مار/mar: ن:[ زیند][ وشەی( مار) بنەچەکەی سۆمەریە و لەو زمانەدا بە شێوەی(مر) تۆمارکراوە]{ سۆران حەمەڕەش}
یه‌كێكه له زینده‌وه‌ره خشكۆكه كوشنده‌كان. لەشێکی درێژ بێپەلوپۆیە واتا دەست و پێی نییە. زیندەوەرێکی گۆشتخۆرە. هەتاکو ئێستا نزیکەی 2700 جۆری مار هاتووەتە دەستنیشانکردن. نزیکەی 10 ساڵێک دەژێت. پۆلێنکردنی مار دەابەش دەبێت بە دووبەشەوە : بنیاکان و نابیناکان( کوێرەکان).
[ دەنگ] فیشکاندن.
| پۆلێنکردنی زانستی | ||||||||
| جیهان | فەرمانڕەوایی | هۆبە | چین | بنەچین | ژێرچین | جۆرەکۆم | چەشن | جۆر |
| Animalia | Chordata | Vertebrata | Reptilia | Diapsida | Lepidosauromorpha | Lepidosauria | Squamata | Serpentes |
| جیهانی زیندەوەر | پەتدارەکان | بڕبڕاگەدارەکان | خشۆکییەکان | دووکەوانی | لێپیدۆساورۆمۆرفا | خشۆکەکان ، خزۆگەکان | پولەکەیی | مار |
:: بەزمانی خۆش، مار لەکونێ دەرهێنان.
:: مار دەباغەڵی خۆهاویشتن.
مارئاسا/marasa: نتـ:[ مار+ ئاسا] مارمارۆک، وەک مار، مارانی.
ماربەدەستی خەڵکی گرتن/mar bedestî xeľikî girtin: نتـ:[ مجـ] کاری پڕمەترسی بەخەڵک کردن، بەدەست کەسێكی ترماگرتن.
مارپێچ/marpêç: نتـ:[ زیند][ مار+ پێچ( پێچان)] پێچ پێچ، قەمچ و پێچ، قەنج و پێچ، قەنچاو پێچ، قەنچ وپێچ، مارمارۆک، گاميزە، ميزەگا.
مارپێوەدان/marpêwedan: کتپ: مارگەستن، مارگەستەی.
مارخۆر/marxor: ن:
مارخواردن/marxeardin: ن:
مارناسی/marnasî: نتـ:[ مار+ ناس( ناسین)+ ی] [ ئینگـ : Ophiology].
مارگر/margir: ن:
مارگرتن/margirtin: ن:
مارگیر/margîr: ن:
تەماتەمارانە/tematemarane: نتـ:[ تەماتە+ مار+ ئانە] دەرمانە مار، مێوە مارانێ، هەنگوورە دێوە، هەنگوورەمار.
| هەندێک لە نموونەکانی مار لە جیهانددا |
ماری ئاددەر/marî adder: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە لە دوو کیشوەی ئەوروپا و باکووری ئاسیا دەژێت.[ ئینگـ : Viperidae : Vipera berus, common European adder(viper) ،venomous snake ]
ئازەخەمارەکان/azexe marekan: نتـ:[ زیند][ ئازەخ+ ئە+ ماران] ئەم جۆرە مارانە لە کیشوەری ئاوسترالیا و ووڵاتی ئەندەنوسیا هەیە، هەتاکو ئێستا سێ جۆری لێ پۆلین کراوە ( A. javanicus، A. granulatus، A. arafurae) [ ئینگـ : Acrochordidae]
ماری ئەژدەهاک/marî ejidehak: ن:[ زیند] ماری زووحاك.
ماری ئاسپ/marî asip: ن:[ زیند]
ئاتەشەمار⁄ ateşemar: ن:[ گیان][ ئاتەش+ ئە+ مار] مارێک کە ڕەنگی سووری ئاتەشییە.
ماری ئاناکۆندا/mar: ن:[ زیند] ماری ئاناکۆندا ئەستورایی و تەنگی گەورەترین لە نێو مارەکان. مارى ئاناكۆندا له جه‌نگه‌ڵه‌كانى ئه‌مه‌ریكاى باشووردا ده‌ژیت، ئه‌ستوورییه‌كه‌ى به‌قه‌د ئه‌ستووریی مرۆڤێكى ئاسایی لێ دێت.
ماری ئاوژی/mar: ن:[ زیند] مارێ ئاڤی: marê avî، ماری ئاوێ، مارێکی بێ ژەهره لە قەراخ ئاوان دەژێت.
ئەژدەرمارەکان/mar: نتـ:[ زیند] ماری بۆا : Boa. [ ئینگـ : ]
ئەژدەرمارانی کوتولە/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Tropidophiidae]
مار/mar: ن:[ زیند] ئەم بنەماڵەی مارانە لە کیشوەری ئەفەریقا و ڕۆژهەكاتی ناوین هەیە، 12 جۆری هەیە ( Amblyodipsas، Aparallactus، Atractaspis، Brachyophis، Chilorhinophis، Elapotinus، Hypoptophis، Macrelaps، Micrelaps، Poecilopholis، Polemon، Xenocalamus)[ ئینگـ : atractaspididae]
ماری/mar: ن:[ زیند] [ ئینگـ : Boidae]
ماری بەڵەك/mar: ن:[ زیند] مارێ بەلەك : marê belek ، ماری ئەەرقەم : ماری خاڵ بەڵەك، ماری جنجر، ماری خاڵدار، ماری دووڕەنگ.
ماری پیسۆنى تۆڕدار/mar: ن:[ زیند] درێژییه‌كه‌ى 33 پێیه یان 10 مه‌تر و 10 سانتیمه‌ترە، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا درێژترین مارى “پیسۆنى” درێژتره له درێژترین مارى “ئاناكۆندا”، به‌ڵام ته‌نگه و ئه‌ستورایی مارى “ئاناكۆندا” زۆر گه‌وره‌تره.
بۆلیەرەمارەکان/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Bolyeriidae]
تفرەمار/tifiremar: ن:[ كۆ][ تفر+ ئە+ مار] کاژ : كراسەمارانە.
تیرەمار/tîremar: ن: نتـ:[ زیند][ تیرە+ مار] ئه‌سپه‌مار، بازقەپان، باشقەپان : جۆرە مارێکی زەردی بارێکی چوست و چالاکە بە قەد تیرۆکێ ئەبێ، مل بارێک، سەربادامێ، چاوکەژاڵ و جوان. خۆی بۆ هەر نێچیرێک بهاوێت، کونی دەکات. { کشتوکاڵ، ل، 96 }[ Zoo : zamenis gemonensis]
تیلەمار/tîlemar: نتـ:[ زیند][ تیل( تیر)+ ئە+ مار]
1 – بێچووی مار، توولەمار.
2 – ماری باریک و درێژ.
ماری درەخت/mar: ن:[ زیند] جۆره مارێکە ژیانی بەسەر درەختەوە دەباتەسەر، ئەگەر بەکەسێکەوە پێوه‌دات ژه‌هره‌كه‌ی ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی خوێن له‌سه‌رجه‌م كونه‌كانی له‌شی کەسەکەوە فیچقه بكات.
ڕەش مار/şmar: ن:[ زیند] مارێ ڕەش : marê reš، مارۆسيا.
خشەی مار/xişey mar: ن:
ماری زەنگوڵەدار/marî zenguľedar: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە دەنگی ڕۆیشتنەکەی لە دەنگی زەنگوڵە دەچێت، مارێکی زۆر ژەهرینە.[ ئینگـ : Crotalus , Ratle snake]{ کەمالنامە، ل، 393}
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Colubridae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Elapidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Loxocemidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Pythonidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Uropeltidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Xenopeltidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Scolecophidia]
کوێرەمارەکان/kiwêremarekan: نتـ:[ زیند][ کوێر+ ماران] لەپۆڵین کردندا هەموو مارە کوێرمارەکان و دەزوولەییەمارەکان دەگرێتەوە، هەتاکو ئێستاکێ 15 بنەماڵە و 9 بن بنەماڵە و 316 جۆری ئەم چەشنەهەن.[ ئینگـ : Alethinophidia].
کوێرەمار/kiwêremar: ن:[ زیند] کۆرەمار، مارێ کۆر. [ ئینگـ : Typhlopidae]
کوێرەماری ئەمەریکایی/kiwêremarî Emerîkayî: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomalepididae]
کرمەماری/kirmnemarî: ن:[ زیند] بچووکترین چەشنی مارە لە جیهاندا، نزیکەی 86 جۆری دۆزراوەتەوە.[ ئینگـ : Leptotyphlopidae]
لوولەمارەکان/mar: نتـ:[ زیند][ ئینگـ : Anomochilidae]
لوولەمار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Cylindrophiidae]
لوولەمار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anilius scytale]
لوولەماری ئاسیایی/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Cylindrophis]
لوولەماری کوتەلە/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomochilus]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Aniliidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomalepidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Hydrophiinae]
مارگيسك/mar: ن:[ زیند][ کباك] جۆرە مارێکی ژەهردارە.
مارمژ/marmij: ن:[ زیند][ کباك][ مار+ مژ] زاروو _ زاڵوو، زەروو _ زەلوو، زوورك، زووری، زێروو : کرمێکی ڕەشی ئاوی دەم تیژە خووێنی پیس دەمژێت لە لەشی مرۆڤان. هيرودينێا[ ئینگـ : Hirudinea].
ماری کتکی/mar: ن:[ زیند] قووڵەوەیباب.
ماری کوڵەباب/mar: نتـ:[ زیند] کوڵەوەی باب، کۆڵەمار، تیرەمار.
ماری کۆبرا/mar: نتـ:[ زیند] ماری چاویلکەدار، مارنەینك، ماری جەنگی.
ماری گەورە/mar: ن:[ زیند]
ماری ماڵان/marî ma: ن:[ زیند] ماری ماڵی.
مارێ بۆز/marê boz: ن:[ زیند][ كباك] Marê boz.
مارێ بۆچقوت/marê boçqut: ن:[ زیند] Marê boç qut
مارێ کەسک/marê kesik: ن:[ زیند] Marê kesk
تیرەمار/tîremar: ن:[ زیند] Tîremar
کەرەکۆر/kerkor: ن:[ زیند] Kerekor
مارێ سنجێ/marê sincê: ن:[ زیند] Marê sincê
مارێ بێدوڤ/marê bêduv: ن:[ زیند]
ماری ناولم/marî nawlim: نتـ:[ زیند] جۆرە مارێکە شاخێکی بچووکی هەیە، بەسەر لووتی یەوە لە باشووری ئەوروپا دەژێت.{ کمال ج غەریب، ل ، ١١٥}.
ماری پوف ئادەر/marî puf adar: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە خۆی فوو دەدەات. .
بەوێنەی مارنەخشاو/bewêney marnexşaw: ن: وێنەی مار لەسەر.
:: ئاڵای بە وێنەی مار لەسەر.
یەغتەنج/yeẍtenc: ن: جۆرە مارێکی زەردە، زۆرتر لە نێو باغ و کێڵگە دەبیندرێت ژەهری نیە.
.
.
_____________________
مار/mar: ن:
.
.
.
.