەنسی : گۆشت. [ ئینگـ: Charolais cattle].
مانگای چیانینە/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Chianina].
مانگای رۆماگنۆلا/manga: نتـ:[ گیان][ ئینگـ: Romagnola].
_______________
مانگاماسی/m: نتـ: باقۆ : جۆرە ماسییەکە .
مانگای ئاوی/manga: ن:[ گیان] جۆرە نەگەنگێکە لە مانگا دەچێت.[ ئینگـ : ].
مانگای دەریا/manga: نتـ:[ گیان] گیاندارێکی شیردەری ئاوییە لە ڕەگەزی نەهەنگ بەشی پشتەوەی خوارووی لە لەشی ماسی دەچێت و دوودەستی هەیە، قاچی نییە، گیاخۆرە و گۆشتەکەی دەخورێت.[ ئینگـ: سیێڵ ].
.
.
_______________________
مانگا میژۆک/manga mîjok: ن:[ گیان] پەژمژۆک.
.
.
.
.