قۆناغ/qonaẍ: ن:
1 – قوناغ، گیهانەک( باد) : ماوەی ڕۆژە ڕێگایەک لەنێوان دوو خان یان دوو قشڵاخ لەسەر ڕێگای کاروانسەرا دا. کە جێگای حەوانەوەی کاروانچی و تەویلەی ووڵاغ و یەکسمی لێ بوو. هەر قۆناخێکی جاران بە هەشت فرسەخ دەژمێردرا.
:: هەولێر و کۆیە ماوەی ذوو قۆناغە ڕێیە.
:: ڕێگای شەقڵاوە دوو قۆناغە.
:: کوتک ده‌زانێت قۆناغ له کوێیه.
| تێبینی |
| وشەکە تورکییە، لەسەردەمی عوسمانێکان هاتووەتە نێو زمانی کوردی، تا پاش جەنگی جیهانی یەکەم باو بوو لە نێوان شارەکاندا، دوای هاتنی ئۆتۆمۆبیل ووردە ووردە ئەم کلتوورە لەناوچوو |
2 – بریتییە لە بەشێکی دیاریکراو هاوشێوەی یان لەیەکچووی ڕەوگە یان ڕەوتێک( تێپەڕبوونێک)، کە پەیوەست بێت بە بەشکانی دیکەیەوە.[ ئینگـ: phase]
:: کەی قوتابیانی قۆناغ یەک دەوام دەکەن ؟
3 – بار، و دۆخ : بارودۆخێکە بۆ کاتێکی دیاریکراو لە شێوازێک یان سیستێمێک، کە گۆڕانکاری تێیدا دروست بێت.[ ئینگـ: phase]
:: ماوەی خایاندنی نەخۆشی.
4 – [ کیمیـ] هەموو ئەو تشتانەیە کە پەیوەندییان بەو بەشەی ڕژێمی ماددەیەکەوەیە هەبێت. کە هەمان پێکهاتنی کیمیاییان هەیە و هەمان باری فیزیاییشیان هەیە.
قۆناغەکانی جەنگ/qonaẍekanî ceng: نتـ:[ سەز][ قۆناغەکان+ ی+ جەنگ][ ئینگـ: war phases]
قۆناغ بەقۆناغ/qonaẍ be qonaẍ: نتـ:
:: عەرەب و ئیسلام دەیانەوێت قۆناغ بە قۆناغ کەرکووک تەعریب بکات.
قۆناغ بە قۆناغ جێبەجێ کردن/qonaẍ be qonaẍ cêbecê kirdin: کتپ: [ ئینگـ : phase in]
قۆناغی توانەوە/qonaẍî tiwanewe: نتـ:[ کیمیـ]
قۆناغی دووگیانی/qonaẍî dû giyanî: نتـ: [ زیند] ماوەی دووگیانی قۆناغێکی گرنگە پێویستە خانمان ئاگاداری تەندروستی و شێوەی ژیانیان بن، بۆ ئەوەی تووشی هیچ گرفتێکی تەندروستی نەبن، یەکێک لەو کێشانەش کە رووبەرووی دووگیان دەبێتەوە، تەقینی سەراوە کە ڕەنگە ببێتەهۆی زوو لەدایکبوون، یان گرفت تەندروستی بۆ کۆرپەلە.
قۆناغی کوڵان/qonaẍî kuľan: نتـ:[ کیمیـ]
| زاراوەی قۆناغ لە واتایی جیاجیا دا |
تاک قۆناغ/tak qonaẍ: ئانتـ:[ تاک+ قۆناغ ] یەککۆچ.[ ئینگـ : monophase]
چڕی شلە لە قۆناغی کوڵاندا/ çiřî şile le qonaẍ kuľanda: نتـ:[ کیمیـ]
نێوانە قۆناغ/nêwane qonaẍ: نتـ:[ زیند] ئەو ماوەیەیە کە خانەیەک دەبێت بە دوو خانە، ئەمیش بە سێ قۆناغ تێدەپەڕن.[ ئینگـ: Interphase]
1 – قۆناغی گەشەی یەکەم/qonaẍî geşey yekem: نتـ:[ زیند] یەکەم قۆناغە لەنێوانە قۆناغدا؛ خانە نوێیەکان گەشەدەکەن تا بگەن بە قەبارەی پێگەیشتن. هێمای G1 بۆ ئەو ماوەیە دادەنرێت کە دوای دابەشبوون دێت و لەپێش کرداری دوو هێندبوونی (دی ئێن ئەی DNA) دایە. [ ئینگـ: (G1 Phase ( Gap1]
2 – قۆناغی دروست بوون/qonaẍî dirust bûn: نتـ:[ زیند] دووەم قۆناغە لە نێوانە قۆناغدا؛ بەوکاتە دەگووترێت گە خانەکان دەگەنە قەبارەی پێگەیشتن دەگوازرێنەوە بۆ قۆناغی درووست بوونە : ئەو قۆناغەیە کەتێدا لەبەرگرتنەوەی (دی ئێن ئەی، DNA) ڕوودەدات و دوو هێندی لێدێت، قۆناغی گەشەی دووەم (Gap2 (G2) Phase ئەو ماوەیە دەنوێنێت کە لە دوای لەبەرگرتنەوەی (DNA)دا دێت.[ ئینگـ : ( Phase Synthesis (S]
3 – قۆناغی خامۆش/qonaẍî xamoş: نتـ:[ زیند] لەم قۆناغدا خانەکان ڕانابن بە لەبەرگرتنەوەی (DNA)ی خۆیان، خۆشیان بۆ دابەشبوونی خانە ئامادە ناکەن. خانەی زۆر هەن کە کەلە قۆناغی خامۆشی دادەمێنێتەوە بۆ نموونە: دەمارە خانە تەواو گەشەکردوەکان لە ناوەندە کۆئەندامی دەماردا لە دابەشبوون (لەکاتی پێگەیشتندا) دەوەستن هەرگیز دابەش نابنەوە. ئەم قۆناغەش ئەو ماوەیەیە کە تێیدا خانەکان دەتوانن خۆیان ئامادەبکەن لەسووڕی خانەی ئاسایی بێنەدەرەوە لەقۆناغی G1دا بچنە بارێکەوە پێی دەڵێن G0.
قۆناغی پشتی/qonaẍî piştî: نتـ: [ ئینگـ : Anal stage]
قۆناغی زاری/qonaẍî zarî: نتـ: [ ئینگـ : Orale stage]
قۆناغی كێری/qonaẍî kêrî: نتـ: [ ئینگـ : Phallic stage]
قۆناغی هه‌ڵه‌وه‌ڕی/qonaẍî heľeweřî: نتـ: ده‌ستپێكی قۆناغی په‌ره‌سه‌ندنی زمانی منداڵ له ته‌مه‌نی 3 – 4 مانگه‌دا.[ ئینگـ : Babbling Stage]
.
.
.
.