ئێسکبەندی مرۆڤ/êskbendî mirov: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ بەند] ئێسکەپەیکەر، کاکووت:kakût( کباک) : کۆئەندامی ئێسکبەندی لەشی مرۆڤ پێکدێت لە( 206) پارچە ئێسكی جیاواز. هەندێکیان تاک و هەندێکیان جووت، کە بەشێوەیەکی هاویەک بەسەر هەردوولای لەشدا دابەش کراون. ئێسکەکان شێوە و قەبارەیان جیاوازە.
ئێسکەپەیکەر لە ئەمانە پێکدێت :
ئەندامانی تەوەری/endamanî tewerî: نتـ:[ ئەندامانی+ تەوەری] بەشی سەرەوەی ئێسکە پەیکەر تەوەرەپەیكەرە کە ئێسکی کاسەی سەر( کەللـەسەر) و دەموچاو و ئێسکۆکەکانی گویێ ناوەڕاست دەگرێتەوە.
| کەللـەسەر : Cranium |
کەللـەسەر/kelileser: نتـ:[ توێ][ کەللـە+ سەر] ئێسکەسەر، سەرکلۆخ : Serkilox( کباک)، قاپیلکە سەر، کاپۆل _ کاپۆڵک، کاتک، کاجیر، کاژە _ کاژەڵاک، کافا : سەرجەمی ئێسکەکانی کەللـەی سەر( 29) پارچە ئێسکن، دابەش دەبن بەسەر ناوچە جیاوازەکانی سەردا. کاسەی سەر یان قاپیلکەی دەماغ پێک هاتووە لە 6 شێوە ئێسک، کە 4 یان تاکن و 2 یان چووتن لەم لاو و ئەولای سەر کەوتووون، تێکڕا دەبنە 8 پارچە : سندووقێکی بچووکیان پێکدەهێن بۆ پاراستنی دەماغ، لێوارەکانی ئام ئێسکانە گرنج گرنجن و چوونەتە ناو یەکەوە، هەر بۆیە بەجومگە نەبزوێنەکان دادەندرێن. کونێکی تا ڕادەیەک گەورەش لە ژێر کاسەی سەردا هەیە دڕکەمۆخی پێدا تێدەپەڕێت و پێی دەڵێن شاکەلەبەر. هەرەوەها بۆشایییەک لە کەللەی منداڵدا هەیە پێی دەڵێن : شلکەسەر( یافوخ).
کەللـەسەر چوارچێوە و پێکهاتی دەموچاو راگیردەکات و بەرگری دەکات لە ئازار و گازندە گەیشتن بە مێشک. بەکەللـەسەر بەبێ ئێسکی شێویلاکەی خواروو دەگووترێت کڕانیۆم کە لە دوو بەش پێکهاتووە. کە لەسەری مێشکی کە ئەرکی پارێزگاری کردن لە مێشکی بەئەستۆیە و بەشی دووهەم، ئێسکە کانی دەموچاوە کە لەپێشتەوە و خوارەوەی قاپیلکەی مێشکدا جێگیرە و چوارچێوەی دەموچاو پێکدێنێت. بە کۆ کەللـەسەر لە 22 ئێسک پێکدێت. لە ئەستوورایی هەندێک لەئێسکەکانی سەر و دەموچاودا بۆشایی گەلێک هەن بەناوی سینووس: Sînûs. جگە لە جومگەی لاجانگی شێویلاکی کە تەنیا جومگەی بزوێنەری کەللـەسەرە دیتری ئێسکەکانی لەرێی جومگەی ریشاڵی بە یەکەوە نووساون.
| تێبینی |
| سەری منداڵ بەوە جیادەکرێتەوە لە سەری مرۆڤی گەورە کە کەلـلەی لەچاو بەشەکانی دیکەی ئێسکەپەیکەر گەورەترە و دەموچاویشی تا ڕادەیەک بچووکترە. |
ئێسکەکانی دەموچاو لە کەللـەسەردا بریتین لە 14 دانە، کە 6 دانەیان جووتن و 2 دانەیان تاکن. 13 پاژی لکاوە بە کەللـەوە و ناجووڵێت.
0001 – 1. ئێسکی ناوچاوانی/ êskî nawçawanî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ناوچەوان+ ی] ناوچەوانە ئێسک، تەوێڵی.[ لا : frontal bone ].[ os frontale].
0002 – 2. ئێسکی مێخی/ êskî mêxî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مێخی] ئیسکێکە لە ناوکەللەی سەردا، لای چەپ.[ ئینگـ : sphenoid ][ لا : os sphenoidale]
0003 – 3. ئێسکی مێخی/ êskî mêxî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مێخی] ئیسکێکە لە ناوکەللەی سەردا، لای ڕاست.[ ئینگـ : sphenoid ][ لا : os sphenoidale]
0004 – 4. پاتەسەر/pateser: نتـ:[ توێ][ پاتە+ سەر] پشتسەر : هیمایەكی توێژكارییە بۆ داوترین بەشی كەللەسەر : ئێسکی پاشەسەر لە ژێر و دواوەی کەللەوە کە کونێکی هێلکەیی تێدایە و ڕێگای پێوەندی مێشک و پەتەمازە خۆش دەکات.[ ئینگـ : occiput , occipitale].
0005 – 5. ئێسكی بێژه‌نگی/êskî bêjengî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ بێژەنگی] بێژنگە ئێسکە : ئیسکێکە لە ناو کەللەی سەردا، لای چەپ [ ئینگ: Ethmois، os ethmoidale. : ethmoid]
0006 – 6. ئێسكی بێژه‌نگی/êskî bêjengî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ بێژەنگی] بێژنگە ئێسکە : ئیسکێکە لە ناو کەللەی سەردا، لای ڕاست.[ ئینگ: Ethmois، os ethmoidale. : ethmoid]
0007 – 7. ئێسکی لاجانگی/êskî lacangî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ] ئێسکێکی پەپوولەیی کە بنی کەللە دەگرێت، لای چەپ.[ ئینگـ : temporal]
0008 – 8. ئێسکی لاجانگی/êskî lacangî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ لاجانگی] ئێسکێکی پەپوولەیی کە بنی کەللە دەگرێت، لای ڕاست.[ ئینگـ : temporal]
0009 – 9. ئێسکی دیواری/ êskî dîwarî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ دیواری] لای چەپ.[ ئینگـ : parietal ,os parietale]
00010 – 10. ئێسکی دیواری/êskî dîwarî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ دیواری] لای ڕاست. ئێسکی جانگ دوو ئێسکە لە کەللەسەردا کە دوو لاپاڵ و بان سەر دادەپۆشێت. ئەم دوو ئێسکە لە ناوەڕاستدا دەگەنەوە بەیەک و تەپڵی سەر پێک دێنن. لە پێشەوە لەگەڵ ئێسکی توێڵ و لە دواوە لەگەڵ ئێسکی پاشەسەر جومگە دەبن. ڕووکاری دەرەوەی ئەم ئێسکە کۆمە.[ ئینگـ : parietal ]
ئێسكاندنی درزەکانی کەللە/êskandinî dirzekanî kelile: نتـ:[ توێ][ ئینگ: craniostosis]{ پەزیشکی، ل، 99}.
0011 – 1. ئێسکی گاسنی/ êskî gasinî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ دیواری] گاسنە ئێسک : ئێسكی پشتەوەی تیغەی لووت. [ ئینگـ : Vomer]
0012 – 2. ئێسكی شه‌ویلگه‌ی خواروو/êskî şeyilgey ziwarû: نتـ:[ توێ] ئێسکی كاكیلەی خوارەوە، ئێسکی شەویلگەی خوارەوە : لامالژێریی : لاماژوو خواری، ئێسکی چه‌ناگه، ئارزه‌ن، كاپۆڵ، ئێسكەكانی گوێ [ ئینگ : Mandibular bone].
0013 – 3. ئێسکی مل/êskî mil: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ مل] چەڵەمەی مل : ئێسکی تەڵەمشکێنە لەسەر قورقوشم، لە شێوەی بادا.[ ئینگـ : hyoid]
0014 – 4. ئێسكی شه‌ویلگه‌ی سه‌روو/êskî şeyilgey serû: نتـ:[ توێ] ئێسکی كاكیلەی سەروو، کاژوویا ژۆرین : Kajûya jorîn ( كباك)، لاماژوریی.[ ئینگ : Maxillary bone]
0015 – 5.
0016 – 6.
0017 – 7. ئێسکی کەپوو/êskî kepû: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ کەپوو] ئێسکی لووت.[ ئینگـ : nasal : os nasale]
0018 – 8. ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت/êskî gwêçikemasî nawewey lût: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ گوێچکەماسی+ ناوەوەی+ لووت] ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت، لای چەپ. [ ئینگـ : Concha nasalis inferior]
0019 – 9. ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت/êskî gwêçikemasî nawewey lût: نتـ:[ توێ][ ئێسکی+ گوێچکەماسی+ ناوەوەی+ لووت] ئێسکی گوێچکەماسی ناوەوەی لووت، لای ڕاست. [ ئینگـ : Concha nasalis inferior]
0029 – 10. ئێسکی کوڵمی/êskî kuľimî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ی + کوڵم+ی] ئێسکی چاو : ئێسکی گۆنەیی، ڕوومەتە ئێسک، لای چەپ.[ ئینگـ : zygomatic]
0021 – 11. ئێسکی کوڵمی/êskî kuľimî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ی + کوڵم+ی] ئێسکی چاو : ئێسکی گۆنەیی، ڕوومەتە ئێسک، لای ڕاست.[ ئینگـ : zygomatic].[ ئینگ : Zygoma ، Cheekbone , os zigomaticum].
0022 – 12. ئێسکی فرمێسکی/êskî firmêskî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ فرمێسك+ی] ئێسکی ژمارە 21 یەکە لە پێکهاتەی کەللەسەر، لای چەپ.[ ئینگـ : lacrimal bone]
0023 – 13. ئێسکی فرمێسکی/êskî firmêskî: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ فرمێسك+ی] ئێسکی ژمارە 22 یەکە لە پێکهاتەی کەللەسەر، لای ڕاست.[ ئینگـ : lacrimal bone ]
0024 – 14 ئێسكی مەڵاشوو/êskî melaşû: نتـ:[ توێ][ ئێسك+ ی+ مەڵاشوو][ ئینگـ : palate ]
0023 – ئێسکە چەکوش/êske çekuş: نتـ:[ توێ][ ئێسکە+ چەکوش] لە گوێچکەدایە لای ڕاست.[ ئینگـ : malleus]
0025 – ئێسکە چەکوش/êske çekuş: نتـ:[ توێ][ ئێسکە+ چەکوش] لە گوێچکەدایە لای چەپ.[ ئینگـ : malleus]
0026 – ئێسکی دەزگا/êskî deziga: نتـ:[ توێ] دەزگا. : لە گوێچکەدایە لای ڕاست. [ ئینگـ : incus ]
0027 – ئێسکی دەزگا/êskî deziga: نتـ:[ توێ] دەزگا : لە گوێچکەدایە لای چەپ. [ ئینگـ : incus ]
0028 – ئاوزەنگی/awzengî: نتـ:[ توێ] ئێسکی سێیەمی ناوگوێ : لە گوێچکەدایە لای ڕاست.. [ ئینگـ : stapes]
0029 – ئاوزەنگی/awzengî: نتـ:[ توێ] ئێسکی سێیەمی ناوگوێ : لە گوێچکەدایە لای چەپ. [ ئینگـ : stapes]
.
| بڕبڕەی پشت : Vertebra |
بڕبڕەی پشت/biřbiřey pişt: ن:[ توێ][ بڕبڕە+ ی+ پشت] ئێسكی مووغەی پشت، ئێسكی پشت، بەرەبەرە، برژەبرژ، بروبزگور، پشتە مازە، تەرختە _ ترەختە، تیرەغە، تیغەرەی پشت، سنسل، کاریتەی پشت، کرک، گازەڕا، ماری پشتا : Marîpišta، مازگە، مازە _ مازی، مۆغەرە. : بڕبڕە تەوەرەی ناوەندی لەشی مرۆڤە و لە ھێڵی ناوەڕاست و بەشی پشتەوەی لەشدایە، لە بنکی کاپۆڵەوە دەست پێدەکات و بەملدا دێتەخوار و تا سمت دڕیژەی ھەیە. لە منداڵاندا لە 33 مۆرە پێک ھاتووە و لە گەورەدا پێنج مۆرەی پێش ئاخر پێکەوە دەلکێن و ئێسکی سێبەندە پێک دەھێنن و چوار مۆرەی ئاخریش پێکەوە دەلکێن و کلێجە دروست دەکەن. بەم بۆنەوە ژمارەی مۆرەکان لە گەورەکاندا 24 بڕگە یان مۆرە یە. [ ئینگـ : Vertebra].
بڕبڕەکانی مل/biřbiřekanî mil: نتـ:[ توێ] بڕبڕاگەی گەردن : پێکهاتوە لە 7 دانەی ئێسک : بڕبڕاگەی گەردن، گەردەمل. [ ئینگـ : cervical vertebra ]
0029 – 01 – 1. C1 یەکەمین بڕبڕەیە لە بڕبڕەی پشت؛ لەگەردندا، کە کەللەسەی هەڵگرتووە. [ ئینگـ : Atlas, vertebra cervicalis I ].
0030 – 02 – 2. C2 دووهەمین بڕبڕەیە لەگەردن دا، کە بڕبڕەی ئەتلەسێ هەڵگرتووە. [ ئینگـ : axis, vertebra cervicalis II ].
{ تێبـ : لە نێوان بڕبڕەکانی یەکەم و دووەمی مل کە دیسك لە نێوانیاندا نییە}.
0031 – 03 – 3. C3
0032 – 04 – 4. C4
0033 – 05 – 5. C5
0034 – 06 – 6. C6
0035 – – 07 – 7. C7 حەوتەم بڕبڕەی مل/hewtem biřbiřey mil: نتـ:[ توێ] بەرزە. [ ئینگـ : vertebra prominence , C7]
بڕبڕەکانی پشت/biřbiřekanî pişt: نتـ:[ توێ] بڕبڕەکانی سنگ : پێکهاتووە لە 12 دانە ئێسک : پشتمازە، سنسل، كاریتەی پشتی، گاڕگاڕە، تیغەی پشتی _ تیغەڵەی پشتی _ تیلەقەی پشتی _ تیرەقی پشتی : ئەم دوانزە بڕبرەیە هەڵگری قەفەسی سنگی مرۆڤن.[ ئینگـ : thoracic vertebrae]
0036 – 08 – 01. T1
0037 – 09 – 02. T2
0038 – 10 – 03. T3
0039 – 11 – 04. T4
0040 – 12 – 05. T5
0041 – 13 – 06. T6
0042 – 14 – 07. T7
0043 – 15 – 08. T8
0044 – 16 – 09. T9
0045 – 17 – 10. T10
0046 – 18 – 11. T11
0047 – 19 – 12. T12
بڕبڕەکانی کەمەرە/biřbiřekanî kemere: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە 5 پارچە : بڕبڕاگەی كەمەر یان خالیگە. [ ئینگـ : lumbar vertebrae].
0048 – 20 – 1. L1
0049 – 21 – 2. L2
0050 – 22 – 3. L3
0051 – 23 – 4. L4
0052 – 24 – 5. L5
بڕبڕەکانی سمتە جۆڵە/biřbiřekanî simte cole: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە 5 پارچە [ ئینگـ : sacral vertebrae].
0053 – 25 – 1.
0054 – 26 – 2.
0055 – 27 – 3.
0056 – 28 – 4.
0057 – 29 – 5.
بڕبڕەکانی کلێنچکە/biřbiřekanî kilêniçike: نتـ:[ توێ] پێکهاتووە لە چوار پارچە. [ ئینگـ : coccygeal vertebrae].
0058 – 30 – 1.
0059 – 31 – 2.
0060 – 32 – 3.
0061 – 33 – 4.
| پەراسووەکان : costalis |
پەراسووەکان/perasuwekan: نتـ:[ توێ] پەراسووەکان : 12 جووت کەوانە ئێسکن کە لە دواوە دەگەنەوە بە زیادەکانی لاوەکی بڕبڕەی پشت و لە پێشەوە بێجگە دوو جووتی دوایی( لە دە جووتی تر سێ جووت پێکەوە و حەفت جووت بە جیا) بەهۆی کرۆژە ەوە دەگەنەوە بە ئێسکی چەڵەمە. چەڵەمە ئێسکێکی پانی خەنجەرئاسایە کە کرۆژەی پەراسووەکانی پێوە دەلکێت. لە 12 جووت پەراسوو و بڕبڕاگە و چەڵەمە بۆشاییەك لە ناو سینگدا بەدی دێت کە پەردەی ناوپەنچکك یان گلێجە بنی دەگرێت. ئەم بۆشاییە کە دڵ و سییەکان لە خۆ دەگرێت بە سینگ دەناسرێت .[ ئینگـ : costal][ لا : costalis]
0062 – 01 –
0063 – 02 –
0064 – 03 –
0065 – 04 –
0066 – 05 –
0067 – 06 –
0068 – 07 –
0069 – 08 –
0070 – 09 –
0071 – 10 –
0072 – 11 –
0073 – 12 –
0074 – 1 –
0075 – 2 –
0076 – 3 –
0077 – 4 –
0078 – 5 –
0079 – 6 –
0080 – 7-
0081 – 8 –
0082 – 9 –
0083 – 10 –
0084 – 11 –
0085 – 12 –
0086 – چۆڵەمەی شان/çoľemey şan: نتـ:[ توێ] کلیکا ملی ، ئێسکی چەڵەمە : ئێسكی چۆڵەمەی شان لای ڕاست.[ ئینگـ : clavicle , coilar bone]
0087 – چۆڵەمەی شان/çoľemey şan: نتـ:[ توێ] کلیکا ملی ، ئێسکی چەڵەمە :ئێسكی چۆڵەمەی شان لای چەپ.[ ئینگـ : clavicle , coilar bone]
بەستەری نێوان چۆڵەمەکان/besterî nêwan çoľemekan: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : interclavicular ligament]
0089 – کۆڵەی سنگ/koľey sing: نتـ: [ توێ] .[ ئینگـ : Sternum]
ئێسکەکانی لەگەنە/êskekanî legene: نتـ:[ توێ] بریتییە لە : سێبەندە، کەلەکە، کڵۆک، ئێسکی بەر، لکانگەی شەرم، کاسەی کڵۆک، کۆنی ئۆپتۆراتۆر، کلێجە _ کلێنچکە.
کاسیلکەی لەگەنە لە دوو ئێسک بە ناوی کزیە لە پێشەوە و سێبەندە و کلێجە لە دواوە پێکھاتووە. کزیە ئێسکێکە کە لە پێکەوەلکانی سێ ئێسکی دەورانی تۆلی واتە ئێسکی باڵی کزیە یا کەلەکە، کڵۆک و شەرم ئێسک پێک ھاتووە. کۆبوونەوەی دوو کزیە، سێبەندە و کلێجە بۆشایێک پێک دێنێ کە لەگەنەی پێ دەڵێن. ئێسکی ڕان بە ڕووکاری دەر و ژێری لەگەنەەوە بەند دەبێت.[ ئینگـ : pelvic gridle ]
0090 – 1 – ئێسکی سێبه‌نده/êskî sêbende: نتـ:[ توێ] کلوت، کلۆک، کولمک: ئه‌وه‌ی که ده‌که‌وێته ژێر که‌له‌که‌وه.[ ئینگـ : ]
0091 – 2 – كڵۆت/kiľot: نتـ:[ توێ] کەلەکە : لەلای ڕاست.[ ئینگـ : ilium]
0092 – 3 – کڵۆک/kiľot: نتـ:[ توێ] کەلەکە : لەلای چەپ.[ ئینگـ : ilium]
كڵۆتی/kiľotî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio]
كڵۆتی ئەشکنجی/kiľotî eşkincî: نتـ:[ توێ] کڵۆتی پەنای ڕانی.[ ئینگـ : ilio inguinal]
كڵۆتی پەراسوویی/kiľotî perasuwîy: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliocostal]
كڵۆتی دڕکنی/kiľotî diřkinî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliosinal]
كڵۆتی ڕانی/kiľotî řanî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio femoral]
كڵۆتی سمتە جۆڵەیی/kiľotî simte coľeyî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : iliosacral]
كڵۆتی کەمەری/kiľotî kemerî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio lumber]
كڵۆتی کلێننچکەیی/kiľotî kilênçikeyî: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ilio coccygeal]
كڵۆتی لەگەنەیی/kiľotî legeneyî: نتـ:[ توێ] کڵۆتی مۆژی.[ ئینگـ : ilio pelvic]
0093 – 4 – ئێسکی بەر/êskî per: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]
0094 – 5 – لکانگەی شەرم/likanigey şerim: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]
0095 – 6 – کاسەی کڵۆک /kasey kiľot: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]
0096 – 7 – کۆنی ئۆپتۆراتۆر/konî optorator: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]
0097 – 8 – کلێجە/kilêce: نتـ:[ توێ] .[ ئینگـ : ]
0098 – کزیە/kizye: ن: ئێسکێکی چوارگۆشی ناڕێکە کە لە ناوەڕاستەوە نەختێك گێڕاوە. دوو دانە لەم ئێسکە لە لەشی مرۆڤدا ھەیە؛ یەکێك لە لای چەپ و ئەوی تر لە لای ڕاست کە پێکەوە جەم دەبن و پشتێنەی لەگەنە پێک دەھێنن. کزیە لە پێکەوەلکانی سێ ئێسکی دەورانی تۆلی پێكدێت، واتە ( ئێسکی باڵی کزیە یا کەلەکە )و ( ئێسکی کڵۆك) و ( ئێسکی شەرم ئێسك ) ئەم سێ بەشە لە کاسە کڵۆکدا یەکدەگرن، ئەم یەکگرتنە لە مناڵاندا کرۆژنەییە و لە گەورەکاندا دەبێتە ئێسك. کۆبوونەوەی دوو کزیە، سێبەندە و کلێجە بۆشایێک پێک دێنێ کە لەگەنەی پێ دەڵێن. ئێسکی ڕان بە ڕووکاری دەر و ژێری لەگەنەوە بەند دەبێت. [ ئینگـ : Hip bone]
0099 – ئێسكی سمت/êskî simt: نتـ:[ توێ]
ئه‌سکنجه/eskince: ن:[ توێ][ بەشێکە لە ئێسکەبەند] ئه‌سکه‌نج، زیزه‌ڵه، قوڵقۆڵه، نێک( بانه) : ئێسکه‌که‌ی سه‌ره‌وه‌ی ڕانییه له‌خواره‌وه‌ی که‌له‌که. جوجکه‌ی سمت.[ ئینگ: Ischium].
پشتێنەی لەگەنە : لەگەنە، كزیە، كەلەكە، كڵۆک، كاسە كڵۆک.
ئێسکبەندی دەرەكی/êskbendî derekî: نتـ:[ توێ][ ئێسکبەند+ی+ دەرەكی][ ئینگـ : exoskeleton ] .
ئێسکبەندی ناوەكی/êskbendî nawekî: نتـ:[ توێ][ ئێسکبەند+ی+ ناوەكی][ ئینگـ : endoskeleton ] .
کۆئەندامی پەلی سەروو/koendamî pelî serû: نتـ:[ ئەندامانی+ پەلی+ سەروو] [ ]
0100 – ئێسكی باسک/êskî basik: نتـ:[ توێ] کە لەدوو لای لەشی مرۆڤ و لە پەکەرەی دەستدا جێگیر بووە. ئەم ئێسکە لە سەرەوە( بەشی proximal) لەگەڵ ئێسکی دەفە و جومگەی شان و لە خوارەوە (بەشی distal) لەگەڵ ئێسکی کەوەرە () و زەند()، جومگەی ئەنیشک پێكدێنێت.
0101 – 01 – ئێسكی بازوو/êskî bazû: نتـ:[ توێ] ئێسكی نێوان ئانیشک و سه‌رشان.[ ئینگ: Humerus].
0102 – 02 – ئێسكی بازوو/êskî bazû: نتـ:[ توێ] ئێسكی نێوان ئانیشک و سه‌رشان.[ ئینگ: Humerus].
0103 – 01 – ئێسکی کەوەرە/êskî Kewere: نتـ:[ توێ] ئێسکی قەڵەمەی بچووکی باسک.[ لا : ulna bone ]
0104 – 20 – ئێسکی کەوەرە/êskî Kewere: نتـ:[ توێ] ئێسکی قەڵەمەی بچووکی باسک.[ لا : ulna bone ]
0105 – 01 – ئێسكی زەند/êskî zend: نتـ:[ توێ] بەلەچەق : ئێسکی قەڵەمەی گەورەی باسک.[ لا : radius bone]
0106 – 02 – ئێسكی زەند/êskî zend: نتـ:[ توێ] بەلەچەق : ئێسکی قەڵەمەی گەورەی باسک.[ لا : radius bone]
ئێسكۆکەکانی مه‌چه‌ک/êskokekanî meçek: نتـ:[ توێ] کارپینێ : ئێسکەکانی مەچەک جومگەێکی توێژکارییە کە وا دەبێتە هۆی جموجۆڵی هەرچی زۆرتری دەست لە مرۆڤدا. ئەم جومگە لە هەشت ئێسک پێکهاتووە کە لە دوو ڕەدی دا رێککەوتون.[ ئینگ: Carpus ، carpiene].
0107 – 1. ئێسكی مانگی/êskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]
0108 – 1. ئێسكی مانگی/êskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]
0109 – 2. ئێسكی مانگی/êskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]
0110 – 2. ئێسكی مانگی/êskî mangî: نتـ:[ توێ] ئێسکی کەوانەیی : یەکەمین ئێسکۆکەیە لە باسک و مەچەكدا کە لە شێوەی مانگ دەچێت.( A) [ لا : lunate]
0111 – 3. ئێسكی سێسووچ/êskî sêsûç: نتـ:[ توێ] دووهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە سێ سووچی هەیە .( B)[ لا : triquetrum]
0112 – 3. ئێسكی سێسووچ/êskî sêsûç: نتـ:[ توێ] دووهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە سێ سووچی هەیە .( B)[ لا : triquetrum]
0113 – 4 – ئێسكی نۆکی/êskî nokî: نتـ:[ توێ] سێهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی نۆک دەچێت.( C)[ لا : Pisiform]
0114 – 4 – ئێسكی نۆکی/êskî nokî: نتـ:[ توێ] سێهەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی نۆک دەچێت.( C)[ لا : Pisiform]
0115 – 5 . ئێسكی چنگاڵی/êskî çingaľî: نتـ:[ توێ] چوارەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی قولاب دەچێت.( D)[ لا : Hamate]
0116 – 5 . ئێسكی چنگاڵی/êskî çingaľî: نتـ:[ توێ] چوارەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی قولاب دەچێت.( D)[ لا : Hamate]
0117 – 6 – ئێسكی گەورە/êskî gewire: نتـ:[ توێ] پێنجەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی سەر دەچێت.( E)[ لا : Capitate]
0018 – 6 – ئێسكی گەورە/êskî gewire: نتـ:[ توێ] پێنجەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی سەر دەچێت.( E)[ لا : Capitate]
0119 – 7 – ئێسكی نیمچەتەریب/êskî nîmçe terîb: نتـ:[ توێ] شەشمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە شێوەیەکی ئەندازەی هەیە لایەکی لە سێگۆشە دەچێت و لایەلی لە چوارگۆشە دەچێت.( F)[ لا : Trapezoid]
0120 – 7 – ئێسكی نیمچەتەریب/êskî nîmçe terîb: نتـ:[ توێ] شەشمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە شێوەیەکی ئەندازەی هەیە لایەکی لە سێگۆشە دەچێت و لایەلی لە چوارگۆشە دەچێت.( F)[ لا : Trapezoid]
0121 – 8 – ئێسكی لەبزینەیی/êskî lebizîneyî: نتـ:[ توێ] هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( G)[ لا : Trapezium]
0122 – 8 – ئێسكی لەبزینەیی/êskî lebizîneyî: نتـ:[ توێ] هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( G)[ لا : Trapezium]
0123 – 9 – ئێسكی بەلەمی/êskî belemî: نتـ:[ توێ]هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( H)[ لا : Scaphoid]
0124 – 9 – ئێسكی بەلەمی/êskî belemî: نتـ:[ توێ]هەفتەمین ئێسکۆکەیە لە مەچەكدا کە لە شێوەی لەبزینە دەچێت.( H)[ لا : Scaphoid]
شانەی دەست/şaney dest: نتـ:[ توێ][ شانە+ ی+ دەست] مێتاکارپەکان : metacarpus : بریتین لە 5 [ ئینگـ: Carpal bones]
0125 – 1. ئێسكی شانەی دەست I پەنجە/êskî şaney I penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەگەورە.
0126 – پەنجەی ژێرەوە
0127 – پەنجەی ناوەڕاست
0128 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0129 1. ئێسكی شانەی دەست I پەنجە/êskî şaney I penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەگەورە.
0130 – پەنجەی ژێرەوە
0131 – پەنجەی ناوەڕاست
0132 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0133 – 2. ئێسكی شانەی II پەنجە /êskî şaney II penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی نیشان.
0134 – پەنجەی ژێرەوە
0135 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0136 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0137 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0138 – 2. ئێسكی شانەی II پەنجە /êskî şaney II penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی نیشان.
0139 – پەنجەی ژێرەوە
0140 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0141 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0142 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0143 -3. ئێسكی شانەی III پەنجە/êskî şaney III penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی باڵابەرزە.
0144 – پەنجەی ژێرەوە
0145 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0146 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0147 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0148 – 3. ئێسكی شانەی III پەنجە/êskî şaney III penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی باڵابەرزە.
0149 – پەنجەی ژێرەوە
0150 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0151 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0152 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0153 – 4. ئێسكی شانەی IV پەنجە/êskî şaney IV penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی ئالخواج.
0149 – پەنجەی ژێرەوە
0150 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0151 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0152 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0153 – 4. ئێسكی شانەی IV پەنجە/êskî şaney IV penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی ئالخواج.
0154 – پەنجەی ژێرەوە
0155 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0156 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0157 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0158 – 5. ئێسكی شانەی V پەنجە/êskî şaney V penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی تووتە.
0159 – پەنجەی ژێرەوە
0160 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0161 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0162 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
0163 – 5. ئێسكی شانەی V پەنجە/êskî şaney V penice: نتـ:[ توێ] ئەو ئێسکەی کە دەبێتە بنەمای پەنجەی تووتە.
0164 – پەنجەی ژێرەوە
0165 – پەنجەی ناوەڕاست 1
0166 – پەنجەی ناوەڕاست 2
0167 – پەنجەی سەرەوە ( نینۆکدا).
ئەندامانی پەلی خواروو/endamanî pelî xwarû: نتـ:[ توێ][ ئەندامانی+ پەلی+ خواروو] هەر لایەکی پەلی خوارەوەی مرۆڤ کە پێی دەگووترێت قاچ یان لنگ پێکهاتووە لە 31 پارچە ئێسکی جیاواز، کە تێکڕا دەکەنە 62 پارچە ئێسک.
0168 –01 – ئێسكی ڕان/êskî řan: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ڕان] هەستی یێ ڕانێ : ئەم ئێسکە گەورەترین و دریژترین و بەهێزترین ئێسكی لەشی مرۆڤە، بەشێکە لە پەلەکانی خوارەوەی لای ڕاست و چەپ، ئەم ئێسكە لای سەرەوەی خڕە، كە دەچێتە ناو قوڵكە بۆشایی یەوە، کە قوڵكە جومگە پێک دێنێت. ئێسكی ڕان لە خوارەوە لە جومگەی ئەژنۆ دا لەگەڵ ئیسکی لاقدا دەجومگێت. [ ئینگـ : femur ,thighbone].
0169 –02 – ئێسكی ڕان/êskî řan: نتـ:[ توێ][ ئێسک+ ی+ ڕان] هەستی یێ ڕانێ : ئەم ئێسکە گەورەترین و دریژترین و بەهێزترین ئێسكی لەشی مرۆڤە، بەشێکە لە پەلەکانی خوارەوەی لای ڕاست و چەپ، ئەم ئێسكە لای سەرەوەی خڕە، كە دەچێتە ناو قوڵكە بۆشایی یەوە، کە قوڵكە جومگە پێک دێنێت. ئێسكی ڕان لە خوارەوە لە جومگەی ئەژنۆ دا لەگەڵ ئیسکی لاقدا دەجومگێت. [ ئینگـ : femur ,thighbone].
0170 – 01 – كڵاوەی ئەژنۆ/kiľawey ejino: نتـ:[ توێ][ كڵاو+ ئە+ ی+ ئەژنۆ] کەشکەی ئەژنۆ( هـ) . [ ئینگـ : patella].
0171 – 02 – كڵاوەی ئەژنۆ/kiľawey ejino: نتـ:[ توێ][ كڵاو+ ئە+ ی+ ئەژنۆ] کەشکەی ئەژنۆ( هـ) . [ ئینگـ : patella].
0172 – 01 – قامیشە/qamîşe: ن:[ توێ] لولاق، کەناری پێشەوەی لولاق. : ئێسکێکیە لە ئێسکەکانی ئێسکبەند.[ لا : tibia][ ئینگـ : Shin bone].
0173 – 02 – قامیشە/qamîşe: ن:[ توێ] لولاق، کەناری پێشەوەی لولاق. : ئێسکێکیە لە ئێسکەکانی ئێسکبەند.[ لا : tibia][ ئینگـ : Shin bone].
0174 – 01 – تەڵەزم/teľezim: نتـ:[ توێ] ئێسکەباریکەی لاق.[ ئینگـ : Fibula].
0175 – 02 – تەڵەزم/teľezim: نتـ:[ توێ] ئێسکەباریکەی لاق.[ ئینگـ : Fibula].
| هەر پێیەک بریتیە لە 27 پارچە ئێسکی جیاواز |
0176 – 01 – ئێسکی قوله‌پێ/ êskî qulepê: نتـ:[ توێ] زەنداپێ، بازنداپێ، قاپ، کشتەکی پێڵو، کڕکڕەی پێڵو : جومگەی نێوان لاق و پێ.[ لا : Tarsus].[ ئینگـ : ankle bone ]
0177 – 01 – ئێسکی قوله‌پێ/ êskî qulepê: نتـ:[ توێ] زەنداپێ، بازنداپێ، قاپ، کشتەکی پێڵو، کڕکڕەی پێڵو : جومگەی نێوان لاق و پێ.[ لا : Tarsus].[ ئینگـ : ankle bone ]
0178 – 01 – ئێسكی پاژنە/êskî pajine: ن:[ توێ] .[ لا : Calcaneum , Calcaneus ]
0179 – 01 – ئێسكی پاژنە/êskî pajine: ن:[ توێ] .[ لا : Calcaneum , Calcaneus ]
0180 – 01 – ئێسكی ڕەقەڵە/êskî reqeľe: ن:[ توێ] ڕەقەڵەی قاچ، گۆزینگ.[ ئینگـ : Talus bone]
0181 – 01 – ئێسكی ڕەقەڵە/êskî reqeľe: ن:[ توێ] ڕەقەڵەی قاچ، گۆزینگ.[ ئینگـ : Talus bone]
0182 – 08 – 4 – ئێسكی شەش پاڵووی/êskî şeş paľûy: ن:[ توێ] ئێسكی شەش لا، شەش ڕوو.[ ئینگـ : Cuboid bone]
0183 – 08 – 4 – ئێسكی شەش پاڵووی/êskî şeş paľûy: ن:[ توێ] ئێسكی شەش لا، شەش ڕوو.[ ئینگـ : Cuboid bone]
0184 – 09 – 5 – ئێسكی بەلەمی /êskî belemî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Navicular bone]
0185 – 09 – 5 – ئێسكی بەلەمی /êskî belemî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Navicular bone]
0186 – 10 – 6 – ئێسكی پوازی تەنیشتی/êskî pwazî tenîştî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Lateral cuneiform bone]
0187 – 10 – 6 – ئێسكی پوازی تەنیشتی/êskî pwazî tenîştî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Lateral cuneiform bone]
0188 – 11 – 7 – ئێسكی پوازی ناوەندی/êskî pwazî nawendî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Intermediate cuneiform bone]
0189 – 11 – 7 – ئێسكی پوازی ناوەندی/êskî pwazî nawendî: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Intermediate cuneiform bone]
0190 – 12 – 8 – ئێسكی پوازی پەر/êskî pwazî per: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Medial cuneiform bone]
0191 – 12 – 8 – ئێسكی پوازی پەر/êskî pwazî per: ن:[ توێ] یەكێكە لە ئێسکەکانی مەچەکی پێ.[ ئینگـ : Medial cuneiform bone]
1192 – 13 – 9 – ئێسکی شانەی پێ/êskî şaney pê: ن:[ توێ] ئێسکی لەپی پێ، ئەو پێنج ئێسکەی کە دەکەوێتە نیوان مەچەک و پەنجەکانی پێدا.[ لا : Metatarsus][ ئینگـ : Metatarsal bones]
1193 – 13 – 9 – ئێسکی شانەی پێ/êskî şaney pê: ن:[ توێ] ئێسکی لەپی پێ، ئەو پێنج ئێسکەی کە دەکەوێتە نیوان مەچەک و پەنجەکانی پێدا.[ لا : Metatarsus][ ئینگـ : Metatarsal bones]
ئێسكی پەنجە/êskî penice: نتـ:[ توێ] گرێ پەنجەکانی پێ ژمارەیان دەبێتە 14 ئێسکە پەنجە، جیاوازە لە پەنجەکانی دیکە.[ ئینگـ : Phalanges of the foot]
1194 -14 – 10. پێنج دانە پەنجەی پێ لە پاش پێنج ئێسکی لەپی پا وە دێن، بەلاتینی پێیان دەگووترێت( Proximal Phalanges)
1195 –
0196 -15 – 11. یەک دانە پەنجە کە بە کەڵە ئەنگوست یان پەنجەگەورە ناسراوە، بە لاتینی پێی دەگووترێت ( Hallux).
0197 –
0198 –
0199 –
0200 –
0201 –
0202 –
0203 –
0204 – 16 – 12. چوار پەنجەکەی دیکەی پێ لە دوو رێز پەنجە پێک دێن، رێزی نێوان ئێسکەکانی لەپی پێ و دوا ریز پێی دەگووترێت ( Middle Phalanges)
0205 –
0206 – چوار پەنجەکەی دوایین پێی دەگووترێت ( Distal Phalanges).
.
.
.
.