شەلەم/şelem: ن:[ ڕوو] تیتوو( کباک)، شەڵغەم، شێلم : سەوزەیەکی نیشاستەییە، بەڵام ئەو وزەیەی کە تێیدایە سێجار کەمترە لەو بڕە وزەیەی کە لە ھەمان بڕی پەتاتە دایە. شێلم گەلێک ماددەی خۆراکی گرنگ لەخۆدەگرێت بۆ نموونە، ڤیتامین C، ڤیتامین E، ریشاڵ، فۆلیک ئەسید، ڤیتامین B5، ڤیتامین B1، ڤیتامین B2، ڤیتامین B3، ڤیتامین B6، کۆپەر، مەنگەنیز، پۆتاسیۆم، مەگنسیۆم. [ ئینگـ: Turnips][ لا: Brassica rapa subsp. rapa]
گرێکییە کۆنەکانیش شێلمی بەکارهێناوە، سەلکی شێلم دەخورێت، سەلکی شێلم ڕەنگی پەمبەیی و سپییە، بەڵام ناوەخنەکەی سپی یە. بەکاڵی دەکرێتە سەلادە و بەکوڵاوی دەکرێت بە شۆربا.
| ناوەڕۆك لە 100 گرامدا | ||
| هێزی وزە | 84 kJ (20 kcal) | |
| پرۆتین | 1.1 g | |
| کاربۆهیدرات | 4.4 g | |
| رێشاڵ | g 3.5 | |
| چەوری | 0.2 g | |
| شەکر | g 0.5 | |
| ئاو | ||
| ڤیتامینەکان | ڤیتامین A | 48% 381 μg |
| ڤیتامین Thiamine (B1) | 4% 0.045 mg | |
| Riboflavin (B2) | 6% 0.072 mg | |
| Niacin (B3) | 3% mg 0.411 | |
| Pantothenic acid (B5) | 5% 0.274 mg | |
| ڤیتامین B6 | 14% mg 0.18 | |
| Folate (B9) | 30% 118 μg | |
| ڤیتامین C | 33% 27.4 mg | |
| ڤیتامین E | 13% 1.88 mg | |
| ڤیتامین K | 350% 368 μg | |
| کانزاکان | کالیسیۆم | 14% 137 mg |
| ئاسن | 6% 0.8 mg | |
| مەگنیزیۆم | 6% 22 mg | |
| مەنگەنیز | 16% 0.337 mg | |
| فۆسفۆر | 4% 29 mg | |
| پۆتاسیۆم |
4% 203 mg
|
|
| سۆدیوم | 2% 29 mg | |
شەلەم یان شەلەمین یەکێک لە خواردنە سەرەکییەکانی زستانانی کوردەوارییە، رەنگە ئێستا ساز کردنی ئەم خواردنە لە کەمیی دابێ، بەڵام لە رابردوودا یەکێک لە خواردنە خۆشەکان بووە. دەستە برای “دۆینە” (ترخێنە) هەمیشە ناویان پێکەوە دێ، “دۆینە و شەلەم”. گەورەماڵان و ئەوانەی دەستڕۆیشتوو بوون شەلەم و گۆشتینان لێ دەنا کە ئەو سەردەمانە و ئێستاشی لەگەڵ بێ خواردنێکی دەستڕۆیشووانە و ئەعیانانە بوو. ئەم خواردنەیان لەبەر ئەوە ناو ناوەتە شەلەمین کە گیای شەلەم(Menteha pulegium)ی تێ دێدایە. گەنمی گوڵاو (دانە کۆڵانە) و دوای ویشک بوونەوە هاڕدراو (نابێ زۆر بهاڕدرێ کە وەک ئاردی لێ بێ، بۆیە بە دەستهاڕ دەیهاڕن) لەگەڵ دۆی ترش و شەلەمی هەنجراو لە شێوێنێکدا دوای ئەوەی چەند رۆژ ترشا، بە شێوەی گونک لەسەر پوونگەی تەڕ و تازە لە بەر خۆرەوە وشک دەکرێتەوە و هەڵدەگیردرێ بۆ وەرزی سەرما و زستان. کە لێیانا لە پێشدا لە ئاودا دەیخوسێننەوە و پاشان ئەگەر هەبێ گوێز و کشمیشی لەگەڵ گۆشت تێدەکەن و ئامادەی خواردن دەبێ.
.
شەلغەم، شیلەم، شیلم، شەلم، ترپۆکە، گیایەکە گەڵا پانە وەک ترپ دەچێت و گەڵاکانی تۆزی توکنن و رەنگیکی سەوزی کاڵیان هەیە، لە تیرەی “خاجییەکان” Cruciféres و لە جنسی Brassicaیە، کە سەلکی زلی پڕڤیتامین و مەوادی خواردەمەنیان هەیە، گیایکە دوو ساڵانە، یانی ئەگەر بیانەوی تۆمی لی بگرن ساڵی دووهەم گوڵ و تۆم دەکات، بەڵام تامی وەک ترپ توون نییە، ڤیتامینی A و B و C و کالسیۆم و فوسفور و منیزمی تێدایە. ئەم گیایە لە بەر سەرما خۆڕاگرە و گەرمایکی زۆریشی بۆ بار هینانی پیویست نیە. گەڵاکەی و سەلکەکەی لە شەلەم (چێ بە شێکی کوردانەیە) دەکەن، سەلکەکەشی بە کوڵاوی دەخۆن و بۆ دەرمان زۆر چاکە، سەلکەکەشی ورد دەهەنجنن و لە گەڵ بڕوێش و دۆ تیکەلی دەکەن و تاکو باش ترش دەبێ لە تیانەیکدا رای دەگرن، پاشان لەبەر هەتاو لە سەر گیای پونگە وشکی دەکەن و هەڵی دەگرن بۆ زستان، چەند کڵۆی لە گەڵ هێندی گۆیز و کشمیش و گۆشت و پیازداخ و… دەکوڵینن و چێشتی شەلەم و گۆشتی لیدروست دەکەن، ئەوانەش نەدارن لە گەڵ هێندی لەتکە نۆک دیکوڵینن و چێشتی شەلەمی لی دروست دەکەن کە زۆر بە تامە و بۆ سەرمای زستان زۆر بە کەڵکە. ئەمانەش دوو جۆری دیکەن B. rapa radpifera و B. napus ئەمەیان بە ئینگلیسی Wimd turniپە. B. rapa omeifera ئەم جۆرەی زۆر چەورە. بە فەرانسەویش navet و بە ئینگلیسی Turniپی پێئەڵێن، بەڵام ئینگلیزی بە گەڵا سەوزەکانی ئەڵێن Turnip green. لە ف.م. و ف.ع. و م.گ. کەڵک وەرگیراوە
.
.
.
.