هات/hat: ف:[ دۆخی ڕابردووە بۆ کەسی سێیەمی تاک]
هاتن/hatin: کتن:[ زمان] ئامای( هـ)، ئامایه‌نه : amayene( کباک ، زا) : لەشوێنێکه‌وه خۆگه‌یاندنانه جێگایه‌کی دیکه.
| تێبینی |
| ڕەگەکەی( هێ)یە و لەزۆربەی شێوەزارەکان( دیالێكیت) بەر یاسای کورتکردنەوە کەوتووە و بووە بە( یێ). لە دوو ڕووەوە لە دەستوور لادەدات.
1 ) لە کرمانجی ژوورو دا لە کاتی ڕانەبردوودا ( د)ی نیشانەی ڕانەبردووی دەبێت بە( ت) : دێم _ تێم. 2 ) لە هەردوو کرمانجی ژوور و ناوەنددا ڕێژەی داخوازی لەبنەمای( وەر)ەوە ساز دەبێت : وەرە، وەرن. |
| ئەورەحمانی حاجی مارف، وشەسازی، بەشی پێنجەم، کردار، ل، 292 |
{ سەد نێلێ وە تێن و ددەرن قەلبێ مە پی ناحسهێن قولزەرم دەریایم ئەز}{ جزیری. ڤەژین }
{ جۆبارە، لالەزارە، وەرە سەر چەمم، وتی ئاشووبە ئەم بەهارە ، بوە سەیری چەم حەرام }{ مەحوی }
| لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل. 91 | ||
| گۆکردنی بە کوردی | زمانی ئاڤێستایی | واتای بە ئینگلیزی |
| ئەوو | uua |
come |
| ئاس | sA | |
| گەم | mag | |
| شێوەزارەکانی زمانی کوردی | ||||||||
| کرمانجی | لەکی | پەهلەوی | لوڕی | بەختیاری | گۆڕانی | |||
| باکوور | ناوەند | باشوور | زازاکی | هەورامی | ||||
| هاتن | هاتن | هاتن | هاتن | هامتن | امام/ ئەمام | ویدن / ڤیدەن | ئامایه‌نه | ئامای |
| ڤاڤێرکردنی چاوگی هاتن لەگەڵ جێناو دا | ||||||
| کەسی یەکەم | کەسی دووەم | کەسی سێیەم | ||||
| تاک | کۆ | تاک | کۆ | تاک | کۆ | |
| ڕابردووی دوور | هاتبووم | هاتبووین | هاتبوویت | هاتبووتان | هاتبوو | هاتىوون |
| ڕابردووی نزیک | هاتم | هاتمان | هاتی ، هاتیت | هاتتان | هات | هاتن |
| بەردەوام | دەهاتم | دەهاتین | دەهاتیت | دەهاتن | دەهات | دەهاتن |
| ڕانەبردوو | دێم | دێین | دێیت | دێن | دێ | دێن |
| مەرج | بهاتبمایە | بهاتمانایە | بهاتیتایە | بهاتتانایە | بهاتبایە | بهاتبانایە |
| داخواز / پرسیار | بێم | بێین | بێیت | بێن | بێ | بێن |
| هاتگ ، هاتوو | ||||||
{
| نەرێکردن | کەسی یەکەم | کەسی دووەم | کەسی سێیەم | |||
| تاک | کۆ | تاک | کۆ | تاک | کۆ | |
| مەرجی | نەهاتمایە | نەهاتمانایە | نەهاتیتایە | نەهاتتانایە | نەهاتبایە | نەهاتنایە |
| داخوازی ، پرسیار | نەیەم | نەیەین | نەیەی | نەیەن | نەێ | نەیەن |
بێن/bên: ف: بەیان( هـ).
هاتوو/hatû: ف:[ هات+ ئوو] هاتگ، هاتیار.
هاتوون/hatûn: ف:[هاتن بۆ گەلێ ] ئامێنێ ( هـ) : هاتن بۆ گەلە.{ گیو، ل، 903}
هاتوچۆ/hatûço: نتـ:[هات+ و+ چۆ] ئاموشۆ( هـ)، هاموشۆ، ئالموشۆ ( کباک، زا)، ئاماولوای، کەینوبەین، بینەوببەستە، دەردەسەری، هاتوچوو.
| تێبینی |
| ئەم وشە ڵێکدراوانەی( هاتن+ ئە+… ) لە ڕێزمانی کوردییدا کردەی بەرکار دەبێنن. |
هاتنە/hatine: كتن: هیچ هەواڵ نیە. گەیشتونەوبەرەوە.{ خاڵ، ل، 935}.
هاتنەئاست/hatine ast: كتن:[ هاتن+ ئە+ ئاست] ئامای ڕیک( هـ)، هاتنەڕێک.
هاتنەبا/hatineba: كتن:[ هاتن+ ئە+ با] وەباهاتن.
هاتنەبار/hatinebar: كتن:[ هاتن+ ئە+ بار] هاتنەڕێگە، ڕێکوپێکبوون، سازان و ڕازی بوون.
هاتن بەخۆدا/hatin bexoda: کتن:[ کناو] بووژانەوە و قەڵەوبوونی گیاندارێک.
:: فیسارکەس هاتووي بەخۆیدا. واتە جاران لەر و لاواز بوو، ئێستا قەڵەوبووە.
هاتنەبەر/hatineber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر]
1 . ئامای وەر _ ئاماینەوەر، ئامای بەر( هـ) : بەرگرتن، هاتنەپێش، بەرگرتنی دار.
2 . وەبەرهاتن، بەکەڵبوون.
3 . نزیک بوون.
هاتنەبەرامبەر/hatine beramber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەرامبەر] ئامای وەرانوەر، ئامای وەراوەر.
هاتنەبەرانی مەڕ/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەران+ ی+ مەڕ] ئامایۆبەران.
هاتنەبەرەوە/hatineberewe: كتن: بۆ نزیک هاتن.{ خاڵ، ل، 935}.
هاتنەبەربار/hatine berbar: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر+ بار] ئامای وەروباری، ملدان، دەست لە سالاری بەردان.
هاتنەبەرپلار/hatine berpilar: كتن:[ هاتن+ ئە+ + پلار] ئامای وەروپلاری
هاتنەبەرچاو/hatine berçaw: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر+ چاو] ئامای وەروچەما( هـ) هاتنەپێشچاو.
هاتنەبەردەست/hatine berdest: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر+ دەست] ئامای وەرودەسی( هـ)، هاتنەپێش دەست.
هاتنەبەردەم/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەردەم] ئامای وەرودەمی( هـ)، هاتنەپێشدەم.
هاتنەبەرڕێ/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر+ ڕێ] ئامای وەروڕێ( هـ)، هاتنەپێشڕێ.
هاتنەبەرکار/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر] ئامای وەروکاری
هاتنەبەرمامەڵە/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر] ئامای وەرومامەڵەی.
هاتنەبەرهەڵمەت/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر+ هەڵمەت] ئامای وەرومامیزی.
هاتنەبەرنوێژ/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر] ئامای وەرونمێنە
هاتنەبەرهەم/hatine ber: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەرهەم] ئاماینەبەر، گەیشتنەکاتی بەروبودان.
هاتن بەڕوودا/hatine be: كتن:[ هاتن+ ئە+ بەر] ئامای ڕووەرە، کەوتن بەدەما.
هاتنەبوون/hatinebûn: كتن:[ هاتن+ ئە+ بوون] بەدیهاتن، ڕێکی، ڕاستی، ڕێکوپێکی بناغەی چشت.
هاتنەبڕان/hatinebiřan: كتن:[ هاتن+ ئە+ بڕان] نزیک بە تەواوبوون.
هاتنەبڕین/hatinebiřîn: كتن:[ هاتن+ ئە+ بڕین] شێاوی بڕدران.
:: دارەکە هاتەبڕین.
هاتنەبیر/hatinebîr: كتن:[ هاتن+ ئە+ بیر] ئامای نەویر _ ئامای ویر( هـ).
هاتنەپا/hatinepa: كتن:[ هاتن+ ئە+ پا] بەپابوون( بۆ سەگ وپشیلە).
هاتنەپاڵ/hatinepaľ: كتن:[ هاتن+ ئە+ پاڵ] تێکەڵاوبوون، لێ زیادبوون.
هاتنەپێ/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ پێ] ئامای پا( هـ)، هاتنەگەردن، بەسەردشکانەوە.
هاتنەپێشەوە/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ پێ] ئامای وەرۆ.
هاتنەتەگە/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ تەگە] ئامایۆتگە( هـ)، سابرین گرتن.
هاتنەجووڵە/hatine: كتن:[ هاتن+ ئە+ جووڵە] ئامایۆتەلی( هـ)، هاتنەتەکاندن.
هاتنەجیزەجیز/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ پێ] ئامایۆجیزی.
هاتنەپێشەوە/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ پێ]
هاتنەچنگ/hatine: كتن:[ هاتن+ ئە+ چنگ] ئامای چنگ( هـ)، هاتنەدەست.
هاتنەخارشت/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ خارشت] ئامای خارش( هـ)، هاتنەخوراندن.
هاتنەخەو/hatinepê: كتن:[ هاتن+ ئە+ خەو] ئاماینەوەرم( هـ).
هاتنەخەیاڵ/hatinex: كتن:[ هاتن+ ئە+ خەیاڵ] ئامای خیاڵ( هـ)، ئاماینەخیاڵ.
هاتنەخروش/hatinex: كتن:[ هاتن+ ئە+ خروش] ئامای خروش( هـ).
هاتنەخوار/hatinexiwar: كتن:[ هاتن+ ئە+ خوار]
1 . کیژێن، وەربوون، پەیابوون
2 . [ کباک] داهاتن، داچوون، ڤەهاتن، سەرەوژێربوون، داگەزران.
3 . ئامای رەوار _ ئامای وار، دابەزینی نرخ.
هاتنەخوارەوە/hatinexiwarewe: كتن:[ هاتن+ ئە+ ] ئامای وارۆ، دابەزین.
هاتنەدەر/hatineder: کتن: [ هاتن+ ئە+ دەر ] ئامای به‌ر( هـ)، ئامای جبەر( هـ)، دەرکەوتن، وەدەرکەوتن، دەرهاتن.
هاتنەدەرەوە/hatinederewe: كتن:[ هاتن+ ئە+ دەر+ ئەوە] ئامای بەرۆ( هـ).
هاتنەدەست/hatinedest: كتن:[ هاتن+ ئە+ دەست] ئامای دەس( هـ).
هاتنەدەستەوە/hatinedestewe: كتن:[ هاتن+ ئە+ ]
هاتنەدەنگ/hatinedest: كتن:[ هاتن+ ئە+ دەنگ] ئامای دەنگ( هـ)، ئامای دەمەرە( هـ) بەدەماهاتن، قسەکردن.
هاتنەدەین/hatinedeyin: كتن:[ هاتن+ ئە+ دین]
هاتنەدواوە/hatinedeyin: كتن:[ هاتن+ ئە+ دواوە] ئامای دماووە ( هـ).
هاتنەدی/hatinedî: كتن:[ هاتن+ ئە+ دی] وەدی هاتن، وەڕاست گەڕان، ئامای دی( هـ).
هاتنەدیتن/hatin: كتپ:[ کباک][ کارابزر][ هاتن+ ئە+ دیتن] بینران.
:: جان و زین هاتنە دیتن.
هاتنەدیل/hatinedîl: كتن:[ هاتن+ ئە+ دیل] هاتنەدین.
هاتنەڕوو/hatine: كتن:[ هاتن+ ئە+ ڕوو] ئامای ڕووە( هـ).
هاتنەڕێ/hatineřê: كتن:[ هاتن+ ئە+ ڕێ] هاتنەبار، ئامای ڕا( هـ).
هاتنەڕێگە/hatineřêge: كتن:[ هاتن+ ئە+ ڕێگە] هاتنەڕێ، هاتنەبار.
هاتنەڕێک/hatine řêk: كتن:[ هاتن+ ئە+ ڕێک] ئامای ڕیک( هـ)، هاتنەئاست.
هاتنەزمان/hatineziman: كتن:[ هاتن+ ئە+ زمان] هاتنەگۆ، ئامای زوان( هـ).
هاتنەزمان بە تووڕەیی/hatineziman betûřeyî: كتن:[ هاتن+ ئە+ زمان] ئامای زوانەوە.
هاتنەژوور/hatinejûr: کتن:[ هاتن+ ئە+ ژوور]
هاتنەژوورەوە/hatinejûrewe: کتن:[ هاتن+ ئە+ ژوور+ ەوە] ئامای چووەر _ ئاماوه‌چووه‌ر ( هـ) چوونه‌ژوور، وه‌ژوورکه‌وتن.
هاتنەژێر/hatinejêř: كتن:[ هاتن+ ئە+ ژێر]
هاتنەژێرەوە/hatinejêrewe: كتن:[ هاتن+ ئە+ ژێرەوە]
هاتنەژێربار/hatinejêřdest: كتن:[ هاتن+ ئە+ ژێر+ بار] ئامای چیر و باری( هـ).
هاتنەژێرچنگ/hatinejêřçinig: كتن:[ هاتن+ ئە+ ژێر+ چنگ] ئامای چیر و چنگی( هـ).
هاتنەژێردەست/hatinejêřdest: كتن:[ هاتن+ ئە+ ژێر+ دەست] خستنەژێردەست.
هاتنەسەر/hatineser: كتن:[ هاتن+ ئە+ سەر]
هاتنەسەرچۆک/hatineserçok: كتن:[ هاتن+ ئە+ سەرچۆک]
هاتنەسەرخۆ/hatineserxo: كتن:[ هاتن+ ئە+ سەرخۆ] بووژانەوە، ووشیاربوونەوە _ هووشیاربوونەوە.
هاتنەسەرشان/hatineserşan: كتن:[ هاتن+ ئە+ شان] ئامای سەروشانەی، تێوەگلان.
هاتنەسوێ/hatinesiwê: كتن:[ هاتن+ ئە+ سوێ] ئامای چڵ( هـ)، ئامایناوە، داهاتنەوە، تێ هاتنەوە.
هاتنەكردن/hatinekirdin: كتن:[ هاتن+ ئە+ کردن] ئەنجامدان، شیاوی کردن.
هاتنەکۆتایی کار/hatinekotayî kar: كتن:[ هاتن+ ئە+ کۆتایی کار] ئامایۆ تۆسەری.
هاتنەكوشتن/hatine kuştin: كتن:[ هاتن+ ئە+ کوشتن] کوژران.
هاتنەكوڵ/hatinekuľ: كتن:[ هاتن+ ئە+ کوڵ] ئامای کۆڵی، زەرەرکردن.
هاتنەگول/hatinegul: كتن:[ هاتن+ ئە+ گول]
هاتنەگیر/hatine gîr: كتن:[ هاتن+ ئە+ گیر] ئامای گیر، گیرکردن.
هاتنەلا/hatine la: كتن:[ هاتن+ ئە+ لا] ئامای لا ( هـ).
هاتنەمەرز/hatine meriz: كتن:[ هاتن+ ئە+ مەرز] ئامای پەڕ ( هـ)، هاتنەسنوور.
هاتنەمشت/hatine mişit: كتن:[ هاتن+ ئە+ مشت] ئامای مشتە، کەوتنە دەست.
هاتنەناو/hatinenaw: كتن:[ هاتن+ ئە+ ناو] ئامای دلی ( هـ) _ ئاماینە : تێهاتن، تووش بوون.
هاتنەناودەست/hatinenaw dest: كتن:[ هاتنەناو+ دەست] ئاماینە دەس.
هاتنەناودەم/hatinenaw dem: كتن:[ هاتنەناو+ دەم] ئاماینە دەم.
هاتنەناودڵ/hatinenaw diľ: كتن:[ هاتنەناو+ دڵ] ئاماینە دڵ.
هاتنەناومەیدان/hatinenaw meydan: كتن:[ هاتنەناو+ مەیدان] ئاماینە مەیدان.
هاتنەناو مشت/hatinenaw mişit: كتن:[ هاتنەناو+ مشت] ئاماینە مشتە.
هاتنەناوهۆش/hatinenaw hoş: كتن:[ هاتنەناو+ هۆش] ئاماینەهۆش.
هاتنەیاد/hatineyad: كتن:[ هاتن+ ئە+ یاد] ئاماینەیاڎ.
هاتنەیەک/hatin: كتن:[ هاتن+ ئە+ یەک] هاتنەوەیەک.
هاتن بەبەرهەمدا/hatin be berhemda: كتن:[ هاتن+ بە+ بەرهەم+ دا] ئامای بەرەرە( هـ).
هاتن بە پێشدا/hatin be pêşda: كتن[ هاتن+ بە+ پێشدا] ئامای وەرەرە( هـ)، شکان بەپێشدا.
هاتن بەرەوئێرە/hatin bereûêre: كتن[ هاتن+ بەرەو+ ئێرە] كەوتنە ڕێ بۆ ئێرە.
هاتن بە ڕوودا/hatin be řûda: كتن:[ هاتن+ بە+ڕوو+ دا] ئامای ڕووەرە( هـ)، کەوتن بەدەمدا.
هاتن بە خودا/hatin be xwda: كتن:[ هاتن+ ئە+ خۆدا]
هاتن بە دەوروبەردا/hatin be dewrûberda: كتن:[ هاتن+ بە+ دەوروبەر+ دا] ئامای لانە.
هاتن بەڕێدا بەرەوخوار/hatin beřêda berewxwar: كتن:[ هاتن+ بە+ ڕێ+ دا+ بەرەو+ خوار] ئامای ڕارە( هـ).
هاتن بەڕێدا بەرەوژوور/hatin beřêda berewjûr: كتن:[ هاتن+ بە+ ڕێ+ دا+ بەرەو+ ژوور] ئامای ڕاوری ( هـ).
هاتن بەلادا/hatin belada: كتن:[ هاتن+ بە+ لادا] ئامای لارە، کەوتن، مردن.
هاتن بۆ ڕاو/hatin bo řaw: كتن:[ هاتن+ بۆ+ ڕاو] ئامای ڕاوە ( هـ)، لەڕێوەهاتن.
هاتن وچوون/hatin û çûn: کتن:[ هاتن+ و+ چوون] ئامانوشیان( هـ) _ ئاماولووای، ئاموشۆکردن، گەیشنەبەر و ڕۆیشتن، هاتن و ڕۆیشتن.
هاتنوچوون/hatinûçûn: نتـ: 1 ) ئاموشۆ. 2 ) گەیشتن بەرەوڕۆیشتن.
:: رێڤه‌به‌رێا هاتن وچوونا پارێزگه‌ها دهوكێ.
هاتنی با/hatinî ba: كتن:[ هاتن+ ئە+ ] باهاتن، بای ئومایە
هاتوچۆکەر/hatûçoker: نفا:[هاتوچۆ+ کەر( کردن)]
هاتوچۆ کەرڎەی/hatûço kerđey: کتپ:[ هـ] هاتوچۆکردن ( کناو)
هاتوچۆ کەرڎەیەنە/hatûço kerđeyene: کتپ:[ هـ] لەهاتوچۆکردندا( کناو)
هاتوچۆ کردن/hatûço kirdin: کتپ:[ هاتوچۆ+ کردن] ئامان و شیان.
هاتیار/hatiyar: نتـ:
هاتیكە/hatîke: نتـ:
هاتی هەڤ/hatî hev: کتن:
بەدەستدا هاتن بەرەو خوار/bedestda hatin berewxwar: کتن: ئامای دەسەرە( هـ).
بەدەستدا هاتن بەرەو ژوور/bedestda hatin berewjûr: کتن: ئامای دەسۆری( هـ).
ئاوداهاتن/awdahatin: کتن:[ ئاو+ داهاتن( دا+ هاتن)] ئاما و ئاوو( هـ).
بەپشتاهاتن/be piştahatin: کتن:[ هـ] ئامای دمارە. بەدواداهاتن.
بەپشتاهاتن و کەوتن/be piştahatin û kewtin: کتن: ئامای مازییەرە( هـ).
بەپیرەوە هاتن/bepîrewe hatin: کتن:[ بە+ پیرەوە+ هاتن] ئامای پێوایۆ ( هـ).
بەخەیاڵدا هاتن/bexeyaľdahatin: کتن:[ هـ] ئامای خیاڵۆری، ئامای خیاڵەڕە.
بەدەماهاتن/bedemahatin: کتن: ئامای دەمەنە( هـ)
بەدەمەوە هاتن/bedemewehatin: کتن: ئامای دەمۆ.( هـ)، فریاکەوتن.
بەدەستەوەهاتن/bedestewehatin: کتن: ئامای دەسۆ.( هـ).
بەدڵدا هاتن/bediľda hatin: کتن:[ هـ] ئامای دڵەرە، ئامای دڵۆری.
بەدواداهاتن/be diwadahatin: کتپ: ئامای شونیەرە.
بەڕێداهاتن/beřêda hatin: کتن:[ بە+ ڕێ+ داهاتن] ئامای ڕانە.
بەسەرداهاتن/bederdahatin: کتن:[ بەسەر+ دا+ هاتن] ئامای ملەرە( هـ)، بەملاهاتن.
بەسەرداهاتنەوە/bederdahatintewe: کتن: ئامایۆسەرەنە( هـ).
بەشوێنداهاتن/beşwên dahatin: کتپ:[ بەشوێنداهاتن] ئامای شونی.
بەلاوەهاتن/belawehatin: کتپ:[ بەلاوە+ هاتن] ئامای لاوە
بەیەکداهاتن/beyekdahatin: کتن:[ بە+ یەک+ داهاتن] ئامای پیوەرە( هـ)، پێکەوەهاتن.
بەبیرداهاتن/bebîrdahatin: کتن:[ هـ] ئامای ویرەرە( هـ).
پێداهاتنەوە/pêdahatinewe: کتن:[ پێداا+ هاتن+ ئەوە] ئامایۆپورە ( هـ).
پێوەهاتن/pêwehatin: کتن:[ پێوە( پێ+ وە)+ هاتن] ئامای پۆ( هـ).
پیاهاتن/piyahatin: کتن:[ پیا+ هاتن]
پیاهاتن بەرەوخوار/piyahatin berewxwar: کتن:[ پیاهاتن+ بەرەو+ خوار] ئامای پورە( هـ).
پیاهاتن بەرەوژوور/piyahatin berewjûr: کتن:[ پیاهاتن+ بەرەو+ ژوور] ئامای پوری( هـ).
تێهاتن/têhatin: کتن:[ هـ] ئاماینە( هـ)، تووش بوون.
حاڵ لێهاتنی دەروێش/ĥaľ lêhatinî derwêş: کتن: ئامای حاڵ.[ هـ]
داهاتن/dahatin: کتن:[ دا+ هاتن] ئامای رە( هـ).
ڕاهاتن/řahatin: کتن:[ ڕا+ هاتن] ئامای رە( هـ).
لەخوارەوە هاتن/le xiwarewe hatin: کتن:[ هـ] ئامای وارئەنە.
لەکاتی هاتن بەبەرهەمدا/lekatî hatin beberhemda: شڕ: ئامای بەرەنە( هـ).
لەگەڵداهاتن/legeľdahatin: کتن:[ هـ] ئامای پۆوە( هـ).
لێهاتن/lêhatin: کتن: ئامای چنە( هـ).
.
.
.
.