مار/mar: ن:[ زیند][ وشەی( مار) بنەچەکەی سۆمەریە و لەو زمانەدا بە شێوەی(مر) تۆمارکراوە]{ سۆران حەمەڕەش}
یه‌كێكه لە زینده‌وه‌ره‌خشكۆكه كوشنده‌كان. لەشێکی درێژ بێ پەلوپۆیە واتا دەست وپێی نییە. زیندەوەرێکی گۆشتخۆرە. هەتاکو ئێستا نزیکەی 2700 جۆری مار هاتووەتە دەستنیشانکردن. نزیکەی 10 ساڵێک دەژێت. پۆلێنکردنی مار دابەش دەبێت بە دووبەشەوە : بنیاکان و نابیناکان( کوێرەکان).
| پۆلێنکردنی زانستی | ||||||||
| جیهان | فەرمانڕەوایی | هۆبە | چین | بنەچین | ژێرچین | جۆرەکۆم | چەشن | جۆر |
| Animalia | Chordata | Vertebrata | Reptilia | Diapsida | Lepidosauromorpha | Lepidosauria | Squamata | Serpentes |
| جیهانی زیندەوەر | پەتدارەکان | بڕبڕاگەدارەکان | خشۆکییەکان | دووکەوانی | لێپیدۆساورۆمۆرفا | خشۆکەکان ، خزۆگەکان | پولەکەیی | مار |
:: بەزمانی خۆش، مار لەکونێ دەرهێنان.
:: مار دەباغەڵی خۆهاویشتن.
مارئاسا/marasa: نتـ:[ مار+ ئاسا] مارمارۆک، وەک مار، مارانی.
ماربەدەستی خەڵکی گرتن/mar bedestî xeľikî girtin: نتـ:[ مجـ] کاری پڕمەترسی بەخەڵک کردن، بەدەست کەسێكی ترماگرتن.
مارپێچ/marpêç: نتـ:[ زیند][ مار+ پێچ( پێچان)] پێچ پێچ، قەمچ و پێچ، قەنج و پێچ، قەنچاو پێچ، قەنچ وپێچ، مارمارۆک، گاميزە، ميزەگا.
مارپێوەدان/marpêwedan: کتپ: مارگەستن، مارگەستەی.
مارخۆر/marxor: ف:
مارخواردن/marxeardin: ن:
مارناسی/marnasî: نتـ:[ مار+ ناس( ناسین)+ ی] [ ئینگـ : Ophiology].
مارگر/margir: ف:
مارگرتن/margirtin: کتن:
مارگیر/margîr: ف:
تەماتەمارانە/tematemarane: نتـ:[ تەماتە+ مار+ ئانە] دەرمانە مار، مێوە مارانێ، هەنگوورە دێوە، هەنگوورەمار.
| هەندێک لە نموونەکانی مار لە جیهانددا |
ماری ئاددەر/marî adder: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە لە دوو کیشوەی ئەوروپا و باکووری ئاسیا دەژێت.[ ئینگـ : Viperidae : Vipera berus, common European adder(viper) ،venomous snake ]
ئازەخەمارەکان/azexe marekan: نتـ:[ زیند][ ئازەخ+ ئە+ ماران] ئەم جۆرە مارانە لە کیشوەری ئاوسترالیا و ووڵاتی ئەندەنوسیا هەیە، هەتاکو ئێستا سێ جۆری لێ پۆلین کراوە ( A. javanicus، A. granulatus، A. arafurae) [ ئینگـ : Acrochordidae]
ماری ئەژدەهاک/marî ejidehak: نتـ:[ زیند] ماری زووحاک.
ماری ئاسپ/marî asip: نتـ:[ زیند]
ئاتەشەمار⁄ ateşemar: نتـ:[ گیان][ ئاتەش+ ئە+ مار] مارێک کە ڕەنگی سووری ئاتەشییە.
ماری ئاناکۆندا/mar: نتـ:[ زیند] ماری ئاناکۆندا ئەستورایی و تەنگی گەورەترین لە نێو مارەکان. مارى ئاناكۆندا له جه‌نگه‌ڵه‌كانى ئه‌مه‌ریكاى باشووردا ده‌ژیت، ئه‌ستوورییه‌كه‌ى به‌قه‌د ئه‌ستووریی مرۆڤێكى ئاسایی لێ دێت.
ماری ئاوژی/mar: نتـ:[ زیند] مارێ ئاڤی: marê avî، ماری ئاوێ، مارێکی بێ ژەهره لە قەراخ ئاوان دەژێت.
ئەژدەرمارەکان/mar: نتـ:[ زیند] ماری بۆا.[ ئینگـ : Boa]
ئەژدەرمارانی کوتولە/mar: نتـ:[ زیند][ ئینگـ : Tropidophiidae]
مار/mar: ن:[ زیند] ئەم بنەماڵەی مارانە لە کیشوەری ئەفەریقا و ڕۆژهەكاتی ناوین هەیە، 12 جۆری هەیە ( Amblyodipsas، Aparallactus، Atractaspis، Brachyophis، Chilorhinophis، Elapotinus، Hypoptophis، Macrelaps، Micrelaps، Poecilopholis، Polemon، Xenocalamus)[ ئینگـ : atractaspididae]
ماری/mar: ن:[ زیند] [ ئینگـ : Boidae]
ماری بەڵەک/mar: ن:[ زیند] مارێ بەلەک : marê belek، ماری ئەەرقەم : ماری خاڵ بەڵەک، ماری جنجر، ماری خاڵدار، ماری دووڕەنگ.
ماری پیسۆنى تۆڕدار/mar: ن:[ زیند] درێژییه‌كه‌ى 33 پێیه یان 10 مه‌تر و 10 سانتیمه‌ترە، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا درێژترین مارى “پیسۆنى” درێژتره له درێژترین مارى “ئاناكۆندا”، به‌ڵام ته‌نگه و ئه‌ستورایی مارى “ئاناكۆندا” زۆر گه‌وره‌تره.
بۆلیەرەمارەکان/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Bolyeriidae]
تفرەمار/tifiremar: ن:[ كۆ][ تفر+ ئە+ مار] کاژ : كراسەمارانە.
تیرەمار/tîremar: ن: نتـ:[ زیند][ تیرە+ مار] ئه‌سپه‌مار، بازقەپان، باشقەپان : جۆرە مارێکی زەردی بارێکی چوست و چالاکە بە قەد تیرۆکێ ئەبێ، مل بارێک، سەربادامێ، چاوکەژاڵ و جوان. خۆی بۆ هەر نێچیرێک بهاوێت، کونی دەکات. { کشتوکاڵ، ل، 96 }[ Zoo : zamenis gemonensis]
تیلەمار/tîlemar: نتـ:[ زیند][ تیل( تیر)+ ئە+ مار]
1 – بێچووی مار، توولەمار.
2 – ماری باریک و درێژ.
ماری درەخت/mar: ن:[ زیند] جۆره مارێکە ژیانی بەسەر درەختەوە دەباتەسەر، ئەگەر بەکەسێکەوە پێوه‌دات ژه‌هره‌كه‌ی ده‌بێته‌هۆی ئه‌وه‌ی خوێن له‌سه‌رجه‌م كونه‌كانی له‌شی کەسەکەوە فیچقه بكات.
ڕەش مار/şmar: ن:[ زیند] مارێ ڕەش : marê reš، مارۆسيا.
خشەی مار/xişey mar: ن:
ماری زەنگوڵەدار/marî zenguľedar: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە دەنگی ڕۆیشتنەکەی لە دەنگی زەنگوڵە دەچێت، مارێکی زۆر ژەهرینە.[ ئینگـ : Crotalus , Ratle snake]{ کەمالنامە، ل، 393}
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Colubridae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Elapidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Loxocemidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Pythonidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Uropeltidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Xenopeltidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Scolecophidia]
کوێرەمارەکان/kiwêremarekan: نتـ:[ زیند][ کوێر+ ماران] لەپۆڵین کردندا هەموو مارە کوێرمارەکان و دەزوولەییەمارەکان دەگرێتەوە، هەتاکو ئێستاکێ 15 بنەماڵە و 9 بن بنەماڵە و 316 جۆری ئەم چەشنەهەن.[ ئینگـ : Alethinophidia].
کوێرەمار/kiwêremar: ن:[ زیند] کۆرەمار، مارێ کۆر. [ ئینگـ : Typhlopidae]
کوێرەماری ئەمەریکایی/kiwêremarî Emerîkayî: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomalepididae]
کرمەماری/kirmnemarî: ن:[ زیند] بچووکترین چەشنی مارە لە جیهاندا، نزیکەی 86 جۆری دۆزراوەتەوە.[ ئینگـ : Leptotyphlopidae]
لوولەمارەکان/mar: نتـ:[ زیند][ ئینگـ : Anomochilidae]
لوولەمار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Cylindrophiidae]
لوولەمار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anilius scytale]
لوولەماری ئاسیایی/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Cylindrophis]
لوولەماری کوتەلە/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomochilus]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Aniliidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Anomalepidae]
مار/mar: ن:[ زیند][ ئینگـ : Hydrophiinae]
مارگيسك/mar: ن:[ زیند][ کباك] جۆرە مارێکی ژەهردارە.
مارمژ/marmij: ن:[ زیند][ کباك][ مار+ مژ] زاروو _ زاڵوو، زەروو _ زەلوو، زوورك، زووری، زێروو : کرمێکی ڕەشی ئاوی دەم تیژە خووێنی پیس دەمژێت لە لەشی مرۆڤان. هيرودينێا[ ئینگـ : Hirudinea].
ماری کتکی/mar: ن:[ زیند] قووڵەوەیباب.
ماری کوڵەباب/mar: نتـ:[ زیند] کوڵەوەی باب، کۆڵەمار، تیرەمار.
ماری کۆبرا/mar: نتـ:[ زیند] ماری چاویلکەدار، مارنەینك، ماری جەنگی.
ماری گەورە/mar: ن:[ زیند]
ماری ماڵان/marî ma: ن:[ زیند] ماری ماڵی.
مارێ بۆز/marê boz: ن:[ زیند][ كباك] Marê boz.
مارێ بۆچقوت/marê boçqut: ن:[ زیند] Marê boç qut
مارێ کەسک/marê kesik: ن:[ زیند] Marê kesk
تیرەمار/tîremar: ن:[ زیند] Tîremar
کەرەکۆر/kerkor: ن:[ زیند] Kerekor
مارێ سنجێ/marê sincê: ن:[ زیند] Marê sincê
مارێ بێدوڤ/marê bêduv: ن:[ زیند]
ماری ناولم/marî nawlim: نتـ:[ زیند] جۆرە مارێکە شاخێکی بچووکی هەیە، بەسەر لووتی یەوە لە باشووری ئەوروپا دەژێت.{ کمال ج غەریب، ل ، ١١٥}.
ماری پوف ئادەر/marî puf adar: ن:[ زیند] جۆرە مارێکە خۆی فوو دەدەات. .
بەوێنەی مارنەخشاو/bewêney marnexşaw: ن: وێنەی مار لەسەر.
:: ئاڵای بە وێنەی مار لەسەر.
یەغتەنج/yeẍtenc: ن: جۆرە مارێکی زەردە، زۆرتر لە نێو باغ و کێڵگە دەبیندرێت ژەهری نیە.
.
.
.
.