وێ ¹ / wê: جن:[ هـ] خۆ _ خود، ڤێ( کباک).
| لە فەرهەنگی زمانی ئاڤێستادا، وەها تۆمارکراوە. ل. | ||
| گۆکردنی بە کوردی | زمانی ئاڤێستایی | واتای بە ئینگلیزی |
| هووە | auuh | |
| ڤاڤێرکردنی جێناوەکان | |||
| کەسی یەکەم | کەسی دووەم | کەسی یەرەم | |
| تاک | وێم | وێت | وێش |
| کۆ | وێمان | وێتا، وێتان | وێشا، وێشان |
وێت/wêt: جن:[ هـ] خۆت.
وێش/wêş: جن:[ هـ] خۆی.
{
هه‌رچه‌ن مه‌واچان فارسی شه‌که‌ره‌ن
کۆردی جه شه‌که‌ر به‌ڵ شیرین ته‌ره‌ن
یه‌قینه‌ن جه ده‌ور دۆنیای پڕ ئه‌ندێش
هه‌ر که‌س دڵشاده‌ن وه زوان وێش
}{ خانای قۆبادی}
وێشە/wêşe: جن:[ هـ] خۆیەتی.
وێشە/wêşe: ن:[ هـ][ زیند] مێشە.
وێش ئاسا/wêş asa: جن: [ هـ] خۆی ئاسا.
وێشا/wêşa: جن:[ هـ] خۆیان.
وێم/wêm: جن: [ هـ] خۆم.
{ وشەنامە، ل، 1032}
وێ ئاشناکەرڎەی/wê aşina kerđey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئاشنا+ کەرڎەی] خۆئاشناکردن، خۆناساندن.
وێ ئاورا کەرڎەی/wê awira kerđey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئاورا+ کەرڎەی] خۆ برسی کردن، پارێزکردن.
وێ ئاورڎەیۆ و رێۆ/wê awirđeyo û rêo: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئاورڎەیۆ+ و+ رێۆ] خۆهێنانەوەیەک.
وێ ئەرمانای/wê ermanay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرمانای] خۆنواندن.
وێ ئەرە ئارڎەی/wê ere arđey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ئارڎەی] خۆڕاهێنان.
وێ ئەرە ئاڵۆچنای/wê ere aľoçinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ئاڵۆچنای] خۆشۆرکردنەوە.
وێ ئەرە ئێژنای/wê ere êjinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ئێژنای] خۆڕاکشاندنەوە.
وێ ئەرە بەزتەی/wê ere beztey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ بەزتەی] خۆدابەستن، خۆئامادەکردن، وێ ئەرە بەستەی( هـ).
وێ ئەرە بینای/wê ere bînay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ بینای] خۆدابەستن، خۆئامادەکردن.
وێ ئەرە پاتەی/wê ere patey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ پاتەی] خۆداپاچین.
وێ ئەرە پۆژنای/wê ere pojinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ پۆژنای] خۆداپۆشین.
وێ ئەرە پێتەی/wê ere bêtey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ پێتەی] خۆداپێچان.
وێ ئەرە تەپنای/wê ere tepinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ تەپنای] خۆخەمبارکردن.
وێ ئەرە تەکنای/wê ere tekinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ تەکنای] خۆداتەکاندن.
وێ ئەرە تەمنای/wê ere teminay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ تەمنای] خۆزویرکردن.
وێ ئەرە جومنای/wê ere cuminay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ جومنای] وێ ئەرە جمنای( هـ)، خۆخستنەڕێ.
وێ ئەرە چکنای/wê ere čiknay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ چکنای] خۆئیفلاس کردن.
وێ ئەرە دای/wê ere day: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ دای] خۆ هاویشتن بەرەو نزمایی.
وێ ئەرە ڕینەی/wê ere řîney: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ڕینەی] خۆداڕنین.
وێ ئەرە ساکنای/wê ere řîney: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ساکنای] خۆداسەکاندن، خۆ دامرکاندن.
وێ ئەرە سڕیەی/wê ere řîney: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ سڕیەی] خۆسڕین لەسەرەوە بۆ خوارەوە.
وێ ئەرە شانای/wê ereşanay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ شانای] هێز و گوژم دانەخۆ، هەڵمەت بردن.
وێ ئەرە شتەی/wê ereşitey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ شتەی] خۆداشۆرین، خۆداشتن.
وێ ئەرە فەرەقنای/wê erefereqinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ فەرەقنای] خۆدافرەقاندن.
وێ ئەرە کۆای/wê erekoay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ کۆای] خۆداکوتان.
وێ ئەرە کەرڎەی/wê erekerđey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ کەرڎەی] خۆداگرتن.
وێ ئەرە کۆمنای/wê erekominay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ کۆمنای] خۆدانەواندن، خۆداکۆماندن.
وێ ئەرەگرتەی/wê eregirtey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ گرتەی] خۆداگرتن.
وێ ئەرەماڵای/wê eremaľay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ماڵای] خۆداماڵین.
وێ ئەرە مەرزنای/wê eremerzinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ مەرزنای] خۆدامەزراندن.
وێ ئەرە ناستەی/wê erenasitey: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ ناستەی] خۆ مەحرووم کردن.
وێ ئەرە نامنای/wê erenaminay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ نامنای] خۆدانەواندن.
وێ ئەرەنیای/wê ereniyay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەرە+ نیای] خۆدانان.
وێ ئەژناسای/wê ejnasay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسای] خۆناسین.
وێ ئەژناسایۆ/wê ejnasayo: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسای+ ۆ] خۆناسینەوە.
وێ ئەژناسنای/wê ejnasinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسنای] خۆناساندن.
وێ ئەشناسای/wê eşnasay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسای] خۆناسین.
وێ ئەشناسایۆ/wê eşnasayo: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسای+ ۆ] خۆناسینەوە.
وێ ئەشناسنای/wê eşnasinay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەژناسنای] خۆناساندن.
وێ ئەنەنیای/wê ene niyay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەنە+ نیای] خۆتێنان، خۆتێخستن.
وێ ئەنەیاونای/wê ene yawnay: کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەنە+ یاونای] خۆتێگەیاندن.
وێ ئەوە ئازتەی/wê ewe azitey : کتپ:[ هـ][ وێ+ ئەوە+ ئازتەی] خۆهێشتنەوە، وێ ئەوە ئاستەی( هـ).
وێ کەرڎەی/wê kerđey: کتپ:[ هـ][ وێ+ + کەرڎەی]
.
.
_________
وێ ² /wê: جن ، ن:[ کباک]
1 . ئازە ( هـ)، ئەو بۆ مێیینە، هی.{ گیوی، ل، 901}.
:: وێ مزگێنی ئینا.
2 . جێناوە بۆ کەسی یەکەمی مێ{ فەرهەنگا کانی، ل، 621}
{
ژ میهرا وێ شەفەق سەعدێ، شرین لەعلێ، شەکەر وەعدێ
دنالم شبهەتێ رەعدێ، عەجیبم لێ ژ وێ جەعدێ
}{ مەلای جەزیری}.
:: وێ، ناوی گۆڤارێکی کوردییە لەهەولێر دەردەکرێت لەلایەن یەکێتی ئافرەتانێ کوردستانەوە.
3 . ژ ( ژا) : ئەو : کە ژن بێت.
وێجانێ/wê: :[ کباک] ئەوشۆخە، ئەوجوانە( بۆ ڕەگەزی مێ)
.
.
___________
وێ ³ / wê: ئام:
1 . ئەوێ : جێگایەکە لە نێوانی دووکەساندا دیارکرابێت.
2 . وا، وەکوو.
:: وێ لە دەرێ :c وا لە دەرێ.
3 . پێ
:: وێی هەیە :c پێی هەیە ، :c هەیەتی( هـ).
وێجا/wêca: :[ کباک] ئەڤجا، ئەوسا، ، بوویە، لەوڕا، لەوما.{ فەرهەنگا کانی، ل، 620}
وێجارێ/wêcarê: :[ کباک] ئەوساکە، ئەوجارە.
وێجانێ/wêcanê: :[ کباک] ئەڤجا، ئینجا، بوویە، ڤێجا.
وێراهە/wêrahe: :[ کباک] ئەوشوێنە.
وێراهەنێ/wêrahenê: :[ کباک] وێراهە.
وێرێ/wêrê: :[ کباک] لەوێ، لەئەوشوێنە.
وێڤە/wêve: :[ کباک] ئەولا. لەولا( لەئەولا).
.
.
.
.