چوون / çûn

چوون  ¹/çûn: کتن: 

1 – ڕۆیشتن، لووای( هـ)، چین( دەر) چوویین، شوون.   

2 – لە دەست چوون، لەناوچوون، لەنێو چوون، تۆفدان، تووناوتوون چوون.   

3 – چوونەنەبوون، هەڕەشیان، هەڕەشین.    

4 – سڕوبێ هەست بوون، لەگۆکەوتن، تەزین.

::  فەرهاد دەست و پێی چووە لە سەرمان.

چوون وەک ووشەی پێشگر، ووشەی لێكدراو و داتاشراوی نوێ دروست دەکات :

چوونەبەرەوە/çûneberewe: کتن: بڕ: بەرکەوت،چوونەپێش، پێش ڕەوت.

چوونەبەست/çûnebest: کتن: ڕێگابەستران، ماوەی چوون بەستران.

چوون بەیەکا/çûnebeyeka: کتن: تێکبەزان، چوونە ناویەکتری.            

چوونەتەوسەوە/çûnetewsewe: کتن: لە‌ هۆش خۆچوونەوە : ئەم بارە زۆر هۆی هەیە لەوانە نەخۆشی یان لە ئەنجامی ژەهراوی بوون یان بەهۆی لێدانی بەهێز. جیاوازی نێوان ئەم بارە و بوورانەوەی ئاسایی ئەوەیە کە ئەم بارە قووڵترە و زۆرتریش دەخاێنێت تا مرۆڤ بێتە هۆش.[ ئینگـ : Coma].  

چوونەجەمسە/çûnecemise: کتپ: پەلاماربردن بەسەبر ودزیەوە بۆ تشتێک.    

چوونەخوارەوە/çûnexiwarewe: کتن: بەزەویاچوون، بەزەویدا ڕۆچوون.

چوونەدەر/çûneder: کتن:[ دەرچوون] بەرشیەی( هـ)، لووای بەرەوە( هـ)، وەدەرکەوتن، بەدەرکەوتن _ دەرکەوتن، دەربوون.  

چوونەدەرەوە/çûnederewe: کتپ:

1 – [ ئای تی] لەچات یان وتووێژی دەق.[ ئینگـ : quit talking].

2 – دەرچوون : derčûn، دەرکەتن : derketin، وازهێنان .[ ئینگـ : Quit]

چوونەدەرەوە بۆسیستەم/çûnederewe bo sîstem: کتپ:[ ئای تی] شێڵ : لەبەرنامە سازییدا، جۆرە فەرمانێکی سیستەمی کە ژینگە و جێبەجێکردنی بەرنامە دەپچرێت و دەچتە ناو.[ ئینگـ : shell].  

چوونەدیدەنی/çûne dîdenî: کتن: بازدی.

چوونەڕاو/çûneřaw: کتن: گەشتی ڕاوکردن.[ ئینگـ : safari]{ غەریب. ب 3. ل. 81}.    

چوونەژوور/çûnejûr: کتن: وەژوورکەوتن، ئاماوەچوو( هـ).

:: چوونەژوورەوە قەدەغەیە.

چوونەژوورەوە/çûnejûrewe: کتن:   .

چوونەژوورەوەی تۆپ/çûnejûrewey top: کتن:[ واز][ ئینگـ : Instrusion of ball].

چوونەژێر/çûnejêr: کتن:[ چوونە+ ژێر] 

1 – ددان بەشتێکدادان، درکاندن، چوونە ژێر باری کارێک، ڕاستی گۆتن.   

2 – پاوەجێ بوون، خۆگرتن، بەپشووبوون، شت بە ئاسانیی گرتن، شت بەقورس نەگرتن.

چوونەسەر/çûneser: کتن:

1 – سەرکەوتن، سەلیل بوون، وەسەرکەوتنە سەرجێگایەکی بڵند. 

2 – پێکهاتن، بەئەنجام گەیشتن، تەواوبوون.

چوونەسەراو/çûneseraw: کتن:[] چوونە سەر پێشاو.

چوونەسەریەکتر/çûnederyektir: ن:  

چوونەسەریەکێک لە ناکاودا/çûne seryekêk le nakawda: کتن: بەسەردادان،بەسەرادان، لەناکاو چوونەسەریەکێک.  

چوونەکەمین/çûnekemîn: کتپ: پارێزچوون، خۆمەلآس كردن لە ناو رەبەتدا. 

چوونەگژ/çûnegij: کتن: بەسەرداڕۆیشتن،سەرکۆنەکردن، سەرزەنشت کردن، توورەلێ بوون، هەڵشێلان، تووشی ڕووشە و کێشە هاتن.

چوونەلا/çûnela: کتن: دروستبوونی پیاوە لەگەڵ ژنەکەی.

چوونەنێو/çûnenêw: کتن: چوونەنێو، چوونەناو.

چوونەنێودڵ/çûne nêwdiľ: کتن: چوونەنێودڵەوە، کەوتنەنێودڵەوە.

چوونەو/çûnew: ئمـ:[ ل] وەها، ئاوا، وا.

چوونەوە/çûnewe: کتن: 

1 – دووبارە چوونە شووێنێکی.

2 – ڕەنگ نەمانی کاڵاو و بەن چشتی تر.

چوونەوەیەک/çûneweyek: کتن: گرژبوونی هێندێ تەنراو بەهۆی تەڕبوونیەوە.

چوون بەیەکدا/çûn beyekda: کتن: چوون بەیەکا : چوونەیەک، پێکچوون، هەڵپێکیان.

چوونەیەک/çûneyek: کتپ: هەڵقرچان.

چوون وەک ووشەی ناوگر و پاشگر، ووشەی لێكدراو و داتاشراوی نوێ دروست دەکات :

ئاولێچوون/awlêçûn: کتن:[ ئاو+ لێ( له‌+ ی)+ چوون] تکه‌کردنی دیزه‌ و مه‌نجه‌ڵی به‌ درز و کونی تێبوو ، به‌ندنه‌بوونی ئاو به‌ ده‌فرانه‌وه‌ .

:: ئافتاوه‌که‌ ئاوی لێ ده‌چێت، بیبه‌ن له‌حیمی که‌ن. 

:: گۆزه‌که‌ ئاوی لێ ده‌چوو پنج مان کرد.

ئه‌ڵچوون/eľçûn: كتن:[ كهـ][ ئەڵ+ چوون] هه‌ڵچوون.

:: چو ده‌ست لێ ئه‌ڵچوو ؟

ئیمچوون/îmçûn: ن:[ ڕۆژک، مکـ][ ئیم+ چوون] ده‌ستێک ناڵ بۆ چوارپه‌ڵی وولاغی یه‌کسم( ئه‌سپ، ئێستر، گوێدرێژ).

بادەرچوون/baderçûn: کتن:[ با+ دەر+ چوون] بریتییە لە لووت بە بەرخۆدا هاتنەوە.

پێچوون/pêçûn: کتن:

پێداچوون/pêdaçûn: کتن:

تیاچوون/tiyaçûn: کتن:[ تیا( تێدا)+ چوون] پترووکان، تێداچوون، تێچوون، داڕزین، لەئارادانەمان، لەناوچوون، ماندووێتی، نابوودی، هیلاكی.

تێچوون/têçûn: کتپ:[ تێ+ چوون] تێکردن، تێخران.[ ئینگـ : input].

خڕئیمچوون/xiř îmçûn: نتـ:[ ڕۆژک، مکـ] ناڵی هه‌رچوار په‌ڵ.

:: ماینه‌ که‌ به‌ره‌لای وه‌ستا که‌ریم خڕ ئیمچوون ناڵی که‌.

دەرچوون/derçûn: کتن:[ دەر+ چوون]

1 – بەرەڵاوبوون، رزگاربوون، بازبردن، دەرهاتن، هاتنەدەرەوە، چوونە دەرەوە. هەڵاتن، ڕاکردن، هەڕاکردن.

:: ئاهەنگی دەرچوون.    

:: دوای 30 ساڵ زیندانی بێتاوان دەرچوون.    

2 – وازلێ هێنان، بەجێ هێشتن، دەرکەوتن. جەبەبوون.

راچوون/řaçûn: كتن:[ ڕا+ چوون] تێراچوون، تێڕۆچوون، تێهەڵچەقان. 

سەرچوون/serçûn: کتن:[ سەر+ چوون] بەرزبوونەوە، جووڵانی بەرەوسەری چینی زەوی.[ ئینگـ : Uplift].

لەدەستچوون/ledestčûçûnn: کتن:[ لەدەست+ چوون]

لەخۆچوون/le xoçûn: کتن:[ لە+ خۆ+ چوون] بێهۆش بوون، هەڵچوون.

لەسەرچوون/leser çûn: کتپ: 

1 – درێژەپێدان.  

2 – وێچوون، لێکردن، وەوی. 

3 – پەڕینی ووڵاخی یەکسم.   

4 – تەقینی هێلکە.

5 – ڕژانی بۆ ناو ئاوور، دامرکانەوەی ئاوری گڕ.

:: ئاوەرە جوو : دامرکایەوە.   

6 – دراوێکە لە کاتی چشت کڕیندا لێت وەربگیرێت.  

لەناوچوون/lenawçûn: كتپ:[ لەناو+ چوون] بەربادبوون، پاماڵ بوون، پایەماڵ بوون، پترووكان، پڵاش پڵاشەوبوون( کهـ)، پیتواربوون، تیاچوون، داڕزین، فەوتان، ماندووێتی، نابوودی، وێران بوون، هیلاكی.

نیو( نیڤ)ئیمچوون/nîw( nîv)îmçûn: نتـ:[ ڕۆژک، مکـ] ناڵی دووپه‌ڵ.

.

.

______________

چوون ²/çûn: ئاک: وەک.

چوونایی/çûnayî: نچ: بۆرایی، بووراهی، چوونە.

.

.

.

.